دلایل وقوع تنبیه بدنی از نگاه معلمان

تنبیه بدنی،‌ معضلی دیرینه در نظام آموزش‌وپرورش کشور است،‌ اگر چه این موضوع در آموزش و پرورش فعلی در مقایسه با گذشته بسیار کمرنگ شده است اما هنوز هم از گوشه‌ و کنار کشور اخباری در خصوص تنبیه بدنی دانش‌آموزان منعکس می‌شود.

بارها راجع به تنبیه بدنی در نظام آموزشی کشور سخن گفته شده است و هر بار مسئولان آموزش و پرورش از ارجاع پرونده خاطیان به هیئت نظارت بر تخلفات اداری سخن گفته‌اند اما باز هم این معضل ریشه‌کن نشده است.

اما چه می‌شود که یک معلم در برابر خطای دانش‌آموز دست به تنبیه بدنی می‌زند؟ عوامل محیطی در وقوع این حادثه تا چه اندازه سهیم هستند؟‌ ارتباط میان خانواده و مدرسه باید چگونه باشد؟

جابر حسینی روان‌شناس رشد که خود به عنوان معلم در کلاس درس فعالیت کرده است، در خصوص چرایی وقوع تنبیه بدنی در مدارس می‌گوید: سؤال این است که چرا معلمی که چندین سال سابقه حضور در کلاس درس را دارد به یکباره دربرابر خطای دانش‌آموز کنترل خود را از دست داده و دست به تنبیه می‌زند؟ آیا عوامل اجتماعی در این موضوع مؤثرند؟‌ بله به طور قطع فشارهای جامعه، حقوق کم و شرایط حاکم بر آموزش‌وپرورش در این مسئله سهیم هستند.

وی می‌افزاید: به عنوا مثال معلمی که دبیر زیست است به نیروی مازاد تبدیل شده و مدیر مدرسه مجبور است او را به کلاس ورزش یا هنر یا هر کلاس دیگری بفرستد در چنین شرایطی به دلیل فشارهای ناشی از محیط کار ممکن است معلم کنترل خود را از دست داده و در برابر شیطنت یا خطای دانش‌آموز به تنبیه بدنی متوسل شود.

این روان‌شناس رشد ادامه می‌دهد:‌ معلم باید مهارت‌های ارتباطی را بداند یعنی باید مسلط باشد که با گروه‌های مختلف دانش‌آموزان چگونه رفتار کند به عنوان مثال یک دانش‌آموز از خانواده آسیب دیده است یا دانش آموز دیگری پدر و مادرش از هم جدا شده‌اند، معلم باید مهارت برخورد و کنترل با آنها را بداند و این موارد باید در زمان تحصیل در دانشگاه یا دوره‌های آموزشی حین خدمت به آنها آموزش داده شود.

وی بیان می‌کند: تربیت باید براساس صبر، محبت ، گذشت و مدارا باشد ومن هم قبول دارم که تنبیه آثار مخرب فروانی دارد. کودک و نوجوان نباید تنبیه شود چون بر روح و روان او آثار مخربی دارد و احتمال قوی شدن حس انتقام در میان پسرها را زیاد می‌کند.معلم باید مهارت کنترل خشم را بداند و حتی اگر حقوق او با تأخیر پرداخته شد،‌عصبانیتش را بر سر دانش‌آموز خالی نکند اما هم‌اکنون مهارت کنترل خشم در بین افراد جامعه پایین است از سوی دیگر اگر معلم با دانش‌آموزانش دوست باشد و حتی با آنها وارد بازی شود موفق می‌شود دانش‌آموز خاطی را کنترل کند.

زمانی که پای صحبت معلمان می‌نشینیم، به هیچ عنوان نمی پذیرند که تنبیه بدنی، معضلی فراگیر در نظام آموزش‌وپرورش کشور باشد. آنها معتقدند معلم با همان ایثار و گذشت و فداکاری که لازمه این شغل است به کار خود مشغولند و در شرایطی که نسبت به وضعیت حقوقی خود معترضند باز هم عاشقانه به فعالیت می‌پردازند و تعداد معلمانی که برای دانش‌آموزانشان، فداکاری‌های خاص کرده‌اند، کم نیست.

حدیدی دبیر یکی از دبیرستان‌های پسرانه شهر تهران معتقد است، زمانیکه رفتار نادرست از سوی یک دانش‌آموز بسیار تکرا شود، زمینه ناراحتی و عصبانیت معلم را فراهم می‌کند و گاه ممکن است معلم کنترل خود را از دست داده و اقدام به تنبیه بدنی کند البته می‌پذیرم که تنبیه بدنی حتی کم آن زیاد است.

وی می‌افزاید:‌ هر معلم ممکن است در طول دوران 30 سال تدریس خود، کنترلش را از دست بدهد و در وقوع این عصبانیت شرایط محیطی تأثیرگذار است اما تنبیه بدنی آنقدر که در رسانه‌ها منعکس می‌شود، در مدارس کشور شیوع ندارد.

این معلم با طرح این گله که چرا خانواده‌ها خود را به جای معلمی که 40 دانش‌آموز در کلاس درس دارد، نمی‌گذارند، مطرح می‌کند:‌ معلم هم انسان است و ممکن است در شرایطی کنترل خود را از دست بدهد اما اغلب معلمان از فیلترهای متعددی برای ورود به آموزش‌وپرورش گذشته‌اند.

حدیدی ادامه می‌دهد:‌ دوره‌های آموزشی ویژه برای خانواده‌ها و دانش‌آموزان باید برگزار شود چرا که هم‌اکنون جامعه تحت تأثیر شرایط تک فرزندی است و همین موضوع فعالیت معلمان را نیز تحت تأثیر قرار داده است، دانش‌آموزی که تک فرزند است، سختی تحمل نکرده، هرآنچه خواسته از سوی خانواده در اختیارش قرار گرفته و تحمل رفتار مخالف را ندارد، در کلاس درس ممکن است رفتارهای خاصی را داشته باشد یا تحمل انتقاد معلم را نداشته باشد باید با توجه به این مسائل اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه خانواده‌ها و دانش‌آموزان کرد.

اگر چه تنبیه بدنی معضلی فراگیر در نظام آموزشی کشور نیست اما باید ریشه‌ها و دلایل وقوع این پدیده بررسی شود یعنی عوامل اجتماعی تأثیرگذار در این موضوع از تک فرزندی تا فشارهای اجتماعی بر معلم، بررسی شده و روش‌های لازم برای حل این معضل طراحی شود.