حواشی «لاله» سیاسی بود

او در یک گفت وگوی مشروح با خبرنگار سینمایی خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) به مسائل و پرسش های مهمی درباره تولید فیلم های « لاله» و « شهابی از جنس نور» ، فعالیت های آتی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و همچنین انواع و اقسام از اعتراضات مستندسازان به فعالیت های این مرکز پاسخ داد که در زیر می خوانید:

حواشی « لاله» سیاسی بود

ایسنا: آقای آقامحمدیان! به نظر می رسد در یک ساله اخیر مرکز گسترش و شخص شما به واسطه تولید « لاله» و یکی دو پروژه پرهزینه دیگر، در مرکز توجه رسانه ها بوده اید. گفته می شود که بیش از ۸ میلیارد برای « لاله» ، حدود ۳ تا ۵ میلیارد تومان برای تولید « شهابی از جنس نور» و ۲ میلیارد تومان هم برای « رنج و سرمستی» هزینه کرده اید. البته اگر روند تورمی فعلی را در نظر بگیریم احتمالا پروژه های بین المللی باز هم گران تر خواهند شد.

آقامحمدیان: اصلا این طور نیست. تاکید می کنم که بودجه « لاله» هیچ ربطی به بودجه اختصاص یافته به مرکز گسترش ندارد. ضمن آنکه اگر « لاله» بدون حاشیه پیش می رفت، تا الان آماده نمایش شده بود و حدود سه میلیارد تومان هم بیشتر هزینه نداشت. واقعیت این است که من الان نگران تامین هزینه افزایش یافته ی تولید « لاله» هستم که حتی شاید خطر توقف آن هم وجود داشته باشد.

ما کار را شروع کردیم که بتوانیم اسپانسر ایرانی و خارجی جذب کنیم که مذاکرات مان هم به نتایج خوبی رسیده بود، اما متاسفانه آن حاشیه سازی ها کارمان را کُند و با مشکل مواجه کرد. جالب است که بدانید ما با رابط « ژرار دپاردیو» برای حضور در « لاله» صحبت کردیم و او هم حاضر شده بود با یک مبلغ معقول در فیلم بازی کند. اگر این اتفاق می افتاد ما به راحتی بازار پخش فرانسه را در اختیار می گرفتیم اما حواشی داخلی این طور به روزنامه ها و نشریات خارجی کشیده شد که انگار اقشار مختلف ایرانی مخالف ساخت این فیلم هستند و او هم کنار کشید.

ایسنا: در هر صورت مجلس خیلی روی پروژه حساس شد. کمابیش هم می شنیدیم که می گفتند موضوع، موضوعی نیست که چند میلیارد تومان هزینه اش شود.

چه کسی باید شاخص ها را تعریف و تعیین کند؟ باید دست اندرکاران این کار را انجام می دادند. فکر می کنم کمی درگیری های سیاسی به حواشی « لاله» دامن زد و کار را به اینجا کشید. البته این را هم بگویم وقتی نمایندگان کمیسیون فرهنگی فیلمنامه را خواندند، تقریبا کوتاه آمدند. درمجموع نظر نمایندگان محترم برای ما قابل احترام است.

ایسنا: اما هنوز هم عده ای هستند که می گویند سازمان سینمایی با یک نگاه کاملا تساهل و تسامحی نسبت به حوزه ارزش ها در حال ساخت « لاله» است.

اصلا اینطور نیست. فیلمنامه « لاله» کاملا به نفع کشور ماست؛ دقیقا برخلاف برخی فیلم هایی که در گذشته ساخته می شد و اوضاع ایران را به شدت سیاه نشان می داد. در این فیلم ما زیبایی ها و خوبی های ایران را نشان می دهیم. از این بابت خیال تان راحت باشد.

ایسنا: « درباره شهابی از جنس نور» چطور؟ فکر نمی کنید یک کارگردان باتجربه تر بهتر می توانست فیلمی که در خارج از کشور تولید می شود را مدیریت کند؟ در هر صورت آقای اسلام لو تنها یک تجربه کارگردانی سینمایی دارند.

نویسنده کار، شخص آقای اسلام لو بود و ما به نظر ایشان برای کارگردانی احترام گذاشتیم. البته اینطور هم نبود که فکر کنیم او از پس این پروژه بر نمی آید، اما دستیاران و مشاوران کاملا حرفه ای را کنارشان قرار دادیم. آقای شورجه که خودشان « ۳۳ روز» را در لبنان ساختند، مشاور این پروژه هستند، یا آقای حمید قدیریان به عنوان مسئول هنری کار در کنار آقای اسلام لو به ایشان مشاوره می دادند. ضمن آنکه اکیپ همکاران شان واقعا حرفه ای بودند. انصافا نتیجه کار هم رضایت بخش است. شاید خیلی گفتن این سخن جالب نباشد اما خودم انتظار چنین کیفیتی را نداشتم.

بودجه « شهابی از جنس نور» کمی بیش از دو میلیارد تومان است

ایسنا: بودجه فیلم با توجه به فیلمبرداری در لبنان بیش از ۴ - ۵ میلیارد تومان است؟

اصلا! بودجه فیلم کمی بیش از دو میلیارد تومان است. الان هزینه تولید فیلم های سینمایی داخلی بیش از یک میلیارد تومان است. واقعا فکر می کنم که هزینه تولید دو میلیارد تومانی برای یک فیلم که در خارج از کشور فیلمبرداری می شود و عوامل خارجی دارد، اصلا زیاد نیست. همین « شهابی از جنس نور» اگر در ایران ساخته می شد حداقل یک میلیارد و ۵۰۰ تا یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان هزینه داشت. ما با صرفه جویی های زیاد توانستیم فیلم را به خارج از کشور ببریم؛ آن هم با یک افزایش هزینه بسیار کم. البته افزایش هزینه ها بدلیل شرایط خاص اقتصادی اجتناب ناپذیر است.

ایسنا: قرار نیست لبنان هم روی پروژه سرمایه گذاری کند؟

تاکنون تمام هزینه های تولید را ایران تقبل کرده است اما صحبت هایی درباره همکاری در پخش « شهابی از جنس نور» توسط لبنانی ها مطرح است.

ایسنا: شما وارد پروسه تولید فیلم در ابعاد بین المللی شده اید اما همچنان اکران بین الملل مشکل اول سینمای ایران است. در این بخش قرار نیست کاری انجام دهید؟

اکران بین الملل و در کنار آن حضور در جشنواره های خارجی یکی از شعارهای اصلی سازمان سینمایی از بدو تاسیس خود است. با کمال افتخار هم می گویم شاید اولین نفری که بر اکران بین المللی تاکید کرد، من بودم. به همین دلیل به شدت دنبال این هستیم که بتوانیم اکران عمومی آثار سینمایی ایرانی در خارج از کشور را استارت بزنیم. ممکن است پیدا کردن شرایط اکران خارجی خیلی سخت باشد اما برای اکران عمومی ۵-۶ فیلم با کیفیت از تولیدات در سال می توان برنامه ریزی کرد. امیدوارم که بتوانیم اکران فیلم ها را از کشورهای اسلامی مثل تونس شروع کنیم؛ هرچند که این ناقض فعالیت هایمان در سایر کشورها نیست.

مرکز گسترش اکنون با همکاری پخش کننده خارجی، به دنبال پخش گسترده و بین المللی انیمیشن سینمایی « رستم و سهراب» است. همانطور که خبرگزاری « ایسنا» در روز های گذشته اعلام کرد، فعلا اکران عمومی فیلم در امریکا، روسیه و امارات قطعی است و امیدواریم پخش کننده مان بتواند رایت فیلم را به کشورهای دیگر هم بفروشد. جالب است بدانید که پخش کننده « رستم و سهراب» که سال قبل در جشنواره « کن» با او قرارداد بسته بودیم، پیش بینی فروش ۱۰ میلیون دلاری برای فیلم دارد.

ایسنا: امسال هم در جشنواره « کن» شرکت می کنید؟

حتما. امسال هم مرکز گسترش به شکل جدی در « کن» حاضر خواهد شد چون نتیجه آن را دیده ایم. ما در آن جا یکسری از مذاکرات مان را با روسای جشنواره ها آغاز کرده و فیلم هایی را رد و بدل می کنیم، با تلویزیون کشور های مختلف مذاکره می کنیم و مانند « رستم و سهراب» فیلم های خودمان را هم عرضه می کنیم. بنابراین طبیعی است که در « کن» شرکت کنیم. اجازه دهید همین جا یک گلایه هم از رسانه ها داشته باشم.

ما در چند هفته گذشته گفت وگویی با یکی از رسانه ها داشتیم که انصافا حرف ها را کامل منعکس نکردند. مثلا من معتقدم که گفتن « آقا» در پیشوند اسامی چیزی به شان افراد اضافه نمی کند، اما این عادت همیشگی ام است که سعی می کنم افراد را با پیشوند « آقا» خطاب کنم. متاسفانه دوستی که مصاحبه را انجام داده بود تمام « آقا» ها را حذف کرد و من به یک باره دیدم که در آن مصاحبه ۱۰بار گفته ام « جواد شمقدری» ، « جواد شمقدری» که شکل زیبایی نداشت. البته به اعتقاد بنده به عمد حذف شده بودند.

جدا از این بحث، آن دوست تنظیم کننده مصاحبه، بحث ها را طور دیگری جلوه داد. چگونه؟ مثلا من درباره بخش بین الملل، راه یابی « راننده و روباه» به جشنواره ژاپن که دروازه بخش مستند جایزه اسکار است، یا سود های مالی فروش « رستم و سهراب» و… صحبت کردم، اما اکثرشان از مصاحبه حذف شد؛ یعنی دستاور دها نادیده گرفته شدند.

موافق قطع شدن حمایت مرکز گسترش از فیلم سازان اول نبودیم

ایسنا: حالا که درباره فیلم های سینمایی صحبت کردیم، درباره سردرگمی فیلمسازان اول هم بگویید. متاسفانه اکنون فیلمسازانی که می خواهند نخستین فیلم بلندشان را بسازند، برای گرفتن حمایت ها سردرگم هستند. نمی دانند که باید به مرکز گسترش مراجعه کنند یا فارابی و یا سازمان سینمایی.

بله درست است. سال قبل محل حمایت از فیلم اولی ها در سازمان سینمایی مشخص شد اما شاید خیلی درست و حسابی اجرا نشد. به همین دلیل قرار است در اولین جلسه شورای مدیران سازمان سینمایی این بحث مطرح شود. پیشنهاد ما این است که حمایت از فیلم اولی ها مجددا به مرکز گسترش بازگردد. آقای شمقدری هم نظرشان منفی نبود. نهایتا قرار شد در جلسه آتی در این باره تصمیم گیری شود.

ایسنا: به نظر می رسد بنیاد فارابی خیلی مایل به در اختیار گرفتن این بخش نیست!

نه که مایل نباشند. هر سازمانی پس از مدتی فعالیت در یک بخش، تبحر پیدا می کند، کارشناسان را می شناسد و… هم مشکل فارابی همین است و هم استدلال ما. از ابتدا هم با گرفتن حمایت فیلم اولی ها از مرکز گسترش مخالف بودیم و الان هم مخالفیم. در هر صورت امیدوارم این مساله زودتر حل شود تا دوستان فیلمساز سردرگمی نداشته باشند.

گلایه مستندسازان از تولیدات کم مرکز گسترش و پاسخ آقامحمدیان

ایسنا: برویم سراغ فیلم های مستند و بیشتر گلایه های مستند سازان. در حال حاضر گلایه ای که بین بچه های مستندساز وجود دارد این است که تکلیف تولید آثار در سال ۹۲ مشخص نیست. این نگرانی وقتی پررنگ تر می شود که بدانیم تقریبا سه تا چهارماه از عمر دولت دهم و بالتبع مدیران بخش های مختلف سینمایی باقی مانده و در این شرایط شاید نتوان برنامه ریزی مدون و بلند مدتی را برای سال جاری داشت. برنامه تان برای این سه، چهار ماه باقیمانده چیست؟

من همیشه با برنامه ریزی موقتی مخالف بوده ام. بگذارید یک مثال بزنم. ما همیشه در سه ماهه اول سال تا هنگامی که بخشی از بودجه مصوب مان تخصیص داده شود، با مشکلاتی روبرو بوده ایم اما هیچ وقت دست روی دست نگذاشتیم تا ببینیم کِی بودجه را می دهند و ما آن وقت شروع به کار کنیم. ما در سه ماهه اول بخش فکری کار را جلو می بردیم؛ شوراها کارشان را شروع می کردند، فیلمنامه می خواندیم و در کل در این سه ماهه چندین پروژه را مصوب می کردیم تا بلافاصله پس از رسیدن پول کارشان را شروع کنند.

تاکید می کنم که انتخابات ریاست جمهوری و تغییر دولت در سه چهار ماه آینده خللی را در برنامه های ما ایجاد نخواهد کرد چرا که برنامه ریزی های مان یک ساله است. ما در این شرایط فراخوان جشنواره فیلمنامه نویسی رضوی را دادیم که قبل از جشنواره سینماحقیقت (حدودا شهریور ماه) برگزار می شود. حداکثر تا دو هفته دیگر فراخوان جشنواره بین المللی سینماحقیقت را منتشر می کنیم. در حال پیگیری مذاکرات با مسئولان استانداری و اداره ارشاد اردبیل هستیم تا بتوانیم برگزاری جشنواره « میلاد سرخ» را قطعی کنیم. همچنین در تدارک انتشار فراخوان دوسالانه جایزه بزرگ شهید آوینی هستیم و امیدواریم که در نیمه اول سال، نزدیک به ۱۰۰ فیلم در بخش های مستند، کوتاه، انیمیشن و بلند را به مرحله تولید برسانیم.

ایسنا: یادم می آید که شما در گفت وگوی سال قبل خود با « ایسنا» ، گفته بودید که ما همیشه چندین چند طرح تصویب شده در مرکز گسترش داریم که درصورت رسیدن بودجه آن ها را تولید می کنیم. یعنی طرح های تصویبی تان بیش از تولیدی ها است.

الان هم همین وضعیت است. ما الان نزدیک ۳۰ تا ۳۵ فیلم در دست تولید (در بخش های مختلف) داریم. این ها همان طرح هایی است که گفته بودم مصوب می شوند اما در اواسط سال نمی توانیم تولید شان را آغاز کنیم. اما واقعیت این است که بعضی طرح ها ممکن است در گذشته تصویب شده باشد که طبیعتا الان دیگر برای تولید مناسب نیست؛ چون شرایط، نیاز ها و نگاه ها تغییر کرده است. ما از این دوستان درخواست می کنیم که طرح های شان را مناسب با شرایط روز بازنویسی کنند.

ایسنا: اما یکسری از مستندسازان معترض هستند که مرکز با توجه به حجم بالای درخواست ها باید تولیدات بیشتری داشته باشد.

ببینید! تولید نشدن برخی از آثار به دلیل نبودن یا کم بودن بودجه نیست. ما اگر بودجه مان ۱۰ برابر هم بشود نمی گوییم که هر مستندسازی هر طرحی بیاورد مشارکت می کنیم! چون هرچیزی قاعده ای دارد. این را هم بگویم که واقعا ظرفیت مرکز گسترش جوابگوی حجم درخواست های مختلف برای مشارکت در تولید نیست.

ایسنا: این اعتراض سال گذشته خیلی بیشتر شد. چرا؟

چون سال گذشته ما با بیشترین درخواست فیلمسازی در کشور روبرو بودیم. از سویی سازمان صداوسیما و سایر ارگانها که برخی از مستندها را تولید می کنند، با مشکل بودجه مواجه شدند و فعالیتشان در این بخش به شدت کاهش یافت. به این ترتیب حجم درخواست ها به ما خیلی بیشتر شد، اما از سوی دیگر خودمان هم با مشکل شدید کمبود بودجه روبرو شدیم؛ چون وقتی کشور دچار مشکل بودجه می شود طبیعی است که به تبع آن ما هم دچار مشکل شویم. همین موضوع باعث شد که حجم انتقادات نسبت به میزان تولیدات مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی زیاد شود که گاها بعضی از سخنان هم در عین بی انصافی زده می شد.

ما با هر سختی بود، ظرفیت تولید خودمان را حد امکان بالا بردیم؛ مثلا سعی کردیم در برآورد هزینه طرح ها دقت دوچندانی شود، اما باید تاکید کنم که در این بخش هم دچار مشکلات پیدا و پنهان زیادی شدیم، چون هزینه تولید در سال گذشته به یکباره حداقل دو برابر شد. این را هم اضافه کنید که بودجه سر وقت نمی رسید و عقب و جلو می شد. تمام این شرایط از لحاظ کمی به کار مرکز گسترش ضربه وارد کرد.

ایسنا: وضعیت کاهش اعتبار تخصیص داده شده، از نظر کمَی چقدر روی تولیدات تاثیر داشت؟

ما برنامه ریزی کرده بودیم که سال قبل، ۲۰۰ تولید سینمایی، مستند و انیمیشن داشته باشیم اما دیدید که تعداد تولیدات سینمایی مان به شدت کاهش پیدا کرد و فیلم های زیادی در جشنواره نداشتیم چون می خواستیم تولید آثار مستند و انیمیشن ضربه نبیند.

۱۲ پروژه مستند بین المللی در سال قبل داشتیم

ایسنا: سال قبل چند فیلم به نتیجه رسید؟ (بدون آن هایی که تولیدشان در سال جاری هم ادامه دارد)

تا آنجا الان در ذهنم است بیش از ۱۰۰ فیلم. البته این را یادآور می شوم که ما در سال ۹۱ نسبت به سال های گذشته خیلی بیشتر به سمت آثار فاخر، بین المللی و بودجه بر حرکت کردیم. برای روشن شدن بحث می گویم که ما تنها در سال قبل ۱۲ پروژه بین المللی در خارج از کشور داشتیم که آماده نمایش شد؛ سه فیلم در میانمار، دو سه فیلم در اسپانیا، دو سه فیلم در تونس و… .

ما قرارداد های تولید این فیلم های بین المللی را در نیمه اول سال قبل بستیم که هنوز تورم آنچنان روی هزینه تولید فیلم تاثیر نگذاشته بود، اما در اواسط کار با مشکل مواجه شدیم ولی تا آنجایی که توانستیم موضوع را در میان خودمان حل کردیم.

یک چیزی را هم بد نیست که همینجا بگویم. واقعا بعضی از تولیدات مرکز گسترش در سال قبل به اندازه چندین پروژه از ما انرژی، زمان و… گرفت. یعنی اگر سر جمع حساب کنیم، می توانم بگویم که در سال قبل حدود ۱۳۶ اثر تولید و تسویه حساب کردیم که در آن شرایط اقتصادی خیلی خوب است.

ایسنا: درست یا غلط، دقیقا برخی از مستندسازان به این قسمتِ کار شما ایراد وارد می کنند که مثلا می توانستید به جای فلان فیلم مستند پرهزینه، پنج مستند شهری خوب بسازید.

بله. از یک منظر این حرف درست است اما از چند منظر دیگر خیر! همانطور که گفتم بعضی از پروژه های سال قبل از ما انرژی زیادی گرفت؛ مثلا یکی از فیلمبرداران گروه آقای مهدی کرم پور که برای پروژه میانمار ایشان کار می کرد، چون از کمپ میانماری های هند فیلم گرفته بود، الان مشکل ورود و خروج کشور هند را پیدا کرده است! اما در هرصورت اگر می گوییم حکومت و به تبع آن سینمای ما رسالت بین المللی دارد، نمی توانیم تولید فیلم را به داخل کشور محصور کنیم.

ایسنا: از آن ۱۰۰ اثری که سال قبل تولید کردید، چند عنوان فیلم مستند بود؟

در کل از میان آن ۱۰۰ اثر، ۱۰ تا ۱۵ عنوان انیمیشن کوتاه، ۱۰ تا ۱۵ عنوان فیلم داستانی کوتاه و ۵۰ عنوان هم مستند بلند تولید شد. البته همانطور که گفتم ۲۰ تا ۲۵ عنوان از ۵۰ مستندی که ساخته ایم، مستند بلند سینمایی بوده اند در حالی که می توانستیم آثار بلند را محدود کنیم تا تعداد کمی را بالا ببریم.

ایسنا: آقای آقامحمدیان! با تمام توضیحاتی که دادید، هنوز این سوال باقی است که چرا مستندسازان تا این حد نسبت به روند تولید آثار در مرکز گسترش معترض هستند؟ آن ها معتقدند که بودجه فعلی مرکز به خودی خود جوابگوی تولید حجم قابل قبول آثار مستند نیست، چه اینکه در سال اخیر بخشی از این بودجه صرف پروژه های پرهزینه بین المللی شده است. سال قبل، بخش زیادی از انتقادات به عملکرد شما و مرکز گسترش به همین بخش بازمی گشت.

من واقعا این تحلیل را قبول ندارم. بودجه ما سال قبل ۲۵درصد افزایش داشت تا بتوانیم فیلم های خیلی خوبی را به خصوص در بخش مستند استارت بزنیم اما با مشکل بزرگ تخصیص این بودجه مصوب شده روبرو شدیم که حاصل شرایط کشور بود. حتی صدا و سیما که بودجه خیلی خوبی دارد، برای تولیدات سال قبل به خیلی از تهیه کنندگان بدهکار است.

اگر بخواهیم با هم صادق باشیم، آنچه که دوستان به آن اعتراض دارند و مدام به موضوعات دیگر تسری اش می دهند، اعتراض به تولید « لاله» در مرکز گسترش است که بودجه اش خارج از سیستم مرکز تامین شده است.

ایسنا: فقط « لاله» نیست. من به شخصه چند انتقاد هم درباره تولید پرهزینه « شهابی از جنس نور» در لبنان و « رنج و سرمستی» شنیدم.

احتمالا دوستان نمی دانند که ما برای هر بخش از کارمان، بودجه مشخصی را تعریف، مصوب و دریافت می کنیم. یعنی این طور نیست که به راحتی بتوانیم بودجه تولید آثار مستند را به فیلم های بلند سینمایی اختصاص دهیم. اینطور هم نیست که درباره تولید این چند فیلمی که از آن ها نام برده می شود، به یکباره تصمیم گیری شده باشد. خیر! ما از قبل برنامه ریزی داشتیم و برای تولید این چند فیلم پرهزینه، بودجه جداگانه گرفته بودیم. حالا دوستان معترض می گویند خب این بودجه که به مرکز گسترش رسیده بود را می آمدید خرج مستند می کردید! نمی شود، هرچیزی حساب و کتابی دارد.

ضمن اینکه ما قرار بود مثلا ۶ فیلم سینمایی فاخر و پرهزینه بسازیم که الان به سه عنوان تغییر کرده است چون پول نداشتیم. یعنی اصلا نیامدیم بودجه مستند را به فیلم های سینمایی اختصاص دهیم.

ایسنا: آقای آقامحمدیان فکر کنم هرچه توضیح بدهید، باز هم پرسش ما درباره گلایه مستندسازان از « میزان کمّی» تولید آثار در مرکز باقی بماند. چون مستندساز با توجه به رویه ای که همیشه وجود داشته، می داند که تولید آثار سینمایی برای مدیریت وزارت ارشاد از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود و طبیعی است که فکر کند در مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی که قرار است به هر دو بخش برسد، « مستند» بچه سر راهی است! در چنین وضعیتی، ما یک یا دو هزار مستندساز داریم که این ها می خواهند فیلم بسازند و انتظار هم دارند که شما برآورد مالی پروژه شان را تامین کنید. طبیعتا برای این جمع تولید ۵۰ مستند در سال در حد یک شوخی است! فکر نمی کنید اگر فعالیت های مرکز تنها به تولید و حمایت از مستند یا حمایت از تولید فیلم های تجربی کمی بهتر بود؟

خیر! چون همانطور که گفتم ما برای هر کدام از بخش ها، فایل مجزایی باز می کنیم که هر کدام بودجه مخصوص به خود را دارند. یعنی اینگونه نیست که اگر از فردا بگوییم دیگر از تولید آثار تجربی حمایت نمی کنیم، همان بودجه قبلی را دو دستی تقدیم مان کنند که خرج آثار مستند کنیم!

ایسنا: پس تکلیف آن یکی دو هزار نفر چه می شود؟ یکی از مستندسازان می گفت با این حجم فیلمساز، مرکز گسترش باید حداقل سالی ۷۰۰ یا ۸۰۰ فیلم مستند تولید کند!

واقعا اینطور نیست. اولا که صدا و سیما با توجه به خیزی که برای تولید و نمایش جدی آثار مستند برداشته بود می توانست کمک زیادی به حل مشکل در این بخش کند اما متاسفانه کمبود بودجه باعث شد که عقب بنشیند و ما را در این میدان تنها بگذارد.

نارضایتی مستندسازان هم از اینجاست که می خواهند کارشان را انجام دهند و ما هم نمی توانیم پاسخگوی همه آن ها باشیم. ما می گوییم می خواهیم ۲۰۰ فیلم بسازیم که آخرش می رسد به ۱۰۰-۱۲۰ فیلم. یعنی بخاطر شرایط خاص اقتصادی نسبت به دو سال قبل، ۸۰ تا ۱۰۰ فیلمساز هم کمتر جذب کرده ایم.

نکته دیگر و مهم تر دلیل نارضایتی مستند سازان به اینجا باز می گردد که ما با افزایش چشم گیر متقاضیان مستندسازی روبرو بوده ایم. این افزایش چشم گیر باعث می شود که ناگهان هزار طرح در یک سال به دست ما برسد که اگر خیلی خوب حرکت کنیم، نهایتا می توانیم از ۲۰۰ طرح حمایت کنیم! پس ۸۰۰ طرح باقی می ماند. حالا شرایط پارسال را در نظر بگیرید که نهادهای مختلف بخاطر کمبود بودجه هم کنار کشیدند و همه چیز سر مرکز گسترش خراب شد.

علاوه بر دو مورد قبلی که درباره علت اعتراض برخی مستندسازان بیان کردم، یک موضوع دیگر هم وجود دارد که با آن روبرو هستیم و اتفاقا برای حل کردنش نیاز به کمک رسانه ها داریم. در سال های گذشته، انقلاب دیجیتالی کشور ما را نیز فرا گرفته و همین امر باعث شده همه علاقمندان به فیلمسازی برای خودشان به راحتی یک دوربین دیجیتال تهیه کنند. حالا انگار واجب کفایی است که هر کس یک دوربین به دستش رسیده، حتما طرح بنویسد و برای ما بفرستد! حداقل از هزار یا دو هزار طرحی که در سال به مرکز ارسال می شود، ۵۰ درصد آن ها به این شکل است. ما که قرار نیست از فیلمسازان آماتور هم حمایت کنیم.

در بخش فیلمسازان نیمه حرفه ای یا کمتر حرفه ای هم با چنین مشکلی روبرو هستیم. دوستی با دوربین شخصی اش تصاویری گرفته که حتی شما به واسطه شغل تان که خبرنگاری است، از سر کنجکاوی حاضر نیستید چند پلانش را ببینید. بعد هم که کارش را قبول نمی کنیم می آید مصاحبه می کند که مرکز گسترش از مستندسازان حمایت نمی کند.

برخی از مستندسازان با موضوعاتی که ما به آن ها نیاز داریم، عجین نیستند

اما یکسری از مستندسازان متبحر هم از کمیت تولید ناراضی هستند.

ببینید! ما در رویکرد محتوایی آثار حمایتی مان تغییر جامعی را برنامه ریزی و اجرا کرده ایم. مثلا می گوییم می خواهیم امسال راجع به بیداری اسلامی، مشاهیر و آثار فلان سیاست اجرا شده در کشور فیلم بسازیم. خیلی از فیلمسازان با این موضوعات عجین نیستند و اصرار دارند که همان چیزی که خودشان می خواهند را بسازند. طرح هایی هم که می نویسند به لحاظ تکنیک و فرم خوب و درست نوشته شده اما در آن، نگاه به مسائل مبتلابه جامعه که ما را به حمایت ترغیب کند وجود ندارد.

علاوه بر این، مشکل دیگر برخی از مستندسازان حرفه ای و متبحر که مدام به مرکز گسترش انتقاد می کنند، درخواست دریافت ارقامی غیرکارشناسی است که برای ساخت فیلم طلب می شود. مثلا در زمان مدیریت قبلی، دوستی یک قرارداد ۱۰۰ میلیون تومانی برای ساخت مستند با مرکز بسته است. این قرارداد چهار سال باقیمانده و آن فرد اکنون می گوید که ۵۰۰ میلیون تومان برای تولید پروژه به من بدهید! خب چرا ما باید چنین رقمی را بپردازیم؟ این دوستی هم که می گویم آدم متبحری است اما ما باید چه کنیم؟

ایسنا: یکی دیگر از بحث هایی که مطرح می شود این است که طرح مرکز گسترش برای نمایش عمومی آثار مستند شکست خورده است.

شاید به لحاظ کمَی و ظاهری برخی از دوستان معتقد باشند که آن طرح شکست خورده است اما به نظرم یکی از موفق ترین طرح های زمان مدیریت ما بود؛ چون هدف فرهنگ سازی بود: فرهنگ دیده شدن فیلم های مستند.

ایسنا: چگونه؟

اولا ما جریان سازی نمایش عمومی فیلم های مستند را در سطح کشور راه انداختیم. اگرچه پس از اجرای این طرح، خیلی ها علیه ما به غلط و درست صحبت کردند، اما سینما « سپیده» این امکان را داد که بتوانیم فیلم های مستند را کمی در نشریات مطرح کنیم تا چالش و توجه جدی پیرامون فیلم مستند در رسانه ها ایجاد شود.

دوما این طرح به این سوال ما پاسخ داد که چند نفر از مستندسازان واقعا پای کار هستند؟ متاسفانه اکثر مستندسازان چشم دیدن فیلم رفیق و همکار خودشان را هم ندارند! اگر دوستان خیلی منطقی برخورد می کردند، تلاش می کردند حداقل برای از دست ندادن این امکان، سینما را پُر کنند اما آن ها به جای چنین برخوردی، سانس های نمایش مستند در سینما « سپیده» را به کباب فروشی کناری اش تشبیه کردند که آن جا پُر تر از سالن است. این توهین بود.

ما از دست مان بر می آمد که جرقه نمایش عمومی مستند ها را بزنیم، اما نیاز داشتیم که مستندسازان هم به کمک ما بیایند که اکثرا کنار نشستند و تنها درباره ضعف هایش سخن گفتند!

ایسنا: مثلا نمی شد یک سانس از سینما « آزادی» که پر مخاطب بود را برای نمایش مستند ها می گرفتید؟

بدمان نمی آمد که این امکان فراهم شود، اما مدیریت سینما « آزادی» موافقت نکرد. البته حق هم داشت چون می گفت ما مشتری های مان را از دست می دهیم. آن ها دو سه هفته یکبار در سینما، یک سانس مستند نمایش می دهند و برای شان مقدور نبود که یک سانس ویژه هم به ما بدهند.

ایسنا: شما که می گویید همان نمایش کم مخاطب سینما « سپیده» هم موثر بود، چرا دوباره با آنجا قرارداد نبستید؟

ما به سراغ شان رفتیم اما بعد از آنکه دوستان جدید به حوزه هنری آمدند، کمی غیرمنطقی به این موضوع نگاه شد و بحث مالی اش را پیش کشیدند؛ در حالی که من فکر می کنم کمی نگاه سیاسی باعث عدم توافق مان شد.

در هر صورت ما حتی در این مدت عمر باقیمانده از کارمان هم برای نمایش عمومی مستند ها تلاش می کنیم و این برنامه ها را در سالن سینماحقیقت ادامه می دهیم.

ایسنا: پروژه « ۱۰۰ سند» امسال ادامه پیدا می کند؟

اگر بتوانیم بودجه آن را تامین کنیم، حتما ادامه پیدا می کند. سال قبل، دو پروژه در این بخش ساخته شد، یک پروژه در مراحل فنی است و تولید دو پروژه هم به امسال کشیده شده است که مستند « شیخ فضل اله نوری» ، « سیاهان جنوب ایران» و… از جمله آن هستند.

ایسنا: آخرین پرسشم درباره تعدد برگزاری جشنواره فیلم های مستند در کشور است. آیا واقعا برگزاری این تعداد جشنواره در سال لزومی دارد یا اینکه اختصاص بودجه آن ها به تولید می تواند موثرتر باشد؟

سیاست ما در مرکز بر تولید آثار استوار است. معتقدم بایستی این دو بخش از هم تفکیک شود. باید یک دفتر جشنواره راه اندازی شده و جشنواره ها از آنجا برگزار و مدیریت شود.

البته ما نباید تاثیر برگزاری جشنواره ها را دست کم بگیریم. برگزاری متعدد جشنواره ها در سراسر دنیا مرسوم است. به عنوان مثال هر استان و یا حتی هر شهر فرانسه برای خودش یک جشنواره فیلم دارد که یا مستقیما از سوی دولت برگزار شده و یا از سوی دولت حمایت می شود. ما نیز باید به این سمت برویم اما همانطور که گفتم باید برگزاری و مدیریت جشنواره ها به جای دیگری سپرده شود تا ما بتوانیم کاملا روی بخش تولید متمرکز شویم.

الان اگر دقت کنید می بینید که مهمترین جشنواره مرکز گسترش، جشنواره بین المللی « سینماحقیقت» است که طبیعتا بیشتر روی آن مانور می دهیم؛ اما از بدو تاسیس مرکز گسترش، حمایت یکسری جشنواره ها برعهده اینجا گذاشته شده و الان دیگر جزو اساسنامه اش محسوب می شود؛ مثل جشنواره فیلم « رشد» . من هم قبول دارم که حمایت از جشنواره ای مانند « رشد» لازم است، اما این کار ما نیست.