تا ساعاتی دیگر «تلگرام» تعیین تکلیف خواهد شد!

شورای عالی فضای مجازی که مدتی است، بررسی مواد نظام ملی پیشگیری و مقابله با آسیب‌های فضای مجازی را در دستور کار قرار داده و در آخرین نشست خود، در ابتدای هفته نیز مواد دیگری در این خصوص را بحث و بررسی کرده بود، تا ساعاتی دیگر تشکیل جلسه خواهد داد و آن گونه که شنیده می‌شود، موضوع تلگرام در صدر موضوعاتی است که در این نشست مطرح خواهد شد.

موضوعی که در روزهای اخیر، حجت‌الاسلام منتظری، دادستان کل کشور و یکی از اعضای این شورا، نوید آن را داده و در پاسخ به پرسشی درباره فعالیت ضدانقلاب در برخی کانال‌های تلگرامی گفته بود: «این کانال برای فعالیت‌های ضدانقلابی خود از بستر تلگرام استفاده می‌کند و به‌ زودی تکلیف تلگرام را روشن می‌کنیم.»

تأکیدی که البته پیشتر نیز به انحای مختلف از برخی مسئولان و اعضای شورای عالی فضای مجازی شنیده شده و حتی مذاکرات مفصل دولتمردان با مدیران تلگرام نیز نتوانسته به فیصله یافتنش منجر شود؛ مذاکراتی که البته در مقوله حذف محتواهای جنسی تا حدود زیادی به نتیجه رسیده و به حذف شمار زیادی از کانال ها و محتواهای جنسی و مستهجن از تلگرام منجر شده است.

این در حالی است که از ابتدای فعالیت نرم افزار پیام رسان تلگرام و اقبال روزافزون کاربران ایرانی به آن و گسترش دامنه فعالیت‌های این نرم افزار، اشکالاتی زیادی متوجه آن بوده و در چند نوبت، تلگرام تا آستانه فیلترینگ در کشورمان نیز پیش رفته است؛ اتفاقی که البته در سطح محدودتر رخ داده و تماس صوتی رایگان این نرم افزار موبایلی و برخی قابلیت های دیگر آن را از دسترس کاربران ساکن کشورمان خارج کرده است.

اتفاقی که البته نتوانسته تأمین کننده نظر همه مسئولان کشورمان باشد، به ویژه آن دسته مسئولانی که ملاحظاتی را مد نظر قرار می‌دهد یا به دلایل دیگر، آسیب های فضای مجازی و امثال تلگرام را بیشتر از مزایایش ارزیابی می‌کنند؛ ملاحظاتی که پیشتر موجب شده برخی نرم افزارهای ارتباطی مانند وی‌چت برای همیشه در کشورمان فیلتر شده یا به مانند وایبر و واتس‌اپ، فعالیتشان برای مدتی در کشورمان متوقف شود.

این در حالی است که ماجرای تلگرام به دلایل مختلف با دیگر نرم افزارهای ارتباطی موبایلی تفاوت دارد. دلایلی از جمله امکان ساخت کانال در این نرم افزار که عملا تلگرام را به شبکه اجتماعی موبایلی تبدیل کرده و از جمله عوامل اقبال شدید کاربران ایرانی به عضویت در آن است. مرز باریکی که به نظر می‌رسد، موجب اختلاف نظر مسئولان در خصوص تلگرام نیز شده است.

این را می‌شود از سخنان اخیر دادستان کل کشور نیز دریافت که در خصوص فعالیت یک کانال خاص بیان شده و یکی از درخواست‌های مسئولان از مدیران این نرم افزار در آن مستتر است؛ اینکه فعالیت دشمنان کشورمان در تلگرام محدود و مسدود شود و این پیام رسان، بستر فعالیت آزادانه امثال ضدانقلاب نشود.

البته این تنها درخواست مسئولان کشورمان از مدیران تلگرام نیست و پیشتر نیز درخواست هایی مانند انتقال سرورهای این نرم افزار به کشورمان بارها مطرح و حتی خبر موفقیت آمیز بودن برخی مذاکرات صورت گرفته در این خصوص نیز منتشر شده است؛ اتفاقی که اگر روی دهد، به باور مسئولان کشورمان، پهنای باند کمتری مصرف خواهد شد و هزینه های کاربران اینترنت در ایران نیز کاهش خواهد یافت.

درخواست هایی که بر اساس آن می‌توان سناریوهای زیر را برای نشست آتی شورای عالی فضای مجازی در خصوص تعیین تکلیف تلگرام مطرح کرد؛

تداوم فعالیت تلگرام در گرو تمکین مدیران این نرم افزار

شاید تنها مسیر برای تداوم فعالیت تلگرام در دراز مدت در کشورمان، رسیدن به نقطه ای در مذاکرات دولتمردان کشورمان با مدیران این نرم افزار باشد که ایشان به درخواست های مسئولان کشورمان از قبیل انتقال سرورهایشان به ایران تن داده و یا دست کم، با حذف برخی محتواهای مشکل دار، موافقت کنند؛ درخواستی که در مذاکرات صورت گرفته تا کنون بارها مطرح شده، ولی به رغم برخی نویدهای داده شده، تا کنون نتیجه نداده و برخی بر این باورند که روحیات دورف و دیگر مدیران تلگرام، مانع از تحقق آن در آینده نیز خواهد شد.

تداوم فعالیت تلگرام در سایه اعمال برخی فیلترهای داخلی

این راه شاید محتمل ترین راه برای تداوم فعالیت تلگرام در کشورمان، همراه با تأمین نظر اغلب مسئولان باشد. به این صورت که به مانند فیلتر کردن قابلیت پیام صوتی رایگان، فیلتر برخی قابلیت های این نرم افزار مانند ساخت کانال در دستور کار قرار گرفته و به مدد این تصمیم، قابلیت های دیگر این نرم افزار در دسترس کاربران ایرانی بماند؛ تصمیمی که اگر گرفته شود، مسئولان وزارت ارتباطات و برخی دیگر از نهادها، موظف خواهند شد ساز و کار فیلتر کانال ها را فراهم آورده و به این وسیله، هم منع فعالیت کانال های معاند را رقم بزنند و هم جلوی فیلتر شدن کامل تلگرام و کوچ کاربران ایرانی به نرم افزارهای مشابه را بگیرند.

تکرار سرنوشت وی‌چت برای تلگرام

آخرین گزینه پیش روی مسئولان، رقم زدن سرنوشتی است که پیشتر برای پیام رسان وی‌چت در کشورمان رقم خورده است. انسداد کامل دسترسی کاربران ایرانی به این نرم افزار که پیشتر ثابت شده راهکار مؤثری نیست و با جایگزین شدن این نرم افزار با یک نرم افزار دیگر، اوضاع به روال حال حاضر باز خواهد گشت. بازگشتی که با توجه به گسترش استفاده از اینترنت در کشورمان و در اختیار داشتن انبوهی از گوشی های تلفن همراه هوشمند، احتمالا در زمانی کوتاه تر رقم خواهد خورد و با توجه به فقدان نرم افزارهای ارتباطی قدرتمند از نوع وطنی، به خلق چالش های جدید منجر خواهد شد. چالی هایی از جنس وابستگی نرم افزارهای جایگزین شده به دولت ها و گروه های دیگر و قابلیت های منحصر به فردی که در هر کدام از این نرم افزارها تدارک دیده شده و می‌تواند بسترساز اتفاقات نامطلوب جدیدی باشد.