مهاجرین مقیم ایران بخوانند

دریافت خدمات بیمه یکی از دغدغه‌های مهاجرین در کشورهای خارجی است. به همین دلیل دولت‌های مهاجر پذیر برای کاهش مشکلات مهاجرین در حوزه سلامت آنان تلاش زیادی می‌کنند تا ضمن ارائه خدمات بیمه‌ای برای آنان، نگاه متفاوتی به این حوزه داشته باشند و حتی این امر را با اعطای تابعیت و خدمات به آنها یکی ندادند و به صورت ویژه به آن نگاه کنند.

دولت ایران نیز چند سالی است که بحث بیمه اختصاصی و خدمات حقوق کار را در دستور کار خود قرار داده تا بتواند ضمن رفع مشکلات مهاجرین قدمی را در جهت بهبود سلامت جسمی و همچنین رعایت حقوق کار و حفظ آن بردارد.

لذا در دستورالعملی به بیمه‌های درمانی ایران اعلام شده که آنها باید در ارائه خدمات بیمه‌ای و رعایت حقوق کار به مهاجرین خدمات مناسبی را ارائه دهند که در این بیمه سلامت و بیمه تامین اجتماعی پیش قدم بودند. 

سازمان تأمین اجتماعی دارای شخصیت حقوقی، استقلال مالی و یک نهاد عمومی غیردولتی است که دارایی‌ها و سرمایه‌های آن متعلق به اقشار تحت‌پوشش در نسل‌های متوالی می‌باشد. تعهدات این سازمان برابر استانداردهای تعیین‌شده از سوی سازمان بین‌المللی کار (ILO) و اتحادیه بین‌المللی تأمین اجتماعی (ISSA) تنظیم و بالاترین حد این استانداردها را در بر می‌گیرد.

سازمان تأمین اجتماعی یک سازمان بیمه‌گر اجتماعی است که مأموریت اصلی آن پوشش گروه‌های مزدبگیر، اختیاری و صاحبان حرف و مشاغل آزاد است.

سازمان براساس قانون، موظف به ارائه خدمات و تعهدات تعریف‌شده برای جامعه تحت‌پوشش خود بوده و به‌جهت گستردگی و تنوع در حوزه فعالیت‌ها و خدمات، نیازمند اطلاع‌رسانی جامع، به‌هنگام و متناسب با دانش، تخصص و آگاهی افراد مختلف اعم از اتباع ایرانی و خارجی می‌باشد.

تعاریف

1. تبعه خارجی: فردی است که تابعیت کشور ایران را نداشته باشد.

2. کارگر: فردی است که به هر عنوان در مقابل دریافت حق‌الزحمه اعم از مزد، حقوق، سهم سود و سایر مزایا به درخواست کارفرما کار می‌کند.

3. کارفرما: شخص حقیقی با حقوقی است که بیمه‌شده به دستور یا به حساب وی کار می‌کند.

4. کارگاه: محلی است که بیمه‌شده (کارگر) به دستور کارفرما یا نماینده او در آنجا کار می‌کند.

5. بیمه‌شده: شخصی است که رأساً مشمول مقررات تأمین اجتماعی بوده و با پرداخت مبالغی به عنوان حق بیمه، حق استفاده از مزایای مقرر در قانون تأمین اجتماعی را دارد.

6. خویش‌فرما: فردی است که در استخدام کارفرما نبوده و در مقابل انجام کار، حقوق و یا دستمزد از کارفرما دریافت نمی کنند.

7. مزد یا حقوق یا کارمزد: شامل هر گونه وجوه و مزایای نقدی یا غیرنقدی مستمر است که در مقابل کار به بیمه‌شده داده می‌شود.

8. حق‌بیمه: عبارت از وجوهی است که به حکم قانون تأمین اجتماعی و برای استفاده از مزایای آن به سازمان پرداخت می‌گردد.

9. بازنشستگی: عبارت است از عدم اشتغال به کار بیمه‌شده به سبب رسیدن به سن بازنشستگی مقرر در قانون.

10. مستمری: وجهی است که طبق شرایط مقرر در قانون تأمین اجتماعی به منظور جبران قطع تمام یا قسمتی از درآمد به بیمه‌شده و در صورت فوت او برای تأمین معیشت بازماندگان وی به آنان پرداخت می‌شود.

11. بیماری: وضعیت غیرعادی جسمی یا روحی که انجام خدمات درمانی را ایجاد می‌کند و موجب عدم توانایی موقت فرد جهت اشتغال به کار می‌گردد.

12. غرامت دستمزد: وجوهی که در ایام بارداری، بیماری و عدم توانایی موقت اشتغال به کار و عدم دریافت مزد یا حقوق، طبق قانون به جای مزد یا حقوق پرداخت می‌شود.

13. حادثه: اتفاقی پیش‌بینی نشده که تحت‌تأثیر عامل یا عوامل خارجی در اثر عمل یا اتفاق ناگهانی رخ می‌دهد و موجب صدماتی بر جسم یا روان بیمه‌شده می‌گردد.

14. حادثه ناشی از کار: حادثه‌ای است که در حین انجام وظیفه (کار) و به سبب آن برای بیمه‌شده اتفاق می‌افتد.

15. مستمری بازماندگان: در صورت فوت بیمه‌شده و احراز شرایط مقرر قانونی برای تأمین معیشت بازماندگان وی پرداخت می‌گردد.

16. مستمری از کارافتادگی: در صورت کاهش قدر کار بیمه‌شده و احراز شرایط مقرر قانونی، برای جبران کاهش درآمد وی پرداخت می‌گردد.

قوانین و مقررات بیمه اتباع خارجی در ایران

کلیه اتباع خارجی که به صورت قانونی در ایران اشتغال به کار دارند. مشمول قانون تأمین اجتماعی می‌باشند مگر در موارد ذیل:

1) چنانچه بین دولت کشور تبعه خارجی و دولت جمهوری اسلامی ایران، موافقت‌نامه تأمین اجتماعی منعقد شده باشد.

2) در صورتی که طبق گواهی دولت تبعه خارجی در مدت اشتغال خود در ایران، در خصوص هر یک از موارد حوادث و بیماری‌ها، بارداری، غرامت دستمزد، ازکارافتادگی، بازنشستگی و فوت در کشور خود بیمه شده باشد. در همان موارد از شمول مقررات بیمه تأمین اجتماعی معاف خواهد بود.

تبصره: حوادث ناشی از کار اتباع کشورهای ملحق‌شده به مقاوله‌نامه شماره 19 سازمان بین‌المللی کار (مقاوله‌نامه تساوی رفتار با آسیب‌دیدگان حوادث ناشی از کار) 3 درصد حقوق و دستمزد ماهانه بوده و از شمول بند 2 مستثنی می‌باشد.

اتباع خارجی شاغل در کارگاه‌های مشمول قانون تأمین اجتماعی مشمول بیمه بیکاری نیستند.

مشمولین

الف- (گروه اول)

کلیه اتباع خارجی دارای پروانه کار (کارت کار) معتبر که به عنوان کارگر در کارگاه‌های مشمول قانون تأمین اجتماعی شاغل هستند. بایستی طبق قوانین و مقررات فوق، تحت‌پوشش بیمه قرار گیرند.

 برخی از کارگاه‌های مشمول

- کارگاه‌های صنفی

- کارگاه‌های حقیقی و حقوقی با کارفرمای غیرایرانی

- شرکت‌های دولتی

- شرکت‌های غیردولتی

- پیمانکاری‌های ایرانی و خارجی (کارفرمای ایرانی و خارجی)

- شرکت‌ها یا پیمانکاری‌های ساختمانی

- پروژه‌های ساختمانی با کارفرمای حقیقی (شخصی)

- سفارتخانه کشور متبوع و سفارتخانه سایر کشورهای مستقر در ایران

- به عنوان مدیرعامل و اعضای هیأت‌مدیره

- به عنوان مدیر شعبه یا نمایندگی شرکت‌های خارجی در ایران

- مناطق آزاد تجاری و صنعتی، مناطق ویژه اقتصادی و پارک‌ها و شهرک‌های علم و فناوری

- رانندگان حمل‌ونقل بار و مسافر

الف‌-1) شرایط نامنویسی

- ارائه پروانه کار (کارت کار) معتبر

- اشتغال در کارگاه‌های مشمول قانون تأمین‌اجتماعی

- تکمیل پرسش‌نامه نامنویسی و اخذ شماره تأمین اجتماعی

الف-2) نرخ حق‌بیمه

- حق بیمه متعلقه 30 درصد از مزد و حقوق مشمول کسر حق بیمه کارگر است، شامل؛ 20 درصد حق بیمه سهم کارفرما، 7 درصد حق بیمه سهم کارگر و 3 درصد حق بیمه سهم دولت

الف-3) تکلیف کارفرما

- کارفرما مسئول پرداخت حق بیمه سهم خود و بیمه‌شده به سازمان می‌باشد و مکلف است در موقع پرداخت مزد یا حقوق و مزایا، 7 درصد سهم کارگر را کسر نموده و به همراه 20 درصد سهم خود، حداکثر تا آخرین روز ماه بعد به سازمان پرداخت نماید.

الف-4) تعهدات سازمان:

حمایت‌های بلندمدت

- پرداخت مستمری بازنشستگی

- پرداخت مستمری بازماندگان (مستمری فوت)

- پرداخت مستمری از کارافتادگی کلی غیر ناشی از کار

- پرداخت مستمری از کارافتادگی کلی و جزئی ناشی از کار

 حمایت‌های کوتاه‌مدت

- حمایت در برابر حوادث و بیماری‌ها (دفترچه درمانی)

- پرداخت غرامت دستمزد ایام بیماری

- پرداخت غرامت دستمزد ایام بارداری

- پرداخت غرامت نقص عضو

- پرداخت کمک هزینه کفن و دفن

- پرداخت کمک هزینه ازدواج

- پرداخت هزینه وسایل کمک‌پزشکی

مشمولین

ب: (گروه دوم)

- اتباع خراجی که به صورت خویش‌فرما، در فعالیت‌های مشمول قانون تأمین اجتماعی اشتغال به کار دارند، با ارائه پروانه کار معتبر (کارت کار) می‌توانند با انعقاد قرارداد تحت‌پوشش حمایت‌های بیمه‌ای مقرر در قانون بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد شامل بازنشستگی، ازکارافتادگی، فوت و خدمات درمانی قرار گیرند.

ب-1) شرایط پذیرش تقاضا و نامنویسی:

- حداکثر سن جهت پذیرش درخواست و عقد قرارداد برای مردان 50 سال و برای زنان 45 سال تمام می‌باشد.

- اشتغال در فعالیت‌های مشمول قانون تأمین اجتماعی

- ارائه پروانه کار معتبر

- ارائه درخواست کتبی و ثبت آن در دبیرخانه شعبه

- تکمیل پرسشنامه و دریافت شماره تأمین اجتماعی

در صورتی که سن متقاضی در زمان ثبت تقاضا بیش از سنین مذکور باشد، پذیرش درخواست وی منوط به دارا بودن سابقه پرداخت حق بیمه قبلی معادل 2 برابر مازاد سنی یادشده خواهد بود.

ب‌-2) نرخ حق بیمه و تعهدات بیمه‌ای:

مشمولین با پرداخت حق بیمه مقرر می‌توانند به ترتیب زیر از تعهدات مندرج در قانون تأمین اجتماعی بهره‌مند گردند.

- بیمه بازنشستگی و فوت بعد از بازنشستگی با نرخ حق بیمه 14 درصد (12 درصد سهم بیمه‌شده + 2 درصد سهم دولت)

- بیمه بازنشستگی و فوت قبل و بعد از بازنشستگی با نرخ حق بیمه 16 درصد (14 درصد سهم بیمه‌شده + 2 درصد سهم دولت)

- بیمه بازنشستگی، فوت و از کارافتادگی با نرخ حق بیمه 20 درصد (18 درصد سهم بیمه شده + 2 درصد سهم دولت)

ب‌-3) نحوه تعیین دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه

- چنانچه متقاضی فاقد سابقه پرداخت حق بیمه و یا کمتر از 360 روز دارای سابقه پرداخت حق بیمه باشد، می‌تواند دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه خود را بین حداقل دستمزد مصوب شورای عالی کار و حداکثر دستمزد مصوب انتخاب نماید.

- دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه متقاضیانی که بیش از 360 روز سابقه پرداخت حق بیمه دارند عبارت است از میانگین دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه آخرین 360 روز قبل از ثبت تقاضا در دبیرخانه شعبه.

ضوابط پرداخت حق بیمه

در صورتی که پرداخت حق بیمه از سوی بیمه‌شده متوقف گردد و بین آخرین ماه پرداخت حق بیمه و پرداخت مجدد بیش از 3 ماه فاصله ایجاد شود. قرارداد منعقده ملغی تلقی و ادامه بیمه‌پردازی منوط به ارائه درخواست مجدد و موافقت سازمان خواهد بود.

- در صورتی که بیمه‌پرداز از شمول این نوع بیمه خارج گردد، (به عنوان کارگر اشتغال یابد) بایستی مراتب را کتباً به سازمان اعلام نماید.

سایر قوانین و مقررات مرتبط

1- مطابق قانون کار، اتباع خارجی بدون مجوز اشتغال (پروانه کار) نمی‌توانند در ایران شاغل شوند.

2- کارفرمایان مجاز نیستند اتباع خارجی را که فاقد پروانه کار می‌باشند و یا مدت پروانه کار آنها منقضی شده به کار گمارند و یا آنان را در کاری غیر از آنچه در پروانه کار آنها قید شده به کار گیرند.

3- اتباع خارجی که در کشور خود بیمه می‌باشند و از حمایت بیمه‌ای حوادث و بیماری‌ها، بارداری، غرامت دستمزد، ازکارافتادگی، بازنشستگی و فوت مندرج در ماده 3 قانون برخوردار می‌باشند، در کشور ایران صرفاً در مقابل حوادث ناشی از کار بیمه خواهند بود و کارفرما مکلف به تنظیم لیست جداگانه و پرداخت حق بیمه متعلقه برمبنای 3 درصد حقوق و مزایا در هر ماه می‌باشد.

4- در مورد اتباع خارجی که در کشور خود بیمه نمی‌باشند (از هیچ‌یک از حمایت‌های بیمه‌ای برخوردار نباشند) کارفرمایان مربوطه مکلفند با ارائه مدارک مرتبط و تکمیل پرسشنامه نامنویسی نسبت به ارسال لیست و پرداخت حق بیمه آنان به صورت ماهانه طبق مقررات به شعب سازمان تأمین اجتماعی اقدام نمایند. (به استثنای 3 درصد بیمه بیکاری)