آواری به نام طلاق

طلاق به عنوان یک پدیده تلخ اجتماعی تأثیر بسزایی بر شکل‌گیری شخصیت و آینده فرزندان می‌گذارد.

دادگاه‌های امروزی پر شده از افرادی که کاغذ به دست و با سرعت و عجله در حال رفت و آمد در راه‌پله‌ها و راهروهای دادگاه هستند تا رأی و حکم دادگاه را برای پرونده خود دریافت کنند.

افرادی که پله‌های دادگاه را به سرعت بالا و پایین می‌روند و از اتاقی به اتاقی دیگر وارد می‌شوند، در پی گرفتن امضایی زیر پرونده‌شان هستند تا به زندگی زناشویی خود که روزی برای رسیدن به هم عجله و شتاب داشتند، خاتمه دهند و این بار برای جدایی هر چه زودتر تلاش می‌کنند، بدون اینکه به فکر آینده خود و فرزندانشان باشند.

خانواده نخستین و مهم‌ترین نهاد اجتماعی است که ثبات و ناپایداری اش بر جامعه اثرگذار است و فروپاشی این نهاد کوچک اجتماعی ضمن تاثیرات مخرب بر جامعه، اثرات غیرقابل جبرانی را نیز برای فرزندان به همراه دارد. طلاق که از آن به عنوان یک معضل اجتماعی یاد می‌شود و اغلب به دلایل مختلف از جمله ناسازگاری زوجین اتفاق می‌افتد، برای خانواده‌های صاحب فرزند آسیب‌های جدی را به دنبال دارد.

فرزند در هر سنی، در همه دوران زندگی اش حتی در بزرگسالی به محبت و وجود والدین نیازمند است، هنگامی که پدر و مادر تصمیم بر جدایی می‌گیرند، فرزند به طور کلی نادیده گرفته می‌شود و به آینده پیش روی او توجهی نمی‌شود، ضمن اینکه فرزند به هر دوی آنان احتیاج دارد و نبود هر یک از والدین مشکلات متعددی را برای او به وجود می آورد و آسیب می‌بیند.

تاثیر طلاق بر سنین مختلف

 در این خصوص منصوره فضیلتی متخصص و روانشناس کودک و خانواده در گفتگو با خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ طلاق را یک تغییر بسیار بزرگ در زندگی کودک دانست و اظهار کرد:  طلاق برای کودک به معنای وارد شدن به دو دنیای متفاوت است که باید هر کدام را به صورت جداگانه درک کند و خود را با شرایط جدید تطبیق دهد. طلاق شرایطی بسیار پر استرس و ناراحت کننده برای فرزند ایجاد می‌کند واحساس امنیت او را کاهش می‌دهد.

وی افزود: هنگامی که کودک متوجه شود یکی از والدین دیگر در کنار او نیست، ترس از دست دادن دیگری و تنهایی با او همراه خواهد شد.

این روانشناس با اشاره به اثرات منفی طلاق بر فرزندان گفت: بی علاقگی به درس و مدرسه، مشکل در ارتباط با دوستان و تمایل به انزوا، ایجاد اختلال در خواب، تعارضات بین فردی، پرخاشگری، عدم اطاعت از والد مراقب و عدم اطاعت از اولیا مدرسه از جمله اثرات منفی است که طلاق بر روی فرزندان می‌گذارد و البته این تاثیرات در سنین مختلف متفاوت است.

فضیلتی تاثیر طلاق بر فرزندان در سنین مختلف را متفاوت دانست و مطرح کرد: با توجه به ویژگی‌های رفتاری، هیجانی و شناختی کودکان در سنین مختلف طلاق بر فرزندان تاثیرات متفاوتی دارد.

او در ادامه تاثیر طلاق بر سنین مختلف را به پنج دسته تقسیم کرد:

نوزادان و کودکان نوپا (از آغاز تولد تا 2 سالگی)

مشاجرات والدین در این دوره می‌تواند فرآیند واقعی دلبستگی کودکان را تحت تاثیر قرار دهد. در این دوره کودک مفهوم جدایی را به خوبی درک نمی‌کند. با وجود اینکه کودک در این سن به محبت والدین خود و رابطه صمیمانه و مطمئن آنان احتیاج دارد، بدخلقی، تاخیر در رشد زبان، تاخیر در مهارت های حرکتی از تاثیرات طلاق بر نوزدان و کودکان نوپا است.

پیش دبستانی ها( 3 تا 4 سال)

تحمل کودکان در این سن در برابر طلاق و دوری والدین بیشتر از کودکان نوپا است. در این سن کودکان با خیال پردازی زندگی توام با آرامش را آرزو می‌کنند که اضطراب، دردهای جسمانی، کابوس‌های شبانه، افزایش اضطراب جدایی، پرخاشگری و گوشه‌گیری از جلمه تاثیرات طلاق بر فرزندان در این بازه زمانی است.

دبستانی ها( 5 تا 8 سال)

در این سن کودک نمی‌تواند علت تعارضات والدین را درک کند، لذا رفتارهای پرخاشگرانه را به دلیل جلب توجه والدین از خود بروز می‌دهد و گوشه گیری و انزوا، مشکلات ارتباطی خصوصا با همسالان، اضطراب جدایی و نگرانی زیاد در مورد اینکه با کدام یکی از والدین زندگی خواهد کرد از جمله تاثیرات طلاق بر این کودکان است.

کودکان 9 تا 12 سال

احساس خشم نسبت به یکی از والدین یا هر دو بارزترین هیجانات این دوره است. کودکان در این گروه سنی غالبا با والدین شان مخالفت می‌کنند، زیرا در این دوره نسبت به سرانجام مشاجره های والدین حساس و کنجکاو هستند و می‌خواهند بدانند آیا والدینشان در نهایت از هم جدا می‌شوند یا نه؟، در این گروه سنی کودکان به راحتی نگرانی‌هایشان را مطرح می‌کنند و علائم ترس، افت تحصیلی، بی‌نظمی، دردهای جسمانی و رفتارهای پرخظر مانند فرار از مدرسه در این گروه سنی مشاهده می‌شود.

نوجوانان

دوره نوجوانی که به دلیل وجود بحران به علت آغاز رفتارها در جهت کسب استقلال و کسب موفقیت‌های تحصیلی و حرفه‌ای و شکل دهی روابط صمیمانه با دیگران و رشد هویت جنسی از حساس ترین و چالش برانگیز ترین دوره‌های تحول است.

نوجوانان تغییرات ایجاد شده را بهتر درک می‌کنند، اما اگر از طرف هر یک از والدین تحت فشار قرار بگیرند، واکنش آن‌ها طرد و خشم خواهد بود و عدم حمایت اطرافیان در این سن خطر نزدیک شدن به سمت گروه‌های ضد اجتماعی را به همراه دارد و بزهکاری، سوء مصرف مواد، انزوا و مشکلات تحصیلی از علائم فشارهای روانی طلاق بر نوجوانان است.

راهکار هایی برای کاهش آسیب کودکان طلاق

این متخصص و روانشناس کودک در ادامه توصیه‌هایی را برای کاهش آسیب‌های کودکان طلاق ارائه داد و گفت: بهتر است پدر و مادر با کودک خود درباره تغییراتی که بعد از طلاق در زندگی‌اش رخ خواهد داد، صادقانه صحبت کنند و او را از دلایل منطقی جدایی خود، آگاه کنند، مفاهیم مربوط به طلاق را برای کودکان توضیح دهند و تا حد امکان از بروز تغییرات شدید جلوگیری کنند، به کودک اطمینان دهند که هر دو والد او را دوست دارند.

 فضیلتی در ادامه خاطر نشان کرد: گاهی درباره احساسات خودتان نیز با کودک گفتگو کنید تا او نیز راحت تر بتواند احساساتش را بازگو کند، اما هرگز با او درد دل نکنید. بیشتر سعی کنید شنونده احساسات او باشید. قابل توجه است که محبت کردن افراطی به این کودکان خود باعث بروز آسیب می‌شود، به کودک اجازه دهید آزادانه هیجانات منفی مانند ناراحتی، ترس و خشم خود را از این تصمیم بروز دهد. کودک را برای طرفداری از خودتان و با تحت فشار قرار دادن دیگری تشویق و ترغیب نکنید و به روانشناس و مشاور کارآزموده برای دریافت راهکارهای مناسب با شرایط جدید خود برای عبور از بحران و رسیدن به حالت مطلوب مراجعه کنید.

ازدواج مجدد و فشارهای روانی آن بر کودک

 فضیلتی در خصوص اینکه ازدواج مجدد با خودش آسیب‌هایی به همراه دارد یا نه، گفت: طلاق و بعد از آن ازدواج مجدد بیشترین آسیب را روی فرزندان خانواده می‌گذارد. توصیه می‌شود افراد حداقل تا دو سال به فکر ازدواج مجدد نباشند، زیرا سپری کردن این دوره هم برای سازگاری خودشان و هم فرزندانشان لازم است.

وی با بیان اینکه ازدواج مجدد والدین تغییر مهمی در زندگی کودک ایجاد و مشکلات او را تشدید می‌کند، افزود: یک تغییر زندگی کودک را دچار اضطراب و ناراحتی می‌کند، چه برسد به تجربه جدایی والدین و ازدواج مجدد آن‌ها که موجب می‌شود فرزندان طلاق خود را در حال تجربه مشکلات جدیدی یابند.

تاثیر طلاق بر زندگی اجتماعی فرزندان

طلاق بر زندگی اجتماعی کودکان نیز تاثیرات زیادی دارد. فرزندان حاصل از جدایی بیشتر از سایر کودکان در معرض آسیب‌ها و خطر اجتماعی هستند و به علت مشکلات گوناگون که از طلاق والدین برای آن‌ها به وجود آمده است، خیلی سریع‌تر از دیگران گرفتار اعتیاد، باندهای قاچاق موادمخدر، روسپی‌گری، بزهکاری و سایر آسیب‌های اجتماعی می‌شوند.

در راستای این موضوع محمد حیدر پور جامعه شناس فرهنگی در گفتگو با خبرنگار حوزه ازدواج و خانواده گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ اظهار کرد: هنگامی که والدین در مسیر طلاق قرار می‌گیرند، فرزندان دچار ناهنجاری‌هایی می‌شوند که این ناهنجاری‌ها برای جامعه و هم برای خود کودک آسیب‌های زیادی را به همراه دارد.

حیدر پور با اشاره به اینکه این کودکان آماده پذیرش هر آسیبی هستند، گفت: این قشر از کودکان در مقایسه با سایرین آمادگی بیشتری برای پذیرش هر آسیبی دارند و باندهایی وجود دارد که این کودکان را در جهت مخالف ساماندهی می‌کنند و این خود عامل تشکیل دهنده آسیب‌ها و انحرافات اجتماعی است.

این جامعه شناس برای کاهش و جلوگیری از وقوع آسیب در کودکان طلاق افزود: باید نهادهایی ایجاد شود که از این کودکان و خانواده‌های تک والد از لحاظ مختلف حمایت و بستر اجتماعی سالمی را برای آنان فراهم کند و باید در کشورهای در حال توسعه‌ای مانند ایران، این نهادها را ایجاد و تقویت کنیم.

طلاق پدیده نامطلوب اجتماعی است که صرفا در پایان زندگی مشترک زن و مرد خلاصه نمی‌شود و تبعات آن آینده و سرنوشت فرزندان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. جدایی پدر و مادر شرایط سختی برای فرزندان ایجاد و فشارهای روانی جبران ناپذیری بر آنان تحمیل می‌کند که باعث رنجش کودکان می‌شود و اگر فرزندان نتوانند به درستی با این شرایط و مشکلات کنار بیایند، دچار مشکلات روحی و روانی بسیاری خواهند شد.