ثبت زلزله‌های تاریخی در استانی با 17 گسل فعال

استان کرمان با دارا بودن 17 گسل فعال یکی از لرزه‌خیزترین استان‌های کشور به شمار می‌رود. این گسل‌ها به این شرح است:

گسل گلباف
این گسل با طول حدود 100 کیلومتر و روند شمال غربی، جنوب شرقی؛ از جنوب غرب دشت بم تا غرب شهداد ادامه می‌یابد و در این محل به گسل لکوکوه می‌پیوندد. این گسل مسبب بیش از 13 زلزله تاریخی با بزرگای بیش از 5 است از این رو یکی از فعال‌ترین گسل‌های استان کرمان به شمار می‌رود.

گسل نایبند
گسل نایبند با طول بیش از 400 کیلومتر دارای امتداد تقریبی شمالی - جنوبی است که در برخی از نقاط جابجایی قائمی در حد 20 متر را نشان می‌دهد و وقوع زلزله‌هایی در بخش جنوبی این گسل، نشان از فعال بودن آن است.

گسل لکرکوه
این گسل با روند شمال - شمال شرقی، جنوب- جنوب غربی تقریبا به موازات گسل نایبند و به طول 130 کیلومتر در غرب آن قرار دارد. مسبب وقوع زمین لرزه ویرانگر سال 1290 هجری راور که منجر به کشته شدن 700 نفر شد، این گسل بوده است.

گسل کوهبنان
گسل کوهبنان است با طول حدود 300 کیلومتر یکی از لرزه‌خیزترین روندهای ساختاری در استان کرمان است که زمین‌لرزه‌های سال 1242 هجری چترود، 1250 چترود، 1365 گسیک زرند و 1383 حتکن به این گسل نسبت داده شده است.

گسل داوران
این گسل در کوهستان‌های شمال دشت رفسنجان واقع شده است.

گسل رفسنجان
این گسل با طول بیش از 140 کیلومتر در جنوب شهرستان رفسنجان مسبب زمین‌لرزه سال 1302 است که 2600 نفر بر اثر آن جان باختند.

گسل انار
گسل انار که با طول حدود 100 کیلومتر از نزدیکی شهر انار عبور می‌کند، ادامه گسل رفسنجان است.

گسل ده شیر
گسل ده شیر با طول 350 کیلومتر از جنوب نائین شروع شده و به "چاه‌گو" واقع در منطقه سیرجان می‌رسد.

گسل شهر بابک
گسل شهربابک با طول حداقل 270 کیلومتر و قسمتی از یک گسل اصلی و مهم ایران است که در برخی از منابع علمی بنام گسل ده شیر- بافت نامیده شده است.

گسل بلورد
گسل بلورد با طول حدود 70 کیلومتر در حد فاصل جنوب بلورد شهرستان سیرجان تا جنوب شهرستان سیرجان است. این گسل بافت با طول تقریبی 96 کیلومتر از شهرستان بافت عبور می‌کند و توانایی ایجاد زلزله با بزرگای 7 را دارد.

گسل لاله زار
گسل لاله‌زار با طول 50 کیلومتر، دوازدهمین گسل فعال استان کرمان است که مرکز چندین زلزله مهم و تاریخی بوده است.

گسل‌های ساردوئیه(سربیژن) و جیرفت (سبزوار)
طول گسل ساردوئیه (سربیژن) حدود 100 کیلومتر است و گسل جیرفت(سبزواران) از دیگر گسل‌های فعال استان کرمان و دارای روند تقریبا شمالی-جنوبی است.

گسل‌های جنوب جازموریان
‌گسل‌های جنوب جازموریان از دیگر گسل‌های فعال استان است بطوری که در منطقه مکران تعداد زیادی گسل با جهت گیری شرقی-غربی وجود دارد که یکی از مهمترین آنها گسل‌های جنوب جازموریان است.

گسل راین و گسل بم
این گسل با طول حدود 65 کیلومتر و از حوالی شهر بم می‌گذرد. بطوریکه در قرن اخیر شاهد وقوع چندین زمین لرزه ناشی از این گسل بوده‌ایم.

گسل ماهان
گسل ماهان از شرق ماهان عبور می‌کند.

نقشه گسل‌های استان کرمان

بر این اساس بامداد امروز جمعه 10 آذرماه نیز شبکه‌های لرزه‌نگاری مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران گزارشی از زمین‌لرزه‌ای با بزرگای ۶.۱ در "هجدک" استان کرمان ثبت کردند. این زمین‌لرزه که در عمق 10 کیلومتری زمین و در 38 کیلومتری هجدک، 46 کیلومتری شهداد و 48 کیلومتری چترود استان کرمان بوده است.

موقعیت زلزله ۶.۱ امروز کرمان

بعد از آن زمین لرزه‌ ۵.۱ در مقیاس امواج درونی زمین در حوالی «شهداد» و 40 کیلومتری شهداد و سه پس لرزه پیاپی با بزرگای ۴، ۴.۲ . ۴.۱ ریشتری در حوالی منطقه «هجدک» استان کرمان رخ داد.

زلزله‌های ۵.۱ و 4 در مقیاس امواج درونی زمین در "هجدک" از دیگر رخدادهای لرزه‌ای امروز استان کرمان بوده است.

زمین‌لرزه‌های تاریخی استان کرمان

گسل گلبافت و زمین‌لرزه 21 خرداد ۱۳۶۰

در روز 21 خرداد سال 1360 زمین‌لرزه ویرانگری با بزرگای ۶.۸ استان کرمان را به لرزه درآورد و در اثر آن شهر گلباف به کلی ویران شد. این زلزله حدود 1071 نفر کشته و 4000 نفر مجروح به همراه داشت. حداکثر جابه جایی قائم گسل "گلباف" در این زلزله حدود 10 سانتی‌متر (شرق گلباف) بوده است.

در این زمین‌لرزه حدود 16 کیلومتر از گسل گلباف جابه جا و آثار این گسیختگی به صورت شکستگی‌ها و ترک‌های کوچکی مشاهده شد. خسارات و ویرانی در نواحی جنوب (آبادی‌های تیرکان و ده ملک) و مرکزی (بخش مسکونی گلباف) متمرکز بوده است.

پدیده روانگریی و نشست زمین به علت وجود تشکیلات رسی و بالا بودن سطح اساس آب‌های زیر زمینی که عامل مؤثری در تشدید خسارات بوده است در بخش عمده ناحیه جنوبی گلباف مشاهده شده است. در جنوب گلباف به خصوص "دره سنگ" سازندهای آهکی ریزش کردند. در اثر این زمین‌لرزه خسارت‌های سنگینی به آبادی‌های "تیرکان" و "ده ملک"وارد شد.

گسل کوهبنان و زمین‌لرزه 29 آذر سال ۱۳۵۶

در روز سه‌شنبه ‎ ۲۹ آذر سال 1356 (۱۹ دسامبر 1977 میلادی) زلزله‌ای با بزرگای ۵.۵، ۵.۸ و ۵.۹ در عمق 31 کیلومتری زمین در کرمان رخ داد. هنگام شب زمین‌لرزه‌ای که پیش از آن دو پیش‌لرزه شدید روی داده بود، چند روستا را در منطقه "زرند" ویران کرد و موجب کشته شدن 665 نفر و مجروح شدن 260 تن شد.

این زمین‌لرزه روستاهای "درتنگل"، "گیسک" و "سرباغ" را ویران کرد و بخشی از گسل کوهبنان به طول 20 کیلومتر که درست از پشت این روستاها، از 8 کیلومتری شمال خاور زرند، جنبان شد.

جنبش‌های گسله در این زون عمدتا راستگرد بوده و میانگین جابجایی افقی و قائم آن به‌ ترتیب درحدود 10 و 7 سانتی‌متر بود. نیروی فشاری شدید از شمال خاور با یک مؤلفه راستگرد ظاهری، وارد آمده است.

زمین‌لرزه 29 آذر 1356 دارای دو پس‌لرزه نیرومند در منطقه گیسک کرمان بود و چند روستا را در منطقه زرند ویران کرد. در زرند، بعضی از سازه های جدید آسیب اندکی دیده بودند. به قدیمی‌ترین ساختمان شهر، یعنی مسجد جامع سده هجدهم که به جای یک مسجد قرن دهم ساخته شده بود و همچنین به بقایای یک مناره بازمانده از دوره سلجوقیان آسیبی نرسید.

قبل از رویداد زلزله 29 آذر 1356 گیسک زرند، پیش لرزه‌هایی در این ناحیه به وقوع پیوست. به طور مثال در 27 شهریور 1356 زلزله شدیدی "درتنگل" را لرزاند و "ده‌زوئیه" موجب خساراتی شد. به طور کلی زمین‌لرزه 29 آذر 1356 گیسک زرند با وقوع زمین‌لغزش‌هایی در دامنه‌های پرشیب واقع در شمال باختر دهکده‌های در تنگل، ده زوئیه و همچنین شمال سرباغ همراه بوده است.

دگرشکلی سطح زمین ضمن تشکیل ترک‌های کششی با آرایش نردبانی، مؤلفه جنبش راستگرد گسل کوهبنان را در پهنه مه‌لرزه‌ای نشان می‌دهد.

زمین‌لرزه 14 تیر ۱۳۲۷

در بعداز ظهر روز 14 تیر 1327 (۵ ژوئیه 1947 میلادی)، زمین‌لرزه نیرومندی در استان کرمان حس شد. بزرگای این لرزه برابر 6 ریشتر بود و آبادی‌های کمی که در دهستان کم جمعیت "گوک" ویران شدند.

کانون زمین‌لرزه در "کوه‌دوشاه" در شمال گوک واقع بود و سنگ ریزش‌هایی از کوه‌های سوی شمال خاوری "ملک" و "تیرکن" به راه انداخت.

زمین‌لرزه‌ای در سال 1877 میلادی روستاهای "سیرچ"، "حسن‌آباد" و "هشتادان" را ویران کرد و سبب شد که چشمه‌های گرم در پیرامون آبگرم از جریان باز ایستند. دامنه ‌آسیب‌ها به آبادی‌هایی که عمدتا در جنوب آبگرم واقع بودند کشیده شد و ترک در زمین و شکستن سنگ‌ها ایجاد شد.