آیا می‌توان بدون کبد زنده ماند؟

دکتر سید موید علویان با اشاره به مهم‌ترین اعمال کبد در بدن، درباره نقش کبد در سلامتی، گفت: کبد با انجام تغییرات لازم بر روی مواد غذایی جذب شده در بدن و همچنین دفع سموم، مهم‌ترین نقش را در حفظ سلامتی بر عهده دارد. به عنوان مثال کبد با تبدیل مواد قندی ساده (گلوکز) به نوع ذخیره‌ای آن (گلیکوژن) و در موارد ضروری تبدیل نوع ذخیره‌ای به نوع ساده که برای بدن قابل استفاده است، نقش عمده‌ای را در تنظیم قند خون ایفا می‌کند. این عضو همچنین چربی‌های جذب شده را به انواع قابل جذب یا قابل ذخیره شدن در سلول‌های مختلف بدن تبدیل کرده و از این طریق در سوخت‌وساز چربی‌ها دخالت می‌کند.

وی افزود: باید توجه کرد که کبد نقش عمده‌ای را در سوخت‌وساز پروتئین‌ها بر عهده دارد. این عضو تقریبا تمام پروتئین‌های پلاسمای خون را تولید کرده و بسیاری از ویتامین‌ها نظیر ویتامین‌های بی و ای و  برخی فلزات نظیر آهن و مس را در خود ذخیره می‌کند تا در مواقع لزوم مورد استفاده قرار دهد. یکی دیگر از اعمال مهم کبد، از بین بردن میکروب‌های وارد شده به بدن از طریق روده است. این میکروب‌ها از طریق گردش خون ابتدا به کبد وارد می‌شوند و این عضو با استفاده از سیستم دفاعی خود آنها را از بین می‌برد.

نقش کبد در خنثی کردن سموم بدن

علویان با بیان اینکه یکی از مواردی که در واکنش‌های شیمیایی بدن و همچنین توسط باکتری‌های موجود در روده تولید می‌شود، آمونیاک است، ادامه داد: این ماده به میزان زیاد تولید شده و جذب خون می‌شود. آمونیاک برای بسیاری از سلول‌های بدن از جمله سلول‌های مغزی مضر است و کبد این ماده را از خون گرفته و طی یکسری واکنش‌های شیمیایی به اوره تبدیل می‌کند و اوره هم از طریق کلیه‌ها از بدن دفع می‌شود. البته عمل دفع سموم بدن توسط کبد فقط با آمونیاک منحصر نمی‌شود، بلکه بسیاری از مواد مضر برای بدن و همچنین داروها توسط کبد از بدن دفع می‌شوند. در صورت اختلال در فعالیت‌های کبد سمومی چون آمونیاک افزایش یافته و بر تمام اجزای بدن اثرات مخربی را بر جای می‌گذارند.

وی همچنین اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین اجزای خون، پروتئین است؛ به طوریکه حدود دو سوم از پروتئین‌های خون را آلبومین تشکیل می‌دهد. این پروتئین توسط کبد ساخته می‌شود. غلظت آلبومین در خون به طور متوسط حدود ۴ گرم در دسی‌لیتر است و روزانه حدود ۱۰ الی ۱۲ گرم از پروتئین موجود در خون به مصرف سلول‌های بدن می‌رسد و معادل همین میزان نیز توسط کبد ساخته می‌شود. در واقع تعادلی بین میزان تولید و مصرف آلبومین در بدن وجود دارد. چنانچه فردی به بیماری کبدی شدید نظیر هپاتیت شدید یا سیروز مبتلا شود، میزان پروتئین سرم وی کاهش می‌یابد. باید توجه کرد که وجود مقادیر طبیعی آلبومین در خون برای حفظ سلامتی و گردش خون مناسب، در بدن ضروری است. به عنوان مثال چنانچه میزان آلبومین در خون کاهش یابد قسمت‌های مختلف بدن (دست، پا و صورت) متورم می‌شوند.

علویان با بیان اینکه انواع دیگری از پروتئین‌ها نیز در کبد ساخته می‌شوند، گفت: این پروتئین‌ها در جریان انعقاد خون دخالت داشته و به آنها فاکتورهای انعقادی می‌گویند. تعداد این فاکتورها که در عمل انعقاد خون دخالت دارند، ۱۳ عدد است که شش تای آنها در کبد ساخته می‌شوند. تولید این فاکتورها با حضور ویتامین K انجام می‌شود. بنابراین در موارد بیماری شدید کبدی یا کاهش ویتامین K بدن، بیمار به راحتی دچار خونریزی‌های زیرجلدی و یا داخلی می‌شود. مواد دیگر نظیر ترانسفرین‌ها نیز در کبد ساخته می‌شوند. این مواد نقل و انتقال هومورن‌ها در بدن را بر عهده دارند.

وی در ادامه گفت: از طرفی صفرا هم مایعی به رنگ زرد مایل به سبز با طعم بسیار تلخ است که به طور مداوم توسط سلول‌های کبدی ساخته می‌شود. صفرا از طریق مجاری صفراوی به داخل کیسه صفرا ریخته شده و در آنجا تغلیظ و برای مدتی ذخیره می‌شود. مواد غذایی پس از مخلوط شدن با شیره گوارشی در معده به ابتدای روده کوچک وارد می‌شود. با ورود مواد غذایی به این قسمت، صفرا از کیسه صفرا ترشح و به آن می‌ریزد. در بدن یک شخص سالم و بالغ روزانه به طور طبیعی حدود ۵۰۰ تا ۱۵۰۰ میلی‌لیتر صفرا ساخته و ترشح می‌شود. این مایع به طور عمده از آب، بیلی روبین و نمک‌های صفراوی تشکیل شده است. در واقع علاوه بر دفع بیلی روبین، به هضم و جذب چربی‌ها در روده کمک می‌کند.

آیا می‌توان بدون کبد زنده ماند؟

علویان همچنین اظهار کرد: با توجه به وظایفی که کبد بر عهده دارد به طور حتم نمی‌توان بدون کبد زنده ماند. ولی باید این نکته را در نظر داشت که در اکثر بیماری‌های کبدی درصد کمی از آن دچار ضایعه شده و به این دلیل فقط برخی از فعالیت‌های کبدی دچار اختلال می‌شوند. به این ترتیب در اکثر بیماری‌های کبدی، حیات بیمار به خطر نمی‌افتد. به عبارت ساده‌تر چنانچه تنها کمتر از یک‌سوم کبد سالم باشد، همین قسمت کوچک می‌تواند نیازهای طبیعی بدن را برطرف کند.