نظر رهبر معظم انقلاب درباره مثنوی مولوی

به گزارش پارس ، به نقل ازفارس: به گفته فرزند آیت الله زنجانی، در یکی از ملاقات های اخیر که در تهران برگزار شد، درباره مولوی صحبت به میان آمد. آیت الله زنجانی نظر رهبر انقلاب را درباره مثنوی جویا شدند. رهبری هم به آن چه مولوی در دیباچه مثنوی آورده، اشاره کردند و گفتند نظرشان همان است که خود مولوی می گوید؛ « هو اُصولُ اُصولِ اُصولِ الدّین فی کشف اَسرار الوصول و الیقین» .

در جلسه ی دیگری درباره ی شعرای ممتاز معاصر صحبت شد و آیت الله خامنه ای از امیری فیروزکوهی و رهی معیری سخن گفتند و از این که پیش از انقلاب با آنها مراوده داشتند و در بعضی موارد به آنها مراجعه می کرده و اشعار آنها را درخواست می نموده اند. آیت الله زنجانی هم در چنین مواردی اگر اطلاعاتی درباره ی این شعرا داشتند، درباره ی آنها صحبت می کردند.

مطلب بالا بخشی از گزارشی درباره زندگی آیت الله مرحوم حاج آقا سید عزالدین حسینی زنجانی رضوان الله تعالی علیه و مراودات ایشان با حضرت امام خمینی رحمه الله و رهبر معظم انقلاب است که پایگاه اطلاع رسانی khamenei. ir منتشر کرده است که متن کامل آن در ذیل می آید:

آیت الله سید محمد عزالدین زنجانی در سال ۱۳۰۰ شمسی در خطه ی زنجان و در خاندانی معروف به معرفت و سیاست دیده به جهان گشود. پدرش « آیت الله سید محمود حسینی زنجانی» امام جمعه ی زنجان و از علمای برجسته ی این شهر بود. او که نماینده ی مردم زنجان در مجلس مؤسسان تغییر سلطنت قاجاریه به پهلوی هم بود، در اثر مخالفت هایش با سلطنت رضاخان پهلوی، مدتی را در حصر گذراند.

مهاجرت به قم

سید محمد عزالدین زنجانی در جوانی دروس مقدمات و سطح و کمی از درس خارج را در زنجان فراگرفت و سپس در ۲۰ سالگی برای تکمیل تحصیلات حوزوی خود به قم مهاجرت کرد. در آن سال ها که انگلیسی ها حکومت را از رضاخان گرفته و به فرزندش محمدرضا سپردند، محدودیت ها علیه روحانیون کمی کمتر شده بود و حوزه ی علمیه اندک فرصتی برای بازسازی پیدا کرده بود. ایشان حدود ۱۴ سالی را که در قم اقامت کرد، از تدریس اساتیدی همچون آیات عظام سید محمد حجت کوه کمری (به مدت ۱۴ سال) ، سید حسین طباطبایی بروجردی (۱۰سال) ، سید صدرالدین صدر، سید احمد خوانساری و میرزارضی زنوزی بهره برد. همچنین حکمت متعالیه را نزد حضرت امام خمینی رحمة الله علیه، علامه سید محمدحسین طباطبایی و شیخ مهدی مازندرانی فراگرفت. وی در درس اسفار هر سه استاد فوق شرکت می کرد.

رابطه ی او با علامه طباطبایی بسیار صمیمی و عمیق بود. وقتی برای ادامه ی تحصیل تصمیم به مهاجرت به نجف گرفت، موضوع را با علامه طباطبایی در میان گذاشت. علامه به او گفته بود: « کجا می روید؟ در نجف خبری نیست. نجف برای شما تحصیلِ حاصل است. » حجت الاسلام محمدباقر زنجانی -فرزند آیت الله زنجانی- در این باره می گوید: با این حال پدرم چند ماهی به نجف رفت و در آن جا از درس آیات عظام سید ابوالقاسم خویی، سید محسن حکیم و سید عبدالهادی شیرازی استفاده کرد.

ماجرای عیادت امام خمینی رحمه الله

رابطه ی آیت الله سید محمد زنجانی با امام خمینی رحمة الله علیه نزدیک و صمیمی بود. حضرت امام خمینی توجه خاصی به این شاگرد خود داشتند. آیت الله زنجانی تعریف می کرد که یک بار سخت بیمار بوده و ظاهراً حصبه گرفته بوده. پزشکان اما اشتباه تشخیص داده بودند و داروی اشتباه تجویز کرده بودند. بیماری آن قدر شدید شده بود که وی نمی توانسته از حجره پا بیرون بگذارد. امام رحمه الله در درس اسفار، متوجه غیبت شاگرد خود شدند و از حاضران سراغش را گرفتند. دوستانش گفته بودند که کسالت دارد. فردای آن روز حضرت امام برای عیادت از این شاگردشان به حجره ی او رفتند.

آیت الله زنجانی خودش تعریف می کرد: « امام آمدند و نشستند، از من عیادت کردند و چون دیدند من حال مساعدی ندارم، به خادمی که همراهشان بود، فرمودند از ایشان باید بیشتر مراقبت و پرستاری شود. حتی دستور دادند رختخواب مرتبی را از منزلشان در خیابان یخچال قاضی قم به حجره ی من بیاورند. » علاوه بر آن، برای ایشان پزشکی را آوردند و مقدمات انتقال به بیمارستان را هم فراهم کردند.

آیت الله زنجانی می گفت: در آن شرایط گاهی حتی از درد بیحال می شدم. چشمانم را که باز می کردم، می دیدم حضرت امام رحمه الله بالای سر من نشسته اند و داروهای مرا به من یادآوری می کنند.

علی شاکری -از شاگردان نزدیک آیت الله سید عزالدین زنجانی- در این باره می گفت ایشان در حالی که اشک می ریخت، این ماجرا را تعریف می کرد.

ترویج مرجعیت امام خمینی و مبارزه با شاه

پس از رحلت آیت الله العظمی بروجردی در فروردین ۱۳۴۰، گزینه هایی برای مرجعیت شیعه مطرح بودند. از میان فضلای حوزه، هر یک به سمت یکی از علمای برجسته می رفتند. در این میان، آیت الله سید عزالدین زنجانی به همراه برخی دیگر به ترویج مرجعیت حضرت امام خمینی رحمه الله همت کردند. روحانیون زنجانی به خوبی در یاد دارند که ایشان با جدیت بحث مرجعیت امام رحمه الله را در این شهر ترویج می کردند و به خاطر نفوذی که در میان مردم داشتند، پس از رحلت آیت الله بروجردی، جمعیت قابل توجهی از مردم زنجان، مقلّد حضرت امام خمینی شدند.

وقتی پدر آیت الله زنجانی در سال ۱۳۳۴ دار فانی را وداع گفت، آقای زنجانی پس از حدود ۱۴ سال اقامت در قم، برای اقامه ی نماز جمعه و جماعت در مسجد سید زنجان -که از سال ها پیش تصدی آن در دست خانواده ی او بود- راهی زنجان شد. امامت جمعه در زنجان بر خلاف بسیاری دیگر از شهرها که منصبی حکومتی بود، از اوامر حکومتی مجزا مانده بود و دلیل این امر، وجود حوزه ی علمیه ی قوی این شهر و مردم متدین آن بود. آیت الله زنجانی با مراجعت به زنجان، تدریس درس خارج فقه را هم در این شهر آغاز کردند.

همزمان با شروع مبارزات امام خمینی علیه نظام شاهنشاهی، شاگردان ایشان و از جمله آیت الله زنجانی به صورت جدی با این حرکت همراهی کردند. پس از ماجرای مدرسه ی فیضیه در سال ۴۲ و به تبع آن دستگیری حضرت امام، آیت الله زنجانی در یک سخنرانی در شهر زنجان به شدت علیه شاه سخنرانی کرد و در حین سخنرانی اشک ریخت. آیت الله زنجانی از این منبر که پایین آمد، دستگیرش کردند و ۴۵ روز به زندان شهربانی تهران انتقالش دادند. ایشان در تهران با برخی دیگر از مبارزان هم سلّول بودند؛ افرادی مانند آقایان مرتضی مطهری، محمدتقی فلسفی، سید حسین هاشمی نژاد و ناصر مکارم شیرازی.

۵ سال تبعید به مشهد

فعالیت های سیاسی-اجتماعی آیت الله زنجانی سال ها در زنجان ادامه داشت تا این که در سال ۱۳۴۹ محمدرضا پهلوی به اجلاس اوپک رفت. پس از بازگشت از این اجلاس، آیت الله زنجانی پس از سخنرانی شدیدالحنی علیه شاه و سخنان او در این اجلاس، دستگیر شد و حبس خانگی ایشان به دستور رئیس اداره ی اوقاف زنجان و با هماهنگی ساواک آغاز شد. آیت الله زنجانی پس از مدتی در سال ۱۳۵۱ به ۵ سال تبعید در مشهد محکوم شد و زنجان را اجباراً ترک کرد.

ایشان در مشهد هم با وجود محدودیت ها، به فعالیت علمی و مبارزه ادامه داد و مشغول به تدریس دروس خارج فقه و اصول و تفسیر در حوزه ی علمیه ی مشهد شد. در سال ۱۳۵۴ اولین رساله ی عملیه ی آیت الله زنجانی انتشار یافت. رساله ای که بر خلاف بسیاری از مراجع که بیشتر، تعلیقات شان بر کتاب « عروة الوثقی» است، تعلیقات او بر کتاب « وسیلةالنجاة» سید ابوالحسن اصفهانی است. از این جهت به رساله ی عملیه ی حضرت امام رحمه الله که تعلیقات بر « تحریرالوسیله» است، شباهت دارد.

آیت الله زنجانی در تظاهرات و در جلساتی که برای رهبری قیام و ارتباط با امام خمینی و انتقال خواسته های ایشان به مردم تشکیل می شد، حضوری جدی و فعال داشت. ایشان در روشنگری حرکت انجمن حجتیه در مشهد نیز نقش فعالی ایفا کرد، زیرا معتقد بود آنها یک حرف صحیح را مستمسک اشتباهات خود قرار داده اند تا خودشان را مطرح کنند و به این افراد نباید اعتماد کرد.

آیت الله خامنه ای، شهید هاشمی نژاد و آیت الله واعظ طبسی از محورهای برجسته ی مبارزه ی سیاسی علیه دستگاه پهلوی در آن زمان در مشهد بودند. این چند نفر جلسات مستمری را با علمای برجسته ی مشهد مانند آیات عظام: شیرازی، قمی، میرزا جوادآقای تهرانی، مروارید و البته حسینی زنجانی برگزار می کردند و برای پیشبرد مبارزات انقلاب مشورت می گرفتند. در این جلسات برای اقداماتی از قبیل راهپیمایی ها، تظاهرات، صدور اعلامیه و آگاه کردن مردم مشهد نسبت به شرایط سیاسی برنامه ریزی می شد.

تحریم جشن های نیمه ی شعبان سال ۱۳۵۷، تهدید دولت ایران و عراق در پی محاصره ی منزل امام خمینی در نجف توسط دولت عراق و اعلام عزای عمومی در پی دو ماجرای شهادت حجت الاسلام والمسلمین سید مصطفی خمینی و شهادت جمعی از مردم در تجمع دی ماه مشهد، از جمله اقدامات گروهی از علمای آن زمان بود که آیت الله زنجانی در آن ها نقش داشت.

حکم امام برای بازگشت به زنجان

امام خمینی در ۱۲ بهمن ۵۷ به ایران باز گشتند، از اوضاع شهرهای مختلف سراغ گرفتند. ایشان گمان می کردند که آیت الله زنجانی در زنجان است، اما وقتی متوجه شدند که در مشهد است، ناراحت شدند و گفتند: « چرا ایشان زنجان را رها کردند؟ » درخواست هایی هم از طرف مردم زنجان به امام خمینی برای بازگشت آیت الله زنجانی به این شهر صورت گرفت. همزمان امام خمینی با آیت الله زنجانی تماس تلفنی گرفتند و با ایشان در این باره صحبت کردند. امام فرموده بودند من به شما حکم می کنم که به زنجان برگردید. آیت الله زنجانی هم در پاسخ گفته بودند چون شما مجتهد و استاد من هستید و حکم می کنید، من می روم. شما هم برای من چیزی بنویسید که اگر دشمن در آن جا کاری کرد و ظلمی صورت گرفت، بتوانم اقدام کنم. امام خمینی متنی را خطاب به اهالی زنجان می نویسند و در آن ذکر می کنند که « با ایشان مذاکره شد و قرار است ان شاءالله تعالی به زنجان بازگردند. امید است به خواست خداوند، تحت رهبری معظم له به مبارزه ی خود علیه ظلم و استبداد ادامه دهید. » بعدها با پیروزی انقلاب اسلامی و تغییر شرایط، ایشان به مشهد مقدس بازگشتند و به تعبیر خودشان به آستان امام هشتم علیه السلام پناهنده شوند و تا آخر عمر در این شهر بمانند.

فلسفه تقلیدی نیست

آیت الله زنجانی در مدت حضورش در مشهد به فعالیت های گوناگون علمی و فرهنگی مشغول بود. اقامه ی نماز در مسجد امام صادق علیه السّلام، توجه به قشر جوان و به ویژه دانشجویان و طلاب در برنامه های فرهنگی مسجد، ارتباط چهره به چهره با توده ی مردم و تلاش برای حل مشکلات آنان، انجام امور مرجعیت، پاسخگویی به استفتائات، تدریس درس خارج فقه و اصول، تبلیغ و سخنرانی و تدریس نهج البلاغة از اهم فعالیت های فرهنگی ایشان در مشهد بود. از آقای رستگار مقدم -از اساتید دانشگاه های مشهد- نقل شده که آیت الله خامنه ای از مسجد امام صادق علیه السّلام به عنوان یک کانون خیلی مهم برای جوانان مشهد نام برده اند.

آیت الله زنجانی به فقه سیاسی هم علاقه مند بود. ایشان کتاب الجهاد از جواهرالکلام را یک دوره قبل از انقلاب و دو دوره بعد از انقلاب تدریس کرد که در حاشیه ی آن به مباحث فقه سیاسی نیز می پرداختند. مبانی فقهی او همان مبانی فقهی امام خمینی رحمه الله و در واقع تقریر سخنان امام بود.

جلسات درس خارج فقه آقای زنجانی ترکیبی از مباحث عقلی و نقلی و اصولی و فلسفی بود. ایشان به عرفان و ادبیات عرب و ادبیات فارسی تسلط خوبی داشت. همچنین درس تفسیر ایشان آغشته به درایةالحدیث، بحث رجال و نیز اخلاق و عرفان بود. ظاهراً آیت الله زنجانی در مجموع چهار دوره خارج فقه و چهار دوره خارج اصول در زنجان و مشهد تدریس کردند که متن مبنای آنها کتاب جواهرالکلام بود و گاهی هم کتاب مکاسب.

آیت الله زنجانی با این که در بحث فلسفه متأثر از مرحوم علامه ی طباطبایی رضوان الله تعالی علیه بود، اما نقدهایی را هم بر مباحث ایشان وارد می دانست. مثلاً نسبت به تفسیر سوره ی توحید در المیزان نقدهایی داشت. به طور کلی ایشان در مباحث فلسفی، حتی در مباحث مرحوم صدرا متوقف نبود و بحث هایی را درباره ی آنها مطرح می کرد. اساساً آیت الله زنجانی فلسفه را امری اندیشه ای می دانست که تقلید در آن روا نیست. بنابراین طرح مباحث فلسفی به شیوه ی تقلیدی را نقض غرض می پنداشت.

اما مرحوم علامه طباطبایی اعتماد بالایی به این شاگرد خود داشت. ایشان در یک گفت وگوی تلویزیونی که در اواخر عمرشان انجام دادند، در پاسخ به این پرسش که شما در بین شاگردانتان چه کسانی را تأیید می کنید، پس از شهید مطهری، مرحوم آیت الله زنجانی را معرفی کردند.

توصیه رهبری به آیت الله زنجانی

در کنار همه ی فعالیت های فوق الذکر، آیت الله زنجانی هیچ گاه از شرکت در مراسم های سیاسی و انقلابی غافل نبود. نزدیکان او روایت می کنند که ایشان مقید به حضور در راهپیمایی ها، تظاهرات و انتخابات بود و در سخنرانی های خود همیشه مردم را به حضور در این عرصه ها دعوت و بر حمایت از رهبری تأکید می کرد.

پس از رحلت مراجع بزرگ مشهد، رهبر انقلاب تأکید بسیاری داشتند که اِعلام مرجعیت آیت الله زنجانی علنی تر باشد و ایشان دفتری داشته باشد و حتی بعثه ای هم به مراسم حج بفرستد تا به این وسیله مرکزیت علمی مشهد در بین حوزه های علمیه از بین نرود. به همین دلیل هم بود که آیت الله زنجانی در سال ۸۴ رسماً دفتر خود را افتتاح نمود.

آشنایی دو خانواده ی زنجانی و خامنه ای به خیلی قبل برمی گردد. آیت الله سید محمود حسینی زنجانی -پدر آیت الله سید عزالدین زنجانی- هرگاه به مشهد می رفت، با آیت الله سید جواد خامنه ای -پدر رهبر انقلاب- دیدارهای منظمی داشتند. در طول سال های پس از انقلاب هم هرگاه رهبری به مشهد می رفتند، با آیت الله زنجانی دیدار می کردند. محتوای جلسات قبل از انقلاب اگرچه سیاسی بود، اما بعد از انقلاب اغلب ادبی، عرفانی، تاریخی یا علمی بود. مثلاً درباره ی علما، فقها و بزرگان اطلاعاتی رد و بدل می شد. آیت الله زنجانی نیز درباره ی وقایع تاریخی مانند دوره ی رضاخان مسائل جالبی را برای رهبری تعریف می کردند. حجت الاسلام محمدباقر زنجانی می گفت در یکی از این جلسات که او هم حضور داشت، در مورد « سیدعلی خان شیرازی» -عالم بزرگی که رهبری نسبت به او بسیار اظهار شگفتی می نموده- صحبت شد و رهبر انقلاب جویای اطلاعاتی درباره ی ایشان بوده است.

محتوای برخی از این جلسات هم ادبی و عرفانی بود. به گفته ی فرزند آیت الله زنجانی، در یکی از ملاقات های اخیر که در تهران برگزار شد، درباره ی مولوی صحبت به میان آمد. آیت الله زنجانی نظر رهبر انقلاب را درباره ی مثنوی جویا شدند. رهبری هم به آن چه مولوی در دیباچه ی مثنوی آورده، اشاره کردند و گفتند نظرشان همان است که خود مولوی می گوید؛ « هو اُصولُ اُصولِ اُصولِ الدّین فی کشف اَسرار الوصول و الیقین» .

در جلسه ی دیگری درباره ی شعرای ممتاز معاصر صحبت شد و آیت الله خامنه ای از امیری فیروزکوهی و رهی معیری سخن گفتند و از این که پیش از انقلاب با آنها مراوده داشتند و در بعضی موارد به آنها مراجعه می کرده و اشعار آنها را درخواست می نموده اند. آیت الله زنجانی هم در چنین مواردی اگر اطلاعاتی درباره ی این شعرا داشتند، درباره ی آنها صحبت می کردند.

این عالم برجسته پس از سال ها تلاش علمی و انقلابی، در سن ۹۲ سالگی دار فانی را وداع گفت. در پیام تسلیت حضرت آیت الله خامنه ای به مناسبت رحلت مرحوم آیت الله زنجانی آمده است: « این بزرگوار که از عالمان برجسته و ذی فنون به شمار می رفتند، از زنجان و نیز دوران اقامت طولانی در مشهد مقدس، کانون توجّه فرزانگان و اصحاب اندیشه و هنر نیز قرار داشتند و محفل گرم هدایت و افاده ی ایشان محل حضور طبقات گوناگون بود. »