علت علاقه‌ی ایرانی‌ها به نگاه رمانتیک

به گزارش پارس ، این شاعر و منتقد ادبی در گفت وگو با ایسنا، گفت: از نظر تقویمی وقتی سبک های ادبی را بررسی می کنیم، ابتدا کلاسی سیسم شکل گرفته و پس از آن رمانتی سیسم، ظهور کرده است.

او افزود: رمانتی سیسم نوعی شورش علیه آرمان های کلاسی سیسم؛ از جمله میانگین های اخلاقی و مذهبی و هنجارهای اجتماعی است. کلاسی سیسم از نظر طبقه ی اجتماعی به فئودالیسم متعلق بوده و میل به حفظ و نگه داری، تثبیت و تقویت بنیان نگرش های برخاسته از فئودالیسم در آن وجود داشته است، اما وقتی در جوامع تغییرات اجتماعی اتفاق می افتد، تغییراتی هم در بینش افراد رخ می دهد که در نهایت منجر به ظهور رمانتی سیسم می شود.

خواجات ادامه داد: رمانتی سیسم لولا و مفصلی در هنر منتهی به قرن بیستم است که تمام مکاتب را به قبل و بعد از خودش تقسیم می کند. رمانتی سیسم برای انسان آزادی بی حد و حصری قائل است. تأثیر نوع نگاه این مکتب به انسان، هستی و جامعه در تمام مکاتب مدرن پس از آن دیده می شود. حتا در مکاتبی که بعد از جنگ ظهور کرده اند، نوعی نسبیت گرایی و شورش علیه استقرار و نگاه بنیادگرایانه ی کلاسی سیسم وجود دارد.

او همچنین درباره ی تفاوت رمانتی سیسم ایرانی با رمانتی سیسم در غرب، گفت: طبیعی است که چون رمانتی سیسم ریشه در غرب دارد، همه ی اجزایش به شرایط غرب منتسب می شود. ورود رمانتی سیسم به کشور ما به اواخر دوره ی مشروطیت بازمی گردد. در آن دوره با رخ دادن مشروطیت، جامعه با تفکرات جدیدی مواجه شده و با چنین مفاهیمی در هنر غرب آشنا شده است، اما هنوز بنیادهای رمانتی سیسم تقویت نشده و صرفا به عنوان یک تفکر هنری وارداتی به آن نگاه می شده است.

خواجات سپس اظهار کرد: ما می توانیم نگاه تغزلی و واخورده ی رمانتی سیسم را به جهان هستی در همه ی ادبیات ببینیم، اما رمانتی سیسم به معنای غربی آن با میرزاده ی عشقی و نیما وارد جامعه ی ما می شود، اما شکل خود را نمی یابد و پس از مدتی در دوران کودتای ۲۸ مرداد است که این تفکر پررنگ و جاافتاده تر می شود. دلیل این موضوع نیز این است که به واسطه ی رسوخ یأس پس از کودتا، فضا برای رشد و گسترش تفکر رمانتیکی فراهم می شود. بعد از آن همین طور که پیش می رویم، اتفاقاتی مثل مبارزات مردمی علیه رژیم، تفکرات دیگری را شکل می دهد که باعث کم رنگ شدن رمانتی سیسم می شود.

او همچنین درباره ی وضعیت رمانتی سیسم در ادبیات امروز ایران، گفت: نگاه من به رمانتی سیسم یک نگاه سیاه و سفید نیست. همان طور که در کتاب « رمانتی سیسم ایرانی» هم آورده ام، هر شاعر موفقی ناچار به عبور از پیچ رمانتی سیسم بوده است. در ایران هم به دلیل احساس نوستالژی و وجود نوعی نگاه تغزلی متمایل به گذشته و تقدیس خاطرات، همیشه نگاهِ رمانتیک، دلچسب و همه گیر بوده است، اما با این که ما در دهه ی ۹۰ به سر می بریم، هنوز در آثار بسیاری از شاعران مان این تفکر با جلوه هایی تازه تر ظهور می یابد.

خواجات اضافه کرد: امروز در بیش تر آثار ادبی شاهد رمانتی سیسم هستیم، اما به شکلی نوتر و با زبان ورزی بیش تر. این تفکر هیچ گاه از بین نمی رود، بلکه از شکلی به شکل دیگر درمی آید. حتا در شعرهای پست مدرن هم رگه های بسیار قدرتمندی از رمانتی سیسم حتا به شکل کلاسیک وجود دارد. شرایط به گونه ای است که تفکرات رمانتیک نمی تواند به شکل کلاسیک خود در ادبیات معاصر به حیات خود ادامه بدهد.

« رمانتی سیسم ایرانی» (بررسی جریان رمانتیک در شعر امروز فارسی) به تازگی در بخش نقد و پژوهش ادبی جایزه ی « قلم زرین» نامزد شده است.