آملی لاریجانی: عده ای با سیاسی‌کاری تحول در علوم انسانی را به بحث ولایت فقیه چسباندند

آیت‌الله آملی لاریجانی در سومین همایش علمی بررسی نقش حوزه و دانشگاه در تحول در علوم انسانی درباره تعامل قوه قضاییه با دانشگاه گفت: تقریبا از اوایل حضور در قوه قضاییه یک پژوهشگاهی را راه‌اندازی کردیم که استادان دانشگاه‌ها و اعضای هیئت علمی در آن همکاری دارند اما قطعا دانشگاه‌ها برای تعامل با دستگاه قضا ظرفیت زیادی دارند و امیدواریم این تعامل بیشتر شود.

رییس قوه قضاییه با بیان اینکه موضوع وحدت حوزه و دانشگاه از منظرهای مختلف قابل بررسی گفت: بحث تحول علوم انسانی از موضوعات اساسی مورد توجه دانشگاه و حوزه‌های علمیه است. متاسفانه گاهی بحث را سیاسی کرده و گمان می‌کنند این بحث یک بحث سیاسی است و حتی عده‌ای این را به موضوع ولایت فقیه چسباندند. برخی نیز گفتند رییس قوه‌قضاییه علوم انسانی را نفی می‌کند. هر دو ادعا نادرست است. بحث علوم انسانی و تحول آن یک بحث واقعی است و این هیچ ربطی به مسائل سیاسی ندارد؛ البته ممکن است مانند هر موضوع دیگری، یک آثاری داشته باشد.

آملی‌لاریجانی گفت: بحث تحول در علوم انسانی یک بحث دشواری است. دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه باید به موضوع ورود کنند تا به مرحله عمل و واقعیت برسد. برخی می‌گویند تحول در علوم انسانی ناممکن است. ما معتقدیم پیش‌فرض‌های دینی باید در علوم انسانی ورود کند اما آنها معتقدند ناممکن است. معتقدم نه فقط این تحول امکان دارد بلکه ضرورت دارد. اولین مطلب این است که باید بدانیم علم چیست؟ منظور ما از علم در اینجا، مطلق معرفت یا علم نیست. کسی امروزه در علوم از نگاه پوزیتیویستی حمایت نمی‌کند زیرا قضایای کلی علوم قابل اثبات نیستند اما توقع‌ها را کم کردند. حتی برخی معتقدند برخی علوم اجتماعی مثل روانشناسی علم نیست.

وی به بحث پیش‌فرض‌ها اشاره کرد و افزود: پوزیتیویست‌های منطقی اصلا به این موضوع توجه نداشتند اما به تدریج و از کانال‌های مختلف به این مسئله رسیدند که پرسش‌ها در بستر پیش‌فرض‌ها خلق می‌شوند و ما بدون پیش فرض هیچ پاسخ و گفته‌ای نداریم. این حرف بعدها خیلی مورد انتقاد قرار گرفت. ما در علوم انسانی پیش‌فرض‌های فراوانی داریم که اثرگذار هم هستند. فیلسوفانی در قرن بیستم پدید آمدند که تمام فهم‌های ما حالت هرمونتیکی دارد. گادامر و هایدگر معتقدند دلبستگی‌ها و حتی پیش‌داوری‌ها در کل فهم دخیل است و نقش پیش‌داوری‌ها و پیش‌فرض‌ها را نمی شود حذف کرد.

آملی لاریجانی ادامه داد: یکی دیگر از کانال‌های موضوع، آثار ویگتنشتاین است. او معتقد است ما بازی‌های زبانی داریم و علوم، بازی زبانی هستند. او اعتقاد دارد، پشتوانه‌های بازی‌های زبانی، نحوه‌های حیات است.

رئیس دستگاه قضا گفت: از منظر فیلسوفان غربی هم، بحث پیش‌فرض‌ها بحث مهمی است اما سوال این است که آیا پیش‌فرض‌های عالمان دینی و غیر دینی یکسان است؟ فکر می‌کنم حتما به نحو روشنی اینها در فهم‌های آینده و نحوه پژوهش‌های ما دخیل است.

عضو هیئت علمی دانشگاه قم اظهار کرد: فروید رویاها را کلید خیلی از مسائل می‌داند که البته این کلید با کلید اعتدال متفاوت است. پیش‌فرض‌ها جایی هستند که دین و فهم دینی می‌تواند ورود کند و قطعا نحوه استدال‌های ما را تغییر می‌دهد. پیش‌فرض‌های ما هم در استنباطات ما از علم و هم توصیه‌های برآمده از علم دخیل هستند.

آملی لاریجانی اضافه کرد: در علوم انسانی که با حقیقت انسانی سروکار دارد از وجوه مختلف به بحث پیش‌فرض‌ها می‌رسیم و نگاه دینی در آن اثرگذار است.

وی درباره رابطه ارزش‌ها از جمله ارزش‌های اخلاقی با علم گفت: در برهه‌هایی می‌گفتند ارزش‌ها ارتباطی به علم ندارد زیرا علم بی‌طرف است و علوم یک واقعیت است ولی امروز در علوم به ویژه فلسفه علم، کسی نمی‌گوید ارزش‌ها هیچ ارتباطی به علم ندارد. در سال‌های اخیر برخی نویسندگان ما کتاب‌هایی نوشتند که بین دانش و ارزش یک شکاف زیادی وجود دارد اما امروز خیلی‌ها قبول دارند که این طور فاصله گذاشتن غلط است.