پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- محمد معماریان- اگر به قدر کافی تجربه مجازی داشته‌اید، لابد کسانی را دیده‌اید که به صفحه یک کاربر عزادار سر می‌زنند و جماعت اندوهگین را با نظرات خود آزار می‌دهند. یا در میانه یک بحث جدی سیاسی، اجتماعی یا فرهنگی وارد می‌شوند و کامنت‌های پوچ و مضحکی می‌دهند که گفت‌وگو را به بیراهه می‌برد. یا ناخوانده وارد یک هم‌صحبتی دوستانه می‌شوند و مشاجره‌ای به پا می‌کنند. یا به صورت ناشناس، پیامی مبهم در موضوعی حساس برای یک کاربر می‌گذارند تا ذهنش را درگیر و احساساتش را جریحه‌دار کنند. یا با نقاب یک کارشناس یا متخصص وارد می‌شوند و توصیه‌هایی می‌کنند که معلوم نیست عمل به آنها چه سرانجامی به‌دنبال داشته باشد. این‌ها اوباش اینترنتی‌اند، یا ترول‌ها، که به لطف فناوری‌های نوین ارتباطی، می‌توانند در پس یک نام مستعار پنهان شوند و البته گاهی هم با تمام بار هویت واقعی‌شان، ترول‌بازی درمی‌آورند.

البته با این توصیفات، شاید نمونه‌هایی هم به ذهن خطور کند که در فضای واقعی ارتباطات بین‌فردی و جمعی، چنین رفتارهایی از خود بروز می‌دهند؛ اما کنترل اجتماعی، محدودیت‌های ارتباط فیزیکی و عاقبت‌اندیشی موجب می‌شود که این موارد معدود و محدود بمانند و افرادی هم که به این‌گونه رفتارها روی می‌آورند، بیشتر به‌صورت اپیزودیک در بُرهه‌ای از زندگی خود، گاه در اثر تجربه یک تروما، چنین برخوردهای آسیب‌زایی از خود بُروز بدهند.

ولی فضای مجازی، عرصه‌ای کم‌خطر و مستعد برای ترول‌بازی آزاد فراهم می‌کند. به‌واسطه گمنامی در فضای وب، ترول‌ها به‌راحتی می‌توانند برای مدت‌ها طولانی بدون ترس از عواقب جدی، مشغول رفتار خود شوند و معمولاً هم به دردسر جدی نمی‌خورند مگر آنکه چنان پا از گلیم خود درازتر کنند که انگیزه برخورد پلیسی و قضایی با آنها فراهم شود. به‌درستی نمی‌دانیم که پدیده ترول‌ها در فضای وب چطور شکل گرفت، اما می‌شود خیال کرد که یک‌بار یک کاربر ورودی از این جنس به یک تعامل داشته است، واکنش دیگران به دهانش مزه کرده است، آن رفتار را تکرار کرده و دیگران هم از او الگوبرداری کرده‌اند. می‌شود هم خیال کرد که او، شاید از سر پوچی شخصی و شخصیتی یا توجه‌طلبی، معتاد چنین رفتاری شده است چنانکه درگیر کردن عاطفه و فکر دیگران برایش تبدیل به یک سرگرمی تقریباً بی‌هزینه شده است و بعد، او هم‌جنسان خود را یافته است، کسانی که با هر انگیزه‌ای مایل به چنین رفتارهایی‌اند و محفلی از اوباش تشکیل شده است که رقابت برای «عوضی‌تر» بودن عنصر پیوندشان است. برخی مطالعه‌ها پیرامون پدیده ترول‌بازی می‌گویند که گاهی ترول‌ها محفل‌های درون‌گروهی دارند که در آن پُست‌ها و لینک‌هایی که می‌توانند سوژه مناسبی برای تفریح باشند، معرفی می‌شوند و بعد دسته‌جمعی به آنجا حمله می‌کنند. گاهی هم یک شخص متین، یک شناسه ترول هم می‌سازد تا بخش دیگری از هیجانات خود را بُرون‌ریزی کند یا مباحثه‌های ساختگی خلق کند و بهره‌ای ببرد.

نخستین آسیب این پدیده، هزینه عاطفی و فکری است که ترول‌ها به کاربران خوش‌نیت فضای مجازی وارد می‌کنند. با رواج ترول‌بازی در جزیره‌ای از جزایر فضای مجازی، ضربه جدّی به اعتماد بین کاربران وارد می‌شود چنانکه دیگر تشخیص و تفکیک بین روایت‌های موثق و دروغین، توصیه‌های متقن و قلابی، احساسات اصیل و ساختگی، دشوار می‌شود. در چنین فضایی، حتی یک کاربر تازه‌وارد که سؤال یا نظری به‌ظاهر ساده و ناپخته دارد هم ممکن است توسط کاربران حرفه‌ای‌تر برچسب ترول بخورد. باج‌گیری و قلدری با قربانیان شخصی یا تصادفی، با هدف لذت‌جویی یا بهره‌گیری مادی یا بدنام‌سازی دیگران، هم یک تهدید دیگر این ماجراست.

این تازه بخش اول آسیب‌های این پدیده در سطح غیرسازمان‌یافته است. در سال‌های اخیر، ترول‌بازی سازمان‌یافته با هدف دستیابی به مقاصد سیاسی و اقتصادی هم رایج شده است. گاهی هویت‌ها و شناسه‌های فیک برای پخش روایت‌هایی استفاده می‌شوند که مخاطبان را اغفال کرده و مخالفان را آزار دهند که ترول‌بازی را به ابزار پروپاگاندا تبدیل می‌کند. نمونه‌های اقتصادی ماجرا هم کم نبوده‌اند چنانچه با انتشار گسترده یک خبر دروغین، مثلاً از خرید یا ادغام شرکت‌ها، سعی شده است ارزش شرکت موقتاً تغییری کند تا گروه پشت پرده عملیات سودی ببرد.

با این توضیحات، شناسایی دقیق ترول‌ها کار ساده‌ای نیست، ولی تاکتیک مقابله با آنها به نسبت ساده‌تر است؛ چون ترول‌ها در ذات خود توجه‌طلب‌اند و هرگونه واکنشی به آنها، خواه متین یا تند یا حتی غیرمستقیم، انگیزه‌شان برای ادامه کار را بیشتر می‌کند، بهترین واکنش به آنها هم بی‌توجهی یا به‌اصطلاح «ایگنور» کردن است.

پروپاگاندای محمد معماریان ترول‌بازی ایگنور