۱۰ اصل سبک زیست اسلامی نهج‌البلاغه

۱۰به گزارش پارس به نقل از فارس، دومین نشست علمی مرکز تحقیقات امام علی (ع) با عنوان « الگوی زیست مسلمانی در نهج البلاغه» عصر امروز (دوشنبه ۲۲ اردیبهشت ماه) در سالن غدیر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

در این نشست مصطفی دلشاد تهرانی مدیر گروه نهج البلاغه دانشگاه علوم و حدیث در ابتدا با اشاره به اینکه در ارائه الگوی زیست مسلمانی پیش فرض حضور مسلمان بودن است، ابراز داشت: در خطبه ۱۶۰ نهج البلاغه امام علی (ع) به سیره پیامبر و الگو بودن ایشان اشاره می کند: « وَلَقَدْ کَانَ فِی رَسُولِ اللَّهِ (ص) کَافٍ لَکَ فِی الْأُسْوَةِ وَ دَلِیلٌ لَکَ عَلَى ذَمِّ الدُّنْیا وَ عَیبِهَا وَ کَثْرَةِ مَخَازِیهَا وَ مَسَاوِیهَا إِذْ قُبِضَتْ عَنْهُ أَطْرَافُهَا وَ وُطِّئَتْ لِغَیرِهِ أَکْنَافُهَا وَ فُطِمَ مِنْ رَضَاعِهَا وَ زُوِی عَنْ زَخَارِفِهَا » که در واقع تأکید بر آیه ۲۱ سوره احزاب است.

وی با بیان اینکه برای پیروی کردن از الگو نیازمند شناسایی تمام ابعاد زندگی فرد هستیم، افزود: هنگامی که از حضرت علی (ع) پرسیده می شود که چرا مانند پیامبر (ص) محاسن خود را خضاب نمی کند، « وَ سُئِلَ علیه السلام عَنْ قَوْلِ الرَّسُولِ (ص) غَیرُوا الشَّیبَ وَ لَا تَشَبَّهُوا بِالْیهُودِ فَقَالَ إِنَّمَا قَالَ صلى الله علیه واله ذَلِکَ وَ الدِّینُ قُلٌّ فَأَمَّا الْآنَ وَ قَدِ اتَّسَعَ نِطَاقُهُ وَ ضَرَبَ بِجِرَانِهِ فَامْرُؤٌ وَ مَا اخْتَارَ » ، امام در پاسخ فرمود: پیامبر اکرم (ص) این حدیث را آنگاه فرمود که مسلمانان اندک بودند، اما اکنون که اسلام گسترش و قدرت یافته است، این دستور بستگی به اختیار هر کس دارد.

دلشاد تهرانی با اشاره به روند تاریخی الگوبرداری از سیره پیامبر (ص) از ابتدای قرن اول تاکنون، خاطرنشان کرد: در اواخر قرن اول، نخستین تلاش ها برای سیره نگاری از تاریخ پیامبر (ص) صورت گرفت، در قرن دوم شروع « شمایل نگاری» از سیره پیغمبر (ص) انجام گرفت که در این رابطه بهترین شمایل نگاری توسط ترمذی نوشته شد و بعدها کاملترین شمایل نگاری به وسیله ابن اثیر صورت گرفت.

*سیر تحول نگارش سیره نبوی/کدام شیوه بهتر است؟

وی ادامه داد: در اواخر قرن سوم نیز یک گرایشی در خصوص نگارش سیره رسول اکرم (ص) به وجود آمد که گروهی سعی کردند با « اخلاق نگاری» بیشتر روی فضائل پیامبر (ص) تمرکز کنند، در نهایت « سنن نگاری» آخرین مرحله از نگارش سبک نبوی بود که بیشتر بر محور رفتارهای پیامبر به رشته تحریر در آمد.

این استاد نهج البلاغه با تأکید بر اینکه هیچ کدام از مراحل سیره نگاری، اخلاق نگاری، شمایل نگاری و سنن نگاری نتوانسته است بهترین الگوی زیست مسلمانی را ارائه کند، اظهار داشت: اگر به زندگی معصومین (ع) نگاه شود، متوجه می شویم که زندگانی همه آن ها تابع قوانین یکسانی بوده است که حتی می توان ادعا کرد که چیزی به نام سیره وحدت معصومین وجود دارد، شهید مطهری در این باره می گوید: ما حدود ۲۳۷ سال سیره از زندگانی ائمه معصومین (ع) داریم که در این ۲۳۷ سال قاعده ای عوض نشده است.

وی با اشاره به اینکه ایمان و عمل هر کدام به تنهایی نمی توانند انسان را به سرمنزل مقصود برسانند، عمل ایمانی را بهترین سیره الگوی مسلمانی دانست و تصریح کرد: اسلام تنها با جامعیت قابل عمل جواب می دهد و به طوری که اگر به مسائلی مانند نماز، جهاد، زکات و روزه هر کدام به طور مستقل پرداخت شود، الگوی جامعی از دین ارائه نمی شود.

*سه شاخص اصلی برای دستیابی به بهترین الگوی زیستن اسلامی

دلشاد تهرانی با اشاره به اینکه باید برای ثبت الگوی زیست مسلمانی به سه پارامتر مبانی، اصول و روش ها توجه شود، ادامه داد: قرآن و مجموعه معصومین (ع) در الگوی زیست مسلمانی باید مورد بررسی و پالایش قرار گیرند و همراهی دو علم فقه و حدیث می تواند ما را در ارائه بهتر الگوی زیست مسلمانی کمک کند.

*چرا الگوی سبک علوی ممتاز است

وی نهج البلاغه را یک ترجمان خوب از قرآن دانست و گفت: امام علی (ع) چون تربیت شده قرآن و قرآن شناس واقعی است و عمل قرآنی دارد و در واقع انسان ایده آل و تربیت شده پیامبر (ص) است، بهترین الگوی زیست مسلمانی است، همچنین نهج البلاغه نیز چون گزیده ای از آموزه های علوی است، می تواند به عنوان بهترین روش الگوی زیست مسلمانی محسوب شود.

*ده اصل سبک زیست اسلامی نهج البلاغه

این محقق نهج البلاغه با بیان ده اصل مترقی از الگوی زیست مسلمانی در نهج البلاغه خاطرنشان کرد: اصول مرزبانی، حریم داری و پروا پیشگی؛ عدالت؛ پایبندی به عهد ایمان؛ صراحت و صداقت؛ رفق و مدارا؛ پاسداشت حقوق؛ تکلیف؛ پارسایی؛ اعتدال و میانه روی و پایبندی به کیفیت استخدام وسیله ده گانه اصول الگوی زیست مسلمانی در نهج البلاغه است.

وی در ادامه به تبیین اصل مرزبانی، حریم داری و پروا پیشگی پرداخت و افزود: خاستگاه مرزبانی، حریم داری و پرواپیشگی خود انسان است و تا زمانی که این بنیاد اساسی در آدمی شکل نگیرد و استوار نباشد امکان هر گونه مرزشکنی و بی پروایی وجود دارد که ریشه همه سقوط ها است.

دلشاد با اشاره به نامه ۳۱، حکمت ۴۵۳ و خطبه ۱۶ نهج البلاغه در رابطه با پاسداشت حریم های اجتماعی ابراز داشت: سلامت روابط و مناسبات اجتماعی به شدت در گرو مرزبانی، حریم داری و پرواپیشگی است و این امر رابطه اساسی برای زیست انسانی و ایمان است، به طوری که هر چقدر اصل مرزبانی، حریم داری و پرواپیشگی در عرصه اجتماعی پررنگ باشد، امنیت جامعه بیشتر و زمینه رشد تعالی انسان ها فراهم تر می شود.

*شیوه علوی در میدان جنگ

وی در ادامه بهترین الگوی زیست مسلمانی علوی را در مواجه با دشمنان در کلام ۲۰۶ نهج البلاغه بیان کرد و گفت: عرصه حکومتی سخت ترین آزمون پرواپیشگی است، از آنجایی که قدرت هر کسی را با خود می برد و اگر انسان در این عرصه کنترل و نقد و حسابرسی دائم داشته باشد، می تواند در مسیر الهی و الگوی زیست مسلمانی گام بردارد.

وی مرزشکنی در عرصه حکومت را مطابق با سخنان امیرالمؤمنین در نهج البلاغه به منزله جنگ با خدا دانست و افزود: در عرصه نظامی به راحتی مرزشکنی صورت می گیرد چون فضای جنگ است، در صورتی که در سیره امیرالمؤمنین و در نهج البلاغه مشاهده می شود که امام در نامه ۱۴ و ۴۲۸ به تبیین رفتار با دشمنان می پردازد: « و شروع جنگ از سوی آنان خود برهانی دیگر بر حقّانیت شماست و آنگاه که دشمن به اذن پروردگار گریخت، فراریان را مکشید و درماندگان را هدف قرار ندهید و بر مجروحان « تیر خلاص» نزنید و زنان را با آزارتان برمیندازید، حتی اگر به شما ناسزا گویند و امیرانتان را دشنام دهند که آنان از نظر جسم و جان و اندیشه ظریف و ناتوانند»