قطار و کشتی در جاده ابریشم نوین

گرچه قیمت حمل کالاهای فله و کانتینری از راه دریا هزینه های کمتری در مقایسه با حمل و نقل ریلی دارد، حمل کالا توسط راه آهن سریعتر از مسیرهای دریایی است. زمان کوتاهتر ارسال کالاها بوسیله قطار چین را بر آن داشته است که بازارهای این کشور را در قالب برنامه راه ابریشم نوین از طریق شبکه ریلی به بازارهای غرب این کشور متصل کند.

راه ابریشم ریلی

طی پنج ماه گذشته مسیر حمل کالا توسط قطار از چین به سمت انگلیس راه اندازی شده است. اما تفاوت مسیرهای ریلی در طول این راه دراز منجر شده است که کانتینرها در برخی نقاط توسط جرثقیل به قطارهای دیگری منتقل شوند.

چین در پنج سال گذشته به توسعه یک مسیر ریلی مشترک تا ایران که از شمال پاکستان و افغانستان می گذرد، کمک نموده است. توسعه این مسیر ریلی همزمان با مذاکره برای ساخت مسیر ریلی مشترکی که قاهره را به کازابلانکا متصل می کند، اتفاق افتاد.

مهمترین منفعت استفاده از خط آهن سریع تر بودن تحویل محموله ها در مقایسه با استفاده از مسیرهای دریایی است. با این وجود، برای ارسال محموله هایی که اولویت کمتری دارند همچنان می توان از مسیرهای دریایی که هزینه های آن به مراتب کمتر است بهره برد.

در این مدت مناقشات سیاسی مصر و لیبی توصعه خط آهن مشترک قاهره-کازابلانکا را به تاخیر انداخت. عربستان نیز دراین مدت برای به روز رسانی شبکه راه آهن خود برنامه ریزی کرد. فاصله ریل ها در خط آهن های ایران، عراق، و عربستان مشابه است و این می تواند پتانسیلی برای متصل کردن آنها به یکدیگر باشد.

تجارت و مذهب

چشم انداز توسعه راه آهن آفریقا که در واقع اقیانوس اطلس را به خلیج سوئز متصل می کند، چین را ترغیب کرده است که از این مسیر بهره ببرد و آن را تا خلیج العقبه امتداد دهد. عربستان نیز از اتصال ریلی شمال آفریقا به خلیج العقبه حمایت می کند چراکه می تواند آن را تا جده ادامه دهد. این خط آهن می تواند در زمان حج، زائران شمال آفریقا را به مکه منتقل کند.

در سایه زمان کوتاه تر ارسال کالا، چین تمایل دارد که خط آهنی با فاصله ریلی استاندارد را از العقبه تا ایران توسعه دهد. این خط آهن می تواند از طریق اردن و عراق، و یا عربستان، کویت و عراق به ایران متصل شود. خط آهن مستقیم میان چین و کازابلانکا می تواند کالاها اولویت دار به مقصد شرق آمریکا را به شمال آفریقا منتقل کند تا از آنجا توسط کشتی های کوچکتر به آمریکا ارسال شوند. این کشتی های کوچک قادر خواهند بود در بنادر شرق آمریکا که قابلیت پذیرش آنها را داشته باشند لنگر بیاندازند و حتی در مسیرهای داخلی آمریکا کشتیرانی کنند.

خط آهن آفریقا

خطوط آهن شرق آفریقا شامل کنیا، اوگاندا، و اتیوپی در حال برنامه ریزی برای افزایش فاصله ریلی خود و بین المللی کردن استاندارد آن هستند. همچنین صحبت هایی برای ساخت خط آهن ایران و عمان مطرح بوده است که از طریق ساخت پل و یا حفر تونل در تنگه هرمز این دو کشور را به یکدیگر متصل کند.

از سوی دیگر، چند سال پیش یک شرکت عربستانی طرح ساخت پلی را بر روی تنگه باب المندب ، جهت اتصال یمن به جیبوتی مطرح کرد. اما مناقشات داخلی یمن توسعه این طرح را چندین سال به تعویق انداخته است.

راه ابریشم ریلی که چین را به اقیانوس اطلس متصل می کند به ناچار باید از روی بندر سوئز یا بندر عقبه عبور کند. در این مسیر نیز راه حل ساخت پل و یا تونل زیرآبی است. این خط آهن احتمالی می تواند از قطر، ابوظبی، بحرین، دوبی، شارجه، شمال آفریقا، تهران و چین عبور کند.

رقابت دریایی و هوایی

همچنان هزینه کمتر حمل و نقل دریایی کالا و نیز امکانات توسعه یافته ساحلی در کشورهایی مانند آمریکا و هند می تواند رقیب جدی برای مگا پروژه راه ابریشم ریلی باشد. ضمن آنکه حمل و نقل هوایی کانتینری نیز فن آوری است که می تواند در اختیار بازارهای ویژه باشد.

از سوی دیگر، ارسال دریایی کالا به بنادر غرب آمریکا و انتقال ریلی آن به شرق آمریکا می تواند راه سریع دیگری باشد که راه ابریشم دریایی را تهدید می کند.

باید توجه داشت که مسیرهای ریلی و دریایی که عملا به موازات یکدیگر بازارهای مبدا و مقصد را به یکدیگر متصل می کنند، هر یک در اختیار بازارهای ویژه خود هستند. کسانی که خواستار حمل و نقل ریلی هستند به دنبال زمان کوتاه تر تحویل کالای خود هستند.