کاهش میانگین جرایم در ماه مبارک رمضان

آنان در تبیین‌های خود هم از عوامل "معنوی " سخن به میان می‌آورند و هم از "هوشیاری شهروندان" یاد می‌کنند و هم از کاهش " فرصت " دست یازیدن افراد مستعد کجروی و انحراف به کنش‌های کژروانه و مجرمانه سخن می‌گویند.

به هر روی، صرفنظر از چند و چون آمارها و تبیین‌هایی که در سالیان گذشته مسئولان ناجا اعلام کرده‌اند، اینک نیز این سئوال پیش روی ما است که آیا در ماه رمضان امسال نیز همچون سنوات قبل از میزان وقوع جرایم و انحرافات و بدرفتارهای اجتماعی کاسته شده است؟ اگر چنین است آیا می توان دلایلی متفاوت از آنچه پیش تر گفته شده است را برای این کاهش بر شمرد ؟ برای یافتن پاسخ این پرسش ها با سردار دکتر سعید منتظرالمهدی ، معاون اجتماعی و سخنگوی ناجا ، به گفت و گو نشستیم که ماحصل آن را ملاحظه می فرمائید.

س. می دانیم که جرائم پرشمار و پر تعدادند . میزان خشونت آمیز بودن آنها هم متفاوت از یکدیگر است ، لاجرم دامنه تاثیر آنها هم بر "امنیت اجتماعی" و احساس امنیت عمومی شهروندان متفاوت از یکدیگر است . سوال این است که در ماه مبارک رمضان امسال نرخ وقوع کدامیک از این جرایم بیش تر شده و کدامیک کاهش یافته است؟

ج. به نام خدا، همه ما می دانیم که جرایم و تخلفات و کجروی ها را به چند دسته کلی تقسیم می شوند. در ذیل هر یک از این دسته ها نیز چندین و چند جرم و تخلف جای می گیرد. یک دسته از آن جرایم " سرقت ها " هستند.

حداقل 10 نوع سرقت داریم از میان این نوع سرقت ها چهار نوع آنها یعنی " سرقت از بانک ها "، "طلا فروشی ها" ، "  منازل " و " سرقت های خرد " به ترتیب 33، 7/5 7،5 و 2 درصد کاهش داشته اند و در مجموع کل سرقت ها بیش از سه درصد کاهش داشته است.

سرقت ها هم به اشکال مختلفی صورت می گیرند که از یک منظر دیگر می توان آنها را به دو نوع " سرقت به عنف " ( یعنی خشونت آمیز و تبهکارانه ) و( غیر خشونت آمیز ) تقسیم کرد.

خوشبختانه نوع اول در این ماه 5 درصد تقلیل یافته است. نوع دیگری از جرایم ،  امنیتی هستند. یکی از این نوع جرایم " قتل" است . خوشبختانه میزان وقوع این جرم در ماه مبارک ،33 درصد کاهش یافته است. دو نوع جرم و کژرفتاری دیگر هم داریم که یکی " شرارت " ( نظیر قمه کشی و ... ) است و دیگری " نزاع و درگیری " . وقوع این دو نوع جرم هم به ترتیب 19 و 5 درصد کاهش یافته است.

در مجموع در ماه مبارک رمضان شاهد کاهش 33 درصدی میانگین جرایم بوده ایم

در بحث جرایم و انحرافات و کجروی ها یک بحث دیگری داریم که آن را " کشفیات" نام نهاده ایم. به ویژه دو گروه کشف از اهمیت بیش تری برخوردارند . یکی کشف مواد مخدر و دیگری کشف الکل . کشف مواد مخدر در این ماه بیش از 9 درصد کاهش یافته است و کشف الکل نیز 30درصد کاهش یافته است. این در حالی است که فعالیت ماموران ما در این ماه به صورت چشمگیری افزایش یافته است بنابراین این کاهش کشف را می توان به کاهش رفتار مجرمانه در این قلمرو نسبت داد.

در قلمرو رفتار رانندگی گرچه در ماه مبارک با حادثه دلخراش و اندوهناک تصادف اتوبوس حامل سربازان پادگان 05 و جان باختن شماری از آن عزیزان رو به رو شدیم، اما در مجموع در این قلمرو با کاهش چشمگیری رو به رو بودیم به گونه ای که در این ماه وقوع تصادف 5 درصد و آمار جانباختگان و مصدومان 14 درصد کاهش پیدا کرد.

خلاصه آن که با ملاحظه در آمار و ارقام ها می توانیم نتیجه بگیریم که در ماه مبارک رمضان ؛ اولاً : آمار جرایم خشونت آمیز کاهش یافته است. ثانیاً : میزان وقوع کنش های امنیت زدا و شرارت آمیز و نامتعارف تقلیل یافته است . ثالثاً : رفتار رانندگی شهروندان بهبود یافته است. س. آیا همزمان با کاهش آمار وقوع برخی جرایم و کجروی ها، امنیت اجتماعی بهبود یافته است؟

ج. می دانیم که امنیت اجتماعی دارای ابعاد" عینی " و " ذهنی " است. بعد عینی متاثر از نرخ وقوع جرایم و کجروی ها است. بنابراین، وقتی آمار کژروی ها کاهش یافته است می توان نتیجه گرفت که امنیت اجتماعی در بعد عینی بهبود پیدا کرده است. لیکن بعد ذهنی متاثر از پرشماری عوامل درون و برون فردی است. تنها یکی از آن عوامل وقوع کجروی و انحراف است. معنویت نیز یکی دیگر از آن عوامل است . زمینه یابی ها و سنجش های محدود ما نشان از آن دارد که بر اثر مجموع عوامل مختلف احساس امنیت شهروندان در ماه مبارک بین 10 تا 15 نمره ( در مقیاس 100 درجه ای) افزایش یافته است.

س. شما به عنوان یک مسئول انتظامی، که لاجرم ذهنتان درگیر مسائل اجتماعی است و در این خصوص صاحب نظر و تحلیل هستید، مهمترین علل کاهش کجروی ها و انحرافات ، یا اصلاح رفتارها، را در ماه مبارک چه می دانید؟

ج . به باور من این پرسش پاسخ ساده ای ندارد. چون همه اذعان داریم که پدیده های اجتماعی و کنش های فردی و جمعی، " چند عاملی " ( مولتی فاکتوریال ) هستند و لاجرم ظهور و بروزشان را نمی توان در حد یک یا دو عامل فرو کاست. با این وصف من پاسخ پرسش شما را می توانم در چارچوب یک مدل عرضه کنم.

بر اساس این مدل کجروی ها و کژکارکردیها متاثر از چهاردسته عامل اند : فرد، انگیزه، توانایی و فرصت . ماه مبارک می تواند روی برخی از این عوامل تاثیر بگذارد. به عنوان مثال معنویت ماه مبارک فرصتی است برای کاهش تیرگی های وجدانی برای افراد مستعد کجروی . همچنین، این ماه می تواند انگیزه رفتار انحرافی را کاهش و انگیزه رفتارهای نوع دوستی و هنجارمند را افزایش دهد.

همچنین، دراین ماه هم خانواده ها ، به سبب الگوی خواب و بیداری و حضورشان در منزل ، و هم پلیس به سبب افزایش حضور فنی و انسانی و ...، می توانند " فرصت" کجروی را کاهش دهند. اصلاح برخی رفتارهای فردی و اجتماعی، مسئله رفتار رانندگی و تعاملات بین فردی، را هم می توان در چارچوب "رفتار فردی" و " جو اجتماعی " تبیین کرد. ماه مبارک از درون آدم ها را بر می انگیزد تا بر هیجانات رام نشده خود لگام بزنند و اخلاقی عقیدتی تر رفتار نمایند. به هر روی ، آنچه اتفاق می افتد مبارک است و آرزو می کنیم الگوهای رفتاری مطلوب و ماه مبارک بیش از پیش به دیگر ماهها تعمیم یابد. س. راهکار شما برای تعمیم این الگوهای رفتاری مطلوب چیست ؟

ج. من سالیانی است که در این خصوص دغدغه دارم و در پی آن هستم تا به یک " مدل نظری"  دست پیدا کنم. باورم بر آن است که با چند عامل می توان بستر این تقسیم را فراهم ساخت. یکی از آن عوامل "یادآوری" است. یعنی پیوسته باید آن اثرات مطلوب و پیامدهای مثبت جمعی و فردی ماه مبارک را به یاد همگان بیاوریم. یعنی در واقع، هرآنگاه که روح معنویت بر جامعه بدمد و اعمال ما برگرفته از آرایه های دینی و مذهبی و اخلاقی شود، جرم کاهش می یابد.

عامل دوم، آموزش مهارت های "خویشتن داری" و "کنترل درونی" است. این مهارت را می توان فرا گرفت و از آن برای اصلاح سبک زندگی بری جست.

عامل سوم "بازسازی شخصیتی" افراد کجرو و منحرف است. می دانیم که شمار زیادی از جرایم توسط افرادی صورت می گیرد که تجربه اینگونه کجروی ها را دارند و احتمالاً واجد " شخصیت بزهکار " شده اند. این شخصیت ها را باید بازسازی نمود و آشکار است که برای این منظور می توان از برکات معنوی ماه مبارک بهره گرفت.

عامل چهارم به زعم من " مداخله پیشگیرانه " است . چنانچه در هر مرحله از وقوع کجروی ها، هوشمندانه و منظم و روشمند "مداخله درمانگرانه" نماییم می توانیم از وقوع، یا تشدید کجروی پیشگیری کنیم. به باورم نفس ماه مبارک رمضان دارای خاصیت " مداخله پیشگیرانه فعال " است. خلاصه آنکه باید در این زمینه بیش تر کند و کاو کنیم و راهکار بیابیم. می بایست اهل پژوهش و تحقیق به ویژه جامعه شناسان و علمای علوم رفتاری و علمای دینی، در این خصوص اهتمام بیش تری بورزند.