بیماری روده تحریک پذیر چیست؟

بیماری روده تحریک پذیر، بسیار شایع است و حدود 10 تا 20 درصد از افراد جامعه به آن مبتلا هستند. پس از سرما خوردگی، این بیماری، شابع ترین عامل مصرف دارو است. این بیماران بیش از 50 درصد از مراجعه کنندگان به پزشکان متخصص داخلی، گوارش را تشکیل می دهند. گرچه این بیماری شابع است ولی تقریبا یک چهارم بیماران درباره بیماری خود با پزشکان صحبت نمی کنند؛ زیرا باور ندارند که بیماری روده تحریک پذیر یک وضعیت فیزیکی واقعی است و قابل درمان می باشد. تقریبا یک سوم بیماران باور دارند که علایم بیماری آنها با رژیم غذایی مرتبط است به علاوه بسیاری از مردم به خصوص خانم های میانسال و مسن فکر می کنند که یبوست، وضعیت نسبتا طبیعی تری است.

حتی کسانی که از علایم بیماری همراه با یبوست، مثل درد شکم، نفخ یا یبوست مزمن آگاه هستند، اغلب علایم خود را به علل دیگری مثل آنفلوانزا یا بیماری کیسه صفرا نسبت می دهند پزشکان اعتقاد دارند که بیماران با علائم تکرار شونده یبوست باید به پزشک مراجعه کنند تا او، وجود بیماری های دیگر را رد کرده و به تشخیص صحیح تر برسد.

اگر چه الگوی روده ای بیماران، بسیار متفاوت است و از اجابت مزاج روزانه تا دو بار در هفته متغیر می باشد، یبوست مزمن همراه با نفخ و درد، همیشه باید جدی گرفته شود روده تحریک پذیر درمان نشده، بیمار را به سرطان روده بزرگ یا سایر بیماری های تهدید کننده حیات مستعد نمی کند؛ اما تاثیر به سزایی روی کیفیت زندگی دارد بسیاری از بیماران سفرهای خود را به تعویق می اندازند یا در فعالیت های اجتماعی شرکت نمی کنند، زیرا از ایجاد یک حمله درد یا اسهال می ترسند.

شیوع بیماری در خانم ها بیشتر است این بیماری ارتباطات افراد را نیز تحت تاثیر قرار می دهد این بیماری، در نتیجه اختلال در حرکت روده ها و به دلایل نا معلوم ایجاد می شود بیماری در خانم ها چهار برابر، شایع تر از آقایان است و غالبا در سنین جوانی و میانسالی شروع می شود مطالعات انجام شده در ایران نشان می دهد که بیماری روده تحریک پذیر، در خانم ها نسبت به آقایان دو برابر بیشتر دیده می شود و  متوسط سنی درگیری این بیماری چهل سالگی است.

علایم این بیماری در هر دو جنس، به طور معمول در سال های اولیه جوانی بروز می نماید و اغلب یک بیماری مادام العمر است این بیماری بیشتر در بالغین جوان، در سنین زیر 45 تشخیص داده شده و با افزایش سن، از شیوع آن کاسته می شود مطالعات علائم بیماری به صورت خفیف حاکی از آن است که افراد مسن نیز به این بیماری مبتلا می شوند.

این بیماری در بیشتر موارد به صورت خفیف، همراه با درد شکم نفخ شکم، یبوست، اسهال و یا اسهال و یبوست متناوب به صورت دوره ای تظاهر می کند و بیماران می توانند آن را تحمل کنند اما در برخی شرایط، حالت آزار دهنده به خود می گیرد مثلا شخص بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب و خوردن صبحانه، آماده رفتن به محل کار خود می شود ولی به دلیل اسهال همراه با زور پیچ ممکن است تا مدتی نتواند از خانه خارج شود و مشکل زیادی برای او ایجاد گردد البته این موضوع برای چند هفته ادامه یافته و سپس علائم فروکش خواهند کرد.

بیماری روده تحریک پذیر، تهدید کننده زندگی نبوده و تاثیری بر طول عمر بیماران ندارد و هیچ ارتباطی نیز با بیماری های خطر ناک مثل سرطان روده و... ندارد.

اسامی دیگر این بیماری عبارتند از:

کولیت عصبی، کولیت اسپاسمی، سوء هضم عصبی، کولیت موکوسی و...

عملکرد اعصاب مرکزی در فعالیت روده ها:

اخیرا در توضیح علت این بیماری، عملکرد سیستم اعصاب مرکزی در تنظیم فعالیت روده ها و احتمال تاثیر استرس در عملکرد روده ها (نظریه اختلال در محور مغزی روده ای) و یا به عبارتی تاثیرات متقابل این دو سیستم (سیستم روده ای و سیستم اعصاب مرکزی) مطرح شده است که بر طبق این نظریه افزایش حساسیت احشایی و اختلال حرکتی در روده ها و تاثیر پیام های سیستم اعصاب سمپاتیک و پاراسمپاتیک، منجر به علایم بیماری در شخص شده و می تواند تابلوی بیماری را مشخص کند در این میان به سورتونین که یک انتقال دهنده پیام های عصبی در سیستم های عصبی می باشد، توجه بیشتر شده است.

آیا ابتلا به بیماری روده تحریک پذیر ارثی است؟

خیر، تاکنون دلیل برای اثبات ارثی بدون این بیماری، به دست نیامده است. ولی با توجه به وجود شرایط اجتماعی، تغذیه ای، روانی و روحی نسبتا مشابه در افراد خانواده، امکان ابتلای بیش از یک عضو خانواده به این بیماری، وجود دارد.

علل بیماری روده تحریک پذیر:

علل واقعی و اصلی این بیماری شناخته شده نیست. بسیاری از محققین و پزشکان در طی سال ها بررسی و تحقیق، هنوز نتوانسته اند علت مشخصی برای این بیماری پیدا کنند ولی آنچه مشخص شده وجود بی نظمی در سیستم حرکتی روده هاست. در جدار روده ها، عضلات صاف قرار داشته و انقباض هماهنگ آن ها سبب ایجاد فشار مناسب جهت حرکت مواد غذایی و مدفوع به طرف جلو می شوند.

در واقع وجود هماهنگی بین عضلات صاف، اعصاب روده ای و هورمون های گوارشی جهت ایجاد نظم در انقباضات روده مهم است. برخی انقباضات، سبب مخلوط شدن مواد غذایی درون روده شده و امکان جذب بهتر مواد غذایی را فراهم می آوردند و در واقع انقباضات مخلوط کننده هستند که باعث جلوگیری از حرکت مدفوع به سمت جلو نیز می شوند از بین رفتن این نوع انقباضات منجر به اسهال در بیمار شده و تشدید این انقباضات به یبوست منتهی می شود.

اما انقباضات جلو برنده سبب حرکت مدفوع به طرف مقعد می گردند. کاهش این انقباضات به یبوست و افزایش آن ها به اسهال منتهی می شود. با اینکه هنوز علت دقیق آن بیماری را نمی شناسیم، ولی عوامل تشدید کننده بیماری شناخته شده است عضلات صاف جدار روده ها تحت تاثیر عوامل روحی، فشارهای کاری و خانوادگی و مصرف برخی غذاها، دچار گرفتگی (اسپاسم) می شوند. انقباضات نابجا و بیش از حد عضلات صاف روده ها، سبب تاخیر یا تسریع حرکت مواد غذایی موجود در روده ها شده و علایم بیماری به صورت یبوست، اسهال، شکم درد، نفخ شکم، تهوع، بی اشتها یی و ظاهر می گردند. البته بعضی وقت ها بدون محرک مشخص، این بی نظمی و علائم ناشی از آن دیده می شوند.

عوامل تشدید کننده علایم بیماری:

فشارهای روحی و روانی (خصوصا مشکلات خانوادگی و عاطفی)، اضطراب و نگرانی (شرکت در امتحانات مشکل، بیماری اقوام نزدیک و...)، فشار کاری فراوان، برخی مواد غذایی مانند سوسیس، کالباس، غذاهای نفاخ، قهوه، برخی سبزی ها و میوه ها، ادویه جات، ترشی جات، خورش قورمه سبزی، سوپ، آش، شکلات و... الکل، استعمال دخانیات، تغییرات آب و هوا، تغییرات در محل سکونت و کار، عوامل هورمونی (مثل دوران قاعدگی)، همه این موارد، سبب تشدید علایم در همه بیماران نمی شوند و حتی تاثیر آن ها در یک بیمار نیز، در زمان های مختلف، متفاوت  است