نمک خوب است یا بد؟

چند سالی است که در مورد نمک صحبتهای ضد و نقیضی به گوش می‌رسد که نمک نخورید یا نمک بخورید، در این مطلب سعی داریم تا با مستندات تاریخی این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم که آیا خوردن نمک مفید است یا مضر و چه نمکی را باید مصرف کرد.

از قدیم‌الایام نمک در سفره تمام مردم دنیا جایگاه ویژه‌ای داشته و ضرب‌المثلهای زیادی از این ماده غذایی در دست ما است؛ حکما و علمای بزرگی روی این ماده غذایی تحقیق کرده‌اند و به نتایجی هم دست پیدا کردند حتی احادیث زیادی از ائمه معصوم ما در دسترس است که این ماده غذایی را ستوده‌اند.

ضرب المثل‌ها:

بشکند دستی که نمک ندارد؛ این ضرب‌المثل به سالهای خیلی دور میرسد که باب بود هر کسی از شهر و دیار خود سفر می‌کرد و نزد اقوام و دوستان خویش می‌رفت با خود مقداری سنگ نمک یا نمک دریا و دریاچه منطقه زندگی خود را برای سوغات به خانه میزبان می‌برد و به او هدیه میداد؛ وقتی مهمان وارد خانه می‌شد اگر نمک به همراه نداشت، صاحبخانه به شوخی به میهمان می‌گفت: بشکنه دستی که نمک نداره.

رسول اکرم (ص) نیز در این زمینه میفرمایند: «هرگاه یکی از شما به سفر رفت، هنگامی که به سوی خانه و خانواده‌اش برمی‌گردد، حتماً برایشان هدیه و سوغات آورد، حتی اگر شده سنگی باشد.» (1) منظور رسول خدا (ص) در اینجا سنگ نمک است.

یا این ضرب‌المثل: هر چه بگندد نمکش میزنند وای به روزی که بگندد نمک.

نمک به خاطر خواص فراوانی که دارد از گندیدگی و خراب شدن مواد پیشگیری می‌کند و از رشد میکروارگانیسمها جلوگیری می‌کند و خراب شدن ماده غذایی را برای مدت زمان بسیار طولانی به تعویق می‌اندازد حتی می‌توان با استناد به کشفیات باستان‌شناسان در شوره‌زارها اشاره کرد؛ جسد حیواناتی که متعلق به چندید سال پیش بوده‌اند را سالم پیدا کرده‌اند‌.

با پیشرفت علم که یک وسیله‌ای برای بهبود زندگی بشر است، متاسفانه عده‌ای دشمن دانا و خودیهای نادان دست به تغییرات در نمک زدند و این ماده غذایی بسیار مفید و پرارزش را دست‌خوش تغییراتی کرده‌اند که این ماده غذایی پر‌ارزش تبدیل به سمی مهلک شده است.

تحقیقات نشان می‌دهد که با دست بردن در این ماده غذایی مهم آن را تغییر داده‌اند و از آن یک سم خطرناک به نام NaCl ساخته‌اند که حاوی دیگر مواد ریز‌مغذی نیست و به بهانه‌های واهی به آن ید I شیمیایی اضافه کرده‌اند تا به طور مثال از بیماری گواتر پیشگیری کنند البته اگر به آمار گواتر در کشور دقت کنید با توجه به جمعیت امروز و نسبت‌بندی ساده‌ای به جمعیت ده‌های گذشته، بیماری گواتر و مشکلات تیرویید کمتر نشده بلکه بیشتر نیز شده است.

حال این سوال پیش می‌آید که بالاخره نمک خوب است یا بد؟

اگر از نمک ریز‌مغذی‌های پتاسیم، منیزیم، منگنز، روی، آهن، ید طبیعی، کلرید سدیم، فسفاتها و ... را جدا کنیم، آیا باز هم می‌توانیم اسم آن را نمک طعام بگذاریم؟!

نمکی که امروزه در دسترس ما است تنها«کلرید سدیم» NaCl است و هیچکدام از این ریزمغذیها را ندارد.

چه نمکی مورد تایید است

این ریزمغذیها در نمک دریا و سنگ نمکها موجود است که با تجزیه آنها به این نمک شیمیایی امروزه دست پیدا می‌کنند؛ نمک دریا حاوی مقادیر زیادی ریزمغذیها و یونهای منگنز، منیزیم، کلسیم، پتاسیم، سدیم، برم، ید، روی، سولفاتها، آهن و…. است؛ نمک فقط کلرید سدیم نیست!

بررسی نمک در احادیث

أَحْمَدُبْنُ فَهْدٍفِی عُدَّهِ الدَّاعِی قَالَ فِی الْحَدِیثِ الْقُدْسِیِ‏ یَامُوسَى سَلْنِی کُلَّ مَاتَحْتَاجُ إِلَیْهِ حَتَّى عَلَفَ شَاتِکَ وَمِلْحَ‏ عَجِینِکَ

احمد بن فهد در عده الداعی در مورد حدیثی قدسی: ای موسی هر آنچه نیاز داری از من بخواه حتی علف گوسفندت و نمک آشت را.

و روی‏ أن أفضل ما یطبخ منه ماء و ملح‏.

و روایت شده که بهترین چیزی که از آن غذا طبخ می‌شود، آب و نمک است.

الشِّهَابُ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ سَیِّدُ إِدَامِکُمُ الْمِلْحُ‏

شهاب، رسول‌الله (ص) فرمود: آقا و سرور خورشهای شما نمک است.

وَ مِنْهُ، عَنْ بَکْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْجَعْفَرِیِّ عَنْ أَبِی الْحَسَنِ الْأَوَّلِ ع قَالَ:لَمْ‏یَخْصِبْ‏خِوَانٌ‏ لَا مِلْحَ‏ عَلَیْهِ وَ أَصَحُّ لِلْبَدَنِ أَنْ یُبْدَأَ بِهِ فِی الطَّعَامِ.

سفره برکت نمی‌گیرد و کامل نمی‌شود جز با نمک و بدن با شروع غذا به نمک اصلاح می‌شود.

عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ أَحْمَدَالْمُحْسِنِ الْمِیثَمِیِّ عَنْ مِسْکِینِ بْنِ عَمَّارٍعَنْ فُضَیْلٍ الرَّسَّانِ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍع قَالَ:أَوْحَى اللَّهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَى إِلَى مُوسَى بْنِ عِمْرَانَ ع أَنْ مُرْقَوْمَکَ یَفْتَتِحُوا بِالْمِلْحِ وَیَخْتَتِمُوابِهِ وَإِلَّافَلَایَلُومُواإِلَّاأَنْفُسَهُمْ.

و از او از ابن سماعه از احمد بن حسن میثمی از سکین بن عمار از فضیل رسان از فروه از ابی جعفر علیه السلام که فرمود: خدا به موسی وحی کرد که قومت را امر کن که به نمک افتتاح کنند و به آن ختم کنند وگرنه ملامت نکنند مگر خودشان را.

عَنْهُ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ یَحْیَى عَنْ جَدِّهِ عَنْ مُحَمَّدِبْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِاللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع‏ ابْدَءُوابِالْمِلْحِ‏ فِی أَوَّلِ طَعَامِکُمْ فَلَوْیَعْلَمُ النَّاسُ مَافِی الْمِلْحِ‏ لَاخْتَارُوهُ عَلَى التِّرْیَاقِ الْمُجَرَّبِ‏ وَرَوَى بَعْضُ أَصْحَابِنَاعَنِ الْأَصَمِّ عَنْ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِاللَّهِ ع‏.

از او از قاسم پسر یحیی از جدش از محمد پسر مسلم از ابی عبدالله (ع) که فرمود: امیرالمومنین (ع) فرمود: در اول غذایتان با نمک شروع کنید، پس اگر مردم آنچه در نمک هست را می‌دانستند آن را بر پادزهر مجرب اختیار می‌کردند و بعضی از اصحاب ما این را از اصم از شعیب از ابی بصیر از ابی عبدالله (ع) نقل کرده‌اند.