سرانجام حج تمتع و عمره مفرده

سفر به عتبات عالیات در تمام طول سال، دغدغه‌های زائران در ایام اربعین حسینی، حج تمتع سال 96، عمره مفرده، کاروانهای مجاز و غیر مجاز مهمترین دغدغه‌هایی بود که در گفت‌وگوی تفصیلی با حمید محمدی؛ رئیس سازمان حج و زیارت مورد بررسی قرار گرفت.

 یکی از مهمترین بحثهایی که امسال برای زائران اربعین حسینی پدید آمد موضوع ویزای زائران بود که یکی از اقدامات صورت گرفته در این مسئله بحث هزینه‌ها بود که از دلاری به ریالی تبدیل شد اما بعد از این موضوع نیز بعضا تفاوت قیمتها را شاهد بودیم که بعد از این اختلاف قیمتها در میان شرکتها، ستاد مرکزی اربعین حسینی ورود یافت؛ در این رابطه شما چه برنامه‌ای را برای سالهای آتی پیش‌بینی می‌کنید؟ در مورد بیمه زائران اربعین حسینی هم چرا فقط با یک بیمه قرداد بسته شده بود و این موضوع به چه علت رقابتی نیست؟

سازمان حج و زیارت نیز عضوی از ستاد مرکزی اربعین است؛ انصافاً تمامی هم و غم این ستاد و مسئولان ذیربط این بوده که هزینه‌ها را تا حد ممکن پایین بیاورند و مسیر ارائه خدمات به زائرین اربعین را تسهیل کنند.

به هر حال یک حرکت بسیار عظیمی انجام می‌شود و جمعیتی چند میلیون نفر در این مسیر با شکوه حضور دارند بنابراین ساماندهی این جمعیت و تسهیل کردن و روان سازی خدمات طبیعتاً از عهده یک مجموعه برنمی‌آید و باید ظرفیت کل کشور به کار گرفته شود یعنی سپاه، وزارت کشور، وزارت خارجه، سازمان حج، وزارت بهداشت و درمان، وزارت راه و... همگی عضوی از ستاد مرکزی اربعین حسینی شدند ؛ حدود 14 دستگاه درگیر موضوع اربعین حسینی بوده‌اند و برنامه‌ریزیهای مناسبی هم انجام شد.

امسال طبق مصوب ستاد مرکزی اربعین مجموعاً 199 هزار و 500 تومان بابت ویزا، خدمات پزشکی، بیمه و حق‌الزحمه کارگزاران که گذرنامه‌ها را به دفاتر کنسولی برای ویزا می‌رسانند، دریافت شد و این قیمتها تغییری در دفاتر تعیین شده نداشت.

در رابطه با بیمه هم باید تأکید کنیم که بیمه یکی از مهمترین دغدغه‌های همه اعضای ستاد مرکزی اربعین بوده است چرا که عمدتاً مردم به موضوع بیمه کمتر توجه می‌کنند و باید به این مهم دقت لازم صورت گیرد؛ بیمه نقش موثری در تأمین هزینه‌های سرسام آور حوادث احتمالی دارد و باید در سنوات آتی هم توجه کافی شود.

بیمه یکی از موضوعات مهمی است که در واقع نتایج آن را در صورت وقوع حادثه از یک بیماری یا تصادف ساده گرفته یا خدای نکرده حادثه بزرگتر را شاهد خواهیم بود؛ به عنوان نمونه سال گذشته هم در مورد بیمه بحثهایی مطرح شد که لازم است به یک مورد آن اشاره کنم.

سال گذشته یک اتفاقی رخ داد و حدود 80 نفر از هموطنان عزیز ما در انفجار حله شهید شدند که تعداد زیادی از این عزیزان غیر از دو سه نفر بیمه نبودند.

هیچ کس نتوانست به خانواده اینها رسیدگی کند یعنی یک خانواده‌ای که متلاشی شده و منبع درآمدی برای خانواده باقی نمی‌ماند و هزینه‌هایی که به آنها تحمیل می‌شود بسیار سنگین است؛ طبیعتا اگر این عزیزان با پرداخت حق بیمه، بیمه شده بودند پس از این حادثه تحت پوشش قرار می‌گرفتند و این مشکلات نیز رفع می‌شد؛ در حقیقت بیمه نوعی برنامه‌ریزی برای یک شرایط پیش‌بینی نشده است و انشالله هیچ یک از زائران عزیزمان دچار حادثه‌ای نشوند و به سلامت به میهن بازگردند.

اما در مورد انتخاب بیمه هم باید اعلام کنم که مسیر انتخاب بیمه‌گر خیلی طولانی بود و در جلسات با حضور مجموعه‌های مرتبط، ظرفیت بیمه کشور بررسی شد.

بررسی‌ها بابت اینکه بیمه‌ای که توانایی داشته باشد، این جمعیت عظیم را پوشش بدهد، از تجربه لازم به خصوص در عراق برخوردار باشد، از پشتوانه مالی خوبی برخوردار باشد به طور کامل انجام گرفت.

تمامی موضوعات مرتبط با توانایی بیمه‌گر در زمان بروز خسارت احتمالی بررسی شد و در نهایت این موضوع به بیمه ایران رسید چراکه بیمه‌ای توانمند، با تجربه‌ و با پشتوانه ملی قوی است، ضمن اینکه بیمه‌ای دولتی محسوب می‌شود و مربوط به شخص حقیقی یا حقوقی نیست.

از نظر هزینه‌ای هم با این که پوشش بسیار خوبی که مدنظر قرار داد نسبت به ایام عادی عتبات بسیار قیمت خود را کاهش داد و این تلاشها برای کاهش هزینه‌ها انجام شد که در نهایت قیمت تعیین شده برای بیمه به 16 هزار تومان رسید. براساس قوانین و مقررات بیمه مرکزی کمتر از این هم ممکن نبوده است چراکه باید بیمه مرکزی قرارداد را تایید کند.

سال گذشته نیز در ایام اربعین حدود یک میلیون نفر در سامانه سماح ثبت نام کردند و تحت پوشش بیمه بودند یعنی باز هم تعدادی از زائران خارج از سامانه ثبت‌نام کردند و بیمه نبودند که در حقیقت این غیر بیمه‌ای‌ها خارج از سامانه نام‌نویسی کردند؛ امسال هم مسیر با همان شکل البته با شدت بیشتری پیش رفته است، یعنی بیش از 60 درصد زائرین خارج از سامانه سماح ویزا گرفتند.

همه تلاشها در موضوع بیمه برای اطمینان خاطر به زائر و کاهش هزینه‌ها بوده است؛ دیگر اینکه پوشش مناسب بیمه‌ای و توجه به توانایی پرداخت خسارتها مهم بوده است.

اما در مورد دفاتر زیارتی مجاز و غیر مجاز که در ایام اربعین به فعالیت پرداختند باید نکاتی را ذکر کرد؛ تقریباً 2 هزار و 470 دفتر زیارتی بر اساس قانون تشکیل شده و شغل و حرفه‌ای آنها هم طبق قانون کار زیارتی است و در این رابطه سرمایه گذاری کرده اند و تجربه کافی دارند ضمن اینکه آموزشهای لازم را دیده اند و تحت نظارت قرار دارند و از طرفی مورد اعتماد مردم محسوب می‌شوند.

خب در این ایام نام‌نویسی‌ها چهار تا پنج مجموعه دیگر هم حضور یافتند و بدون مجوز وارد این عرصه شدند و بعد از نام‌نویسی‌ها و سازوکارها از میان 2 میلیون و 350 هزار ثبت‌نام کننده حدودا بخشی از زائران برای روادید در این چند دفتر ثبت‌نام کردند که حق الزحمه نیز توسط آنان گرفته شده در حالی که به 2 هزار و 470 دفتر مجاز زیارتی فقط حدود 900 هزار ویزا داده شد؛ با یک حساب سرانگشتی روشن می‌شود که یک دفتر زیارتی مجاز در طول موسم اربعین بابت زحماتی که می‌کشد چقدر دریافت کرده و یک مجموعه غیرمجاز چند برابر آن را دریافت کرده است.

 در بحث زیارت عتبات عالیات هم کاروانهای آزادبر یکی از دغدغه‌های مهم محسوب می‌شود چرا که بسیاری از آنها به اطلاع رسانی وتبلیغات می‌پردازند و به نوعی مردم را به سمت خود می‌کشانند و آنها نیز طبعاً دچار مشکلاتی می‌شوند؛ شما پیش‌تر راهکارهایی را در رابطه با این آزادبرها(غیرمجازها) مطرح کرده بودید، راهکار نهایی برای این منظور چیست؟

در کشور هر کس بخواهد در زمینه‌ای فعالیت کند باید تحت ضوابطی مشخص مجوز فعالیت دریافت کند و کسانی هم که می‌خواهند در حوزه اعزام زائر به خارج از کشور اقدام کنند براساس قانون باید از سازمان حج و زیارت مجوز بگیرند و بر همین اساس مجوز دفاتر زیارتی داده می‌شود.

دفاتری که خدمات زیارتی می‌دهند بنابر قانون مجوزها را دریافت می‌کنند و آنها ذی‌صلاح‌ترین افراد برای اعزام زائران به عتبات عالیات هستند.

متاسفانه در سالهای اخیر موارد خلاف قوانین زیادی در رابطه با کاروانهای غیر مجاز اتفاق میفتد؛ سازمان حج طبیعتاً نمی‌تواند بازدارنده باشد اما می‌تواند تا خدمات خود را بهتر کند.

سازمان می‌تواند ضمن بهتر شدن خدمات، به مردم نیز هوشیاری دهد که چه عواقبی با اعتماد کردن به کاروانهای غیر مجاز در انتظار آنها خواهد بود.

 مردم شما را متولی حج و زیات می‌دانند بنابراین اگر مشکلی از سوی کاروانهای غیرمجاز باشد دوباره نام شما را بر زبان می‌آورند، چه راهکاری در این رابطه و حل این مشکل دارید؟

کاملا درست است، هر اتفاقی میفتد از حج و زیارت می‌پرسند اما بحث این است که ما ضابط اجرای قانون نیستیم، نمی‌توانیم درب یک مغازه سوپرمارکت که آگهی ثبت نام زده و زائر هم ثبت نام می‌کند را ببندیم، البته این موارد و مشکلات را به مقامات ذیربط و مراجع قضایی و انتظامی گزارش می‌کنیم تا آنها اقدامات لازم را انجام دهند.

ضمن اینکه رسانه‌ها هم یک وظایفی در این رابطه دارند و باید مردم را نسبت به غیرمجازها یعنی کاروانهای آزادبر(غیر مجاز) هوشیار کنند چرا که این کاروانها مشکلاتی را برای زائران پدید می‌آورند.

البته نه همه کاروانها اما بسیاری از کاروانهایی که به صورت آزادبر(غیرمجاز) به اعزام زائران مبادرت می‌کنند با هدف درآمد زایی این اقدامات را انجام می‌دهند بنابراین بخشی از خدمات و کیفیتها را کاهش خواهند داد.

بعضاً این کاروانها اقداماتی می‌کنند که موجب وهن زائر حضرت اباعبدالله الحسین و حتی شهروند جمهوری اسلامی ایران می‌شود؛ به عنوان نمونه در مورد غذا نازلترین مواد غذایی را تهیه می‌کنند؛ حتی باکسهای غذای آماده را از ایران می‌برند تا هزینه‌های جاری کاهش یابد دریغ از اینکه این برنامه‌ها مشکلاتی را از لحاظ بهداشتی در پی دارد.

بعضی از این کاروانهای غیر مجاز از خدماتی که قرار است به زائر ارائه شود می‌کاهند اما در مقابل هزینه‌ها را دریافت می‌کنند و نمونه بارز آن به همراه سایر مسائل در سنوات گذشته مشاهده شده است.

نمونه بارز این مشکلات مربوط به کاروانی بود که مسئولان آن به مدیران یک هتل بدهکار شدند و آنها نیز گذرنامه زائران را تحویل نمی‌دادند؛ زائران نیز بر اثر این سودجویی مسئولان این کاروان غیرمجاز سردرگم شده بودند که در نهایت با تلاش کنسولگری، شرکت شمسا، استانداری خراسان و دست‌اندرکاران ذیربط این مسئله حل و فصل شد و زائران در نهایت به میهن بازگشتند.

همه باید بدانند که سازمان حج و زیارت سعی دارد که هزینه‌های لازم کمتر شود اما مردم عزیز نباید فقط به رقمی که غیر مجازها اعلام می‌کنند بسنده کنند چون آن رقم در نهایت و در طول سفر با کاروانهای غیر مجاز بیشتر خواهد شد.

در مورد نوع خدمات و سود این کاروانهای غیر مجاز هم مثالی می‌زنم؛ به عنوان نمونه برای تغذیه کاروانهای مجاز از گوشت گرم استفاده می‌شود و به کیفیت تغذیه نیز دقت خواهد شد اما عمده کاروانهای غیر مجاز از گوشت سرد جاموس(بوفالو) استفاده می‌کنند که قیمت آن کمتر از یک پنجم گوشت گرم است؛ اینجا تفاوت را ببینید چه قدر زیاد است طبیعتا از این نوع اقدامات و موارد متعدد دیگر هم وجود دارد.

بنابراین عملا کاروانهای غیرمجاز ارزانتر تمام نمی‌شوند بلکه باید به نوع خدمات و سایر مسائل دقت شود؛ وقتی زائر در کاروان عادی ثبت نام می‌کند و مبلغی را می‌پردازد تا آخر همین مبلغ را داده است و مبلغی دیگری گرفته نمی‌شود اما درکاروانهای غیرمجاز بعضاً ده دلار ورودی فرودگاه نجف را از زائر دریافت می‌کنند.

در مورد حج تمتع و عمره توضیحاتی را ارائه دهید؛ آیا امکان راه اندازی آن امسال میسر است یا نه همچنان مردم باید در نوبت باشند و صبر کنند؟

تمام برنامه‌ریزیهای سازمان بر روی حج متمرکز است زیرا حج یک فریضه است و حضور حجاج ایرانی در حج لازم است.

الحمدالله حج گذشته هم حج خیلی خوب و عزتمند برگزار شد؛ در حال حاضر تمام برنامه‌ریزیهای سازمان بر روی آسیب شناسی حج متمرکز است.

باوجود اینکه حج خوبی بود اما باید بررسی کنیم، ببینیم کجای کار ضعف داشته‌ایم. کارگروههای تخصصی در موضوعات مختلف به صورت مرتب تشکیل جلسه می‌دهند تا این آسیبها به دست آید و برنامه‌ریزی منسجم و خوبی برای حج سال مدنظر است.

موضوع عمره و راه‌اندازی آن هم بستگی به شرایط کلی دارد.

 در حال حاضر امکان راه اندازی آن به دلیل شرایط سیاسی است؟

طبیعتاً با توجه به اینکه روابط دو جانبه قطع است حضور در عمره مستلزم یک سری زمینه‌سازی و بسترسازی و سازو کارهای ویژه است که باید توسط عربستان ایجاد شود.

 برخی شایعات مبنی بر این است چون برای حج و زیارت صرف نمی‌کند ترجیح می‌دهند تا زیاد پیگیری صورت نگیرد؟

تمام زائرینی که برای حج و عمره ثبت نام کرده‌اند و حسابی که در بانک دارند به نام خودشان است؛ یعنی مثلاً شخصی برای عمره ثبت نام کرده وجهی که پرداخت کرده در حساب خودش در بانک ملت یا ملی هست و به نام خودش است و هر سودی که بانک می‌دهد به نام خود فرد ثبت نام کننده است؛ تا زمان اعزام قطعی که این وجوه را به سازمان می‌دهد.

 در ازای آن هیچ امتیازی ندارید چون در افکار عمومی به نام شما تمام می‌شود؟

عرض کردم تمام حسابها به نام خود زائرین است و ربطی به سازمان حج ندارد و هر زمان که اراده کنند می‌توانند وجوهشان را بردارند.

 قرار بود حج و زیارت با بانک صحبت کنند و فکری به حال سودها صورت گیرد؟

سازمان به عنوان این که مسیر ثبت نام را فراهم کرده بنابراین باید مدافع حقوق زائران در بانکهای ملی و ملت باشد تا سود مناسب به آنها بدهد که این کار را در عمل هم کرده است.

تسنیم: فکر می‌کنید آیا شرایط تمتع دوباره ایجاد شود؟

قطعا طبق روال عادی ما مذاکرات با عربستان برای حج 97 خواهیم داشت؛ به طور معمول آنها برای مذاکرات دعوت می‌کنند؛ یک سری مسائل نسبت به سال آینده با تجربه حج گذشته را مدنظر داریم. قطعا اگر همچنان روابط بین دو کشور وجود نداشته باشد باید سازوکار بهتری برای حج هم ایجاد شود که ما اطمینان پیدا کنیم بهتر از امسال خواهد بود.

 یکی از طرحهای سازمان حج و زیارت این بود که افراد ثبت‌نام کننده با فیشهای عمره با در اختیار داشتن این فیشها از تسهیلات سفر به عتبات بهره بگیرند؛ آیا مردم ازاین طرح استقبال کرده‌اند؟

این موضوع طرح خوبی است که اگر به درستی انجام شود حائز اهمیت خواهد بود؛ البته اندکی تحت شعاع فضای حج قرار گرفته بودیم اما انشاءالله این موضوع را دنبال می‌کنیم.

 امسال در ایام حج تمتع تعدادی از خانواده‌های شهدای منا را برای بحث آزمایش DNA و شناسایی پیکرهای شهدا به عربستان برده بودید، نتیجه آزمایشها به کجا انجامید؟

با هماهنگی که برای تشرف عزیزان انجام شد آزمایش مذکور داده شد و قرار بود بعد از حج پاسخ را بدهند که خیلی تأخیر شد.

علاوه بر طرح و مطالبه این موضوع در جلسات با وزیر حج همکاران سازمان و مدیر دفتر نمایندگی سازمان در عربستان حتی بعد از برگشت حجاج نیز این موضوع را خیلی پیگیری کردند که پاسخ آزمایشها سریعتر ارسال شود و این پیگیریها هم چنان ادامه دارد.