توصیه‌‌های اهل‌بیت(ع) برای چگونه خوردن ماهی‌

در آستانه سال نو هستیم، یکی از سنت‌هایی که سال‌هاست میان ایرانی‌ها رواج زیادی پیدا کرده است، خوردن سبزی پلو با ماهی در شب و روز عید نوروز است. در واقع می‌توان گفت این مسأله به یکی از فرهنگ‌های ایرانیان تبدیل و نسل به نسل نیز منتقل شده است و امروزه یکی از نشانه‌های نزدیک شدن به عید نوروز در هر خانواده ایرانی، مهیا کردن لوازم مورد نیاز برای تهیه سبزی پلو با ماهی است.

یکی از مسائلی که در دین اسلام بسیار مورد توجه قرار گرفته است، بحث تغذیه، آداب آن و تأثیر آن در سلامت روح و روان انسان است. طوری که خداوند یک سوره از قرآن کریم را به نام «مائده» نامیده است و این به تنهایی نشان از اهمیت تغذیه در امورات دنیوی و اخروی انسان‌هاست.

گوشت ماهی از جمله منابع غنی و پروتئینی است که از آن به عنوان یک ماده غذایی مفید جهت حفظ سلامت بدن نام می‌برند. برخی متخصصان تغذیه در بررسی‌های خود دریافتند که خوردن گوشت ماهی نه تنها پروتئین و آمینو اسید لازم برای بدن را تأمین می‌کند، بلکه باعث می‌شود فرد احساس سیری طولانی‌تری داشته باشد. همچنین پزشکان از قدیم‌الایام توصیه می‌کردند که از گوشت سفید و به ویژه ماهی بیش از گوشت قرمز استفاده شود.

گوشت ماهی منبعی غنی از امگا 3 است، امگا 3 فراوان موجود در گوشت ماهی می‌تواند احتمال ابتلا به حمله‌های قلبی، آلزایمر، خشکی چشم و برخی از انواع سرطان‌ها را کم کند. ماهی‌هایی مانند کیلکا، کولی، ساردین، خال مخالی، سالمون و قزل‌آلا در کنار میگو، گردو، روغن کانولا و روغن زیتون از منابع خوب و در دسترس دریافت امگا 3 محسوب می‌شوند. ضمن اینکه مصرف مداوم ماهی و دریافت پروتئین فراوان موجود در گوشت آن، به خصوص امگا 3، تا حد چشمگیری از ابتلا به افسردگی و زوال عقل هم پیشگیری می‌کند.

درباره مصلحات مواد غذایی نیز توصیه‌هایی توسط پزشکان و متخصصان تغذیه ارائه شده است، از نگاه طب سنتی، طبع ماهی سرد است و با توجه به اینکه در فصل زمستان قرار داریم، توصیه می‌شود بعد از مصرف ماهی از عسل و خرما استفاده شود تا طبیعت سرد ماهی مشکلاتی برای آن‌ها ایجاد نکند. از دیگر مصلحات ماهی، پختن با دنبه یا کنجد، زنجبیل، آویشن، عسل، گلنگبین، ادویه گرم و سکنجبین است.

امام صادق(ع) می‌فرمایند: «هر کس در حالى بخوابد که ماهى خورده و در پى آن ، چند خرما یا مقدارى عسل نخورده است ، تا صبح ، رگِ سستْ اندامى بر او غلبه خواهد داشت.» (الکافی ، ج 6 ، ص 323)

در همین راستا وقتی کمی در احادیث مربوط به استفاده از گوشت حیوانات به ویژه ماهی دقیق می‌شویم، با توصیه‌ها و حتی تذکراتی مهم و جدی مواجه می‌‌شویم. در این رابطه به بیاناتی از اهل‌‌بیت(ع) درباره مصرف گوشت ماهی اشاره می‌کنیم:

«طب‌الرضا» نام کتابی است که در آن، مجموعه بیانات علمی و پزشکی امام رضا(ع) ذکر شده است، ایشان در این مجموعه بیانات با شرح خواص غذاها و نوشیدنی‌ها،‌ راهکارهای بهزیستی و بهداشت و سلامت را به انسان می‌آموزند.

امام رضا(ع) در مورد مصرف این ماده پروتئینی سفارش‌های جالبی دارند، ایشان می‌فرماید: «مَن خَشِیَ الشَّقیقَةَ وَ الشَّوصَةَ، فَلا یُؤَخِّر أکلَ السَّمَکِ الطَّرِیِّ صَیفاً و شِتاءً، هر کس از درد شقیقه و شکم‌درد مى‏‌ترسد، نباید در تابستان و زمستان، خوردن ماهى تازه را به تأخیر افکند. (بحارالأنوار، جلد62، صفحه 324)

ایشان در دستورالعمل دیگری در مورد گوشت ماهی می‌فرمایند: «الاِغتِسالُ بِالماءِ البارِدِ بَعدَ أکلِ السَّمَکِ یورِثُ الفالِجَ؛ غسل کردن با آب سرد پس از خوردن ماهى، سست اندامى ایجاد می‌کند، (بحارالأنوار، جلد62، ص321). همچنین در بیانی دیگر می‌فرمایند: باید از این بپرهیزی که تخم‌مرغ و ماهی را همزمان در معده گردآوری؛ چراکه هرگاه این دو با یکدیگر جمع شوند، قولنج، باد بواسیر و دندان درد به وجود می‌آورند. همچنین آشامیدن آب بلافاصله بعد از خوردن ماهی  نهی شده است، چراکه می‌تواند موجب بیماری‌های مزمن شود. 

امام کاظم(ع) نیز در اهمیت این موضوع به خوردن گوشت ماهی تأکید می‌کنند و می‌فرمایند: اگر آن را بدون نان خوردی، بسنده‌ات می‌کند و اگر آن را با نان خوردی برایت گوارا می‌شود. همچنین امام علی(ع) می‌فرماید: کمتر ماهی بخورید، چراکه بدن را ذوب می‌کند، بلغم را افزون و نفس را سنگین می‌کند. (الخصال، ص636، ح10)

حال با توجه به اینکه هموطنانمان در مناطق شمالی و جنوبی کشور به دلیل شرایط آب و هوایی خاص و وجود زیاد منبع غذایی ماهی، میل زیادی به خرید و استفاده از گوشت ماهی دارند، خوب است بیش از دیگران به این نکات اهتمام داشته باشند، این در حالی است که بسیاری از مردم، میانه‌ای با خوردن ماهی ندارند.

بی‌تردید عمل به توصیه‌های اهل‌بیت(ع) در موضوعات مختلف از جمله تغذیه، بهترین و آسان‌ترین راهکارها برای شبیه کردن خود به آن بزرگواران است، آنان به عنوان برترین هادیان بشریت، قطعاً مصلحت محبان و شیعیانشان را در دنیا و آخرت بیش از هر کس دیگری می‌دانند. یک رفتار ساده اما اثرگذار که خوب است به آن اهتمام بورزیم، حرف‌شنوی از ائمه اطهار(ع) حتی در جزئی‌ترین مسائل است، به عنوان مثال، اگر می‌فرمایند برای بهبود یک بیماری، فلان تغذیه را مصرف کنیم و فلان تغذیه را مصرف نکنیم، حرف‌شنوی داشته باشیم و نسبت به آن پایبند باشیم که خیر در آن است.