توضیح فرهنگستان دربارۀ واژه‌های حوزۀ زیست‌شناسی

متأسفانه در پی انتشار خبر وارد کردن واژه‌های حوزۀ زیست‌شناسی مصوّب فرهنگستان در کتاب درسی پایۀ دهم، اشخاصی اقدام به تغییر دادن برخی از این مصوّبات کردند و شماری از واژه‌هایی را که مصوّب فرهنگستان نیستند به این مجموعه افزودند و آن‌ها را در فضای مجازی منتشر کردند، تا جایی که این واژه‌ها در برخی از مجلات نیز درج شد.

    فرهنگستان زبان و ادب فارسی لازم می‌داند اذهان عموم علاقه‌مندان به زبان فارسی و دوستداران این مرز و بوم را روشن نماید و آنچه را به تصویب رسانده است تأیید کند و آنچه را به‌عمد و یا از روی ناآگاهی به آن نسبت داده شده است، اعلام کند تا وارد زبان عموم و زبان علم نشود.

    واژه‌های مندرج در جدول پیوست مجموعۀ واژه‌هایی است که دیگران به مجموعۀ مصوّبات فرهنگستان افزوده‌اند و سبب بروز برخی تشنجّات در جامعه شده است.

 

واژه‌های بیگانه	معادل جعلی	معادل مصوّب فرهنگستان
باکتری	ترکیزه	باکتری توضیح: فرهنگستان زبان و ادب فارسی «باکتری» و «ویروس» و «میکرب» را پذیرفته است. ترکیزه در فرهنگستان پیشین (فرهنگستان دوم) ساخته شده است و مرکّب است از «ترکه» (شاخۀ باریک درخت) + پسوند (ـ ایزه به معنی کوچک و ریز). فرهنگستان سوم هیچ معادلی در برابر باکتری در نظر نگرفته و تصویب نکرده است.
سیتوپلاسم	دشتینه	میان‌‌یاخته
متابولیت	گهرمایه	دگرگشته
کاتابولیسم	فروگهرش	فروگشت
آنابولیسم	فراگهرش	فراگشت
سیستم	راژمان	سامانه، نظام، منظومه، دستگاه
فتوسنتز	فروغ‌آمایی	توضیح: فرهنگستان زبان و ادب فارسی هنوز در برابر این لفظ معادلی تصویب نکرده است و در حال حاضر همان فتوسنتز را به کار می‌برد.
آنتی‌بیوتیک	پادزی	پادزیست، آنتی‌بیوتیک توضیح: واژۀ پادزیست در کنار آنتی‌بیوتیک تصویب شده است.
آپاندیسیت	آویزه‌آماس	آویزآماس، آپاندیسیت توضیح: واژۀ آویزآماس در کنار آپاندیسیت تصویب شده است.
هماتوکریت	خون‌بهره	خون‌بهر
هومئوستازی	ایستایی	هم‌ایستایی
تنظیم	گنارش	تنظیم
اسکلت	استخوانگان	استخوان‌بندی، استخوانگان. در ترکیبات صفتی، اسکلتی و استخوانی نیز به کار رفته است.

 

فرهنگستان زبان و ادب فارسی از عموم مردم و دست‌اندرکاران این حوزه تقاضا می‌کند در هنگام استفاده از معادل‌های فارسی حتماً به وبگاه فرهنگستان و یا انتشارات آن، به‌ویژه «هزارواژۀ زیست‌شناسی» و «هزارواژۀ پزشکی» مراجعه فرمایند.