مسکن مهر، یتیمی بد سرپرست/ تحویل خانه های مردم ، شاید وقتی دیگر!

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»-مسکن مهر از طرح های دولت نهم بود که برای رفع مشکل مسکن در سال 86 رونمایی شد. البته این طرح بر اساس مطالعاتی بود که گروهی مطالعاتی در مرکز مطالعات مسکن دانشگاه علم و صنعت از سال ها پیش شروع کرده بودند و به دلیل ارتباطی که با رئیس جمهور وقت پیدا کرده بودند توانستند طرح خود را تا بالاترین سطح اجرایی کشور مطرح کنند. مبنای این طرح بر این اساس بود که سهم ارزش زمین که بخش قابل ملاحظه ای از قیمت تمام شده مسکن را به خود اختصاص می داد، حذف کند. بر اساس مطالعات صورت گرفته این سهم در شهر هایی مثل تهران به حدود 60 درصد قیمت مسکن می رسید که عدد به نسبت قابل توجهی است. لذا تصمیم گرفته شد با استفاده از ساز و کار اجاره زمین در قالب طرح های 99 ساله، عملاً قیمت مسکن را از قیمت تمام شده مسکن در مناطق در نظر گرفته شده توسط دولت، خارج کنند و به این وسیله، امکان خانه دار شدن را برای دهک های متوسط به پایین جامعه فراهم گردد. به علاوه یکی دیگر از اهداف مسکن مهر استفاده از شیوه ساخت و ساز صنعتی در حوزه مسکن بود که در گذشته با نسبتی بسیار پایین 3 درصد از سهم کل ساخت و ساز مسکن انجام می شد. این کار نیز می توانست قیمت تمام شده برای مسکن را به طور قابل توجهی کاهش دهد.

اقدامات دولت دهم

اما به دلیل اینکه این طرح، نمونه مشابهی در ایران نداشت، اقدامات اولیه و تهیه آیین نامه های شروع کار تا حدودی زمان برد و فاز اجرایی جدی آن به دولت دهم کشید. با شروع جدی فعالیت های اجرایی بیش از 4 میلیون مسکن در مناطق شهری و روستایی هدف گذاری شد و از طریق وام های کم بهره و آورده متقاضیان تأمین مالی می شد. البته علی رغم اینکه قیمت زمین از هزینه نهایی مسکن در این طرح، حذف شده بود ولی شرایط محیطی بر روی آن تأثیر گذار بود و ابتدا با وعده ساخت با قیمت متری 300 هزار تومان داده شد ولی به مرور با افزایش تورم و افزایش هزینه ها به مرور این عدد افزایش یافت. با همه فراز و نشیبی که مسکن مهر در دولت دهم به خود دید، در نهایت در خرداد ماه 92 توسط وزیر مسکن وقت علی نیکزاد اعلام شد که بیش از یک میلیون از مسکن مهر روستایی آماده شده است و یک میلیون و بیست هزار مسکن مهر شهری نیز تکمیل گردیده است. با این حساب تا خرداد ماه 92 نیمی از پرونده مسکن مهر بسته شده بود. مطابق آمار رسمی تا پایان کار دولت دهم یعنی مرداد ماه 92 نیز حدود ششصد هزار مسکن روستایی دیگر نیز تکمیل گردید و در نهایت تمام فعالیتی که دولت یازدهم می بایستی بر روی مسکن مهر انجام می داد، تکمیل 400 هزار واحد مسکن روستایی و حدود یک میلیون واحد مسکن مهر شهری بود که به گفته کارشناسان به طور میانگین 70 درصد پیشرفت فیزیکی داشته اند.

مزخرف خواندن مسکن مهر توسط متولی مسکن در دولت یازدهم

اگرچه که وزیر مسکن در جلسه رأی اعتماد خود در صحن مجلس، هیچ گونه انتقادی از مسکن مهر نکرد ولی با گذشت زمان کم کم منویات درونی و نگرشش به مسکن مهر را عیان کرد. شاید شاه بیت صحبت های وزیر جدید را در کلید واژه "مزخرف" بتوان یافت که او در توصیف مسکن مهر گفته بود. همین نگرش باعث شد که فعالیت های مرتبط با مسکن مهر در دولت یازدهم با حداقل سرعت ممکن به جلو برود و در موقعیت های مختلف انتقادات متعددی از سوی رئیس جمهور و سایر مسئولین ذی ربط درباره مسکن مهر به زبان آید. ماجرای انتقادات مسئولین دولتی از مسکن مهر به قدری بالا گرفت که موجب ایجاد نگرانی عمومی در بین متقاضیان مسکن مهر شد. چندین تجمع در اعتراض به عدم توجه دولت به مسکن مهر و افزایش قیمت تمام شده در برابر ساختمان مجلس برگزار شد ولی هیچ یک از این اقدامات مردم دولت را متقاعده به انجام تعهدات خود نکرد. تا اینکه رهبر انقلاب در یک سالگی دولت به این مسأله ورود پیدا کردند و تکلیف دولت در خصوص مسکن مهر را مشخص ساختند. ایشان در دیدار هیأت دولت فرمودند: "اگر احتمالاً با اصل طرح مسکن مهر و یا نحوه تزریق اعتبار های بانکی به آن مخالفتی وجود دارد ، اما این را هم بدانیم که اکنون چند میلیون نفر چشم انتظار تکمیل مسکن مهر هستند و باید این کار بطور جدی پیگیری شود و به اتمام برسد." با بیان این سخنان از سوی رهبر انقلاب، امیدواری زیادی در جامعه ایجاد شد ولی شاید کسی فکرش را نمی کرد که پس از این مسأله نیز همچنان شاهد سنگ اندازی دولت در قبال این طرح باشیم.

گزارش کمیسیون عمران مجلس تأیید می کرد که علی رغم تأکیدات رهبری برای تحویل و اتمام واحد های نیمه تمام مسکن مهر، از 300 میلیارد تومان در ابتدای دولت یازدهم به 86 میلیارد تومان در دی ماه 93 رسیده بود. به عبارت دیگر دولت حتی همان روند ابتدایی خود را که موجب انتقادات زیادی شده بود را کاهش داده است. این درحالی بود که مطابق گزارش کمیسیون عمران مجلس با بازپرداخت اقساط مردم به بانک مسکن که ماهانه عددی 255 میلیارد تومان بوده است، عملاً مشکل چندانی برای نقدینگی این پروژه ها وجود نداشته است.

پیشرفت نیم درصدی مسکن مهر

با توجه به اینکه دولت یازدهم مسکن مهر را با 70 درصد پیشرفت فیزیکی تحویل گرفته بود و امروز دولت مدعی است که تا 90 درصد پروژه را به جلو برده است باید گفت که سرعت پیشرفت فیزیکی مسکن مهر ماهیانه حدود نیم درصد بوده است که سرعت بسیار پایینی ارزیابی می شود. این سرعت پایین درحالی است که مشکلات گذشته بر سر راه مسکن مهر وجود ندارد و اصطلاحاً کار، بر روی غلطک افتاده است.

البته باید توجه داشت که اتمام واحد های مسکونی نیز به معنی تحویل آن به متقاضیان نیست. زیرا در ماه های گذشته دولت تنها تلاش کرده که واحد های مسکونی را بسازد و تأسیسات زیر بنایی از جمله راه، برق، آب، گاز و ... بدون متولی مشخص رها شده است و مردم در زمان اتمام مراحل ساخت واحد های مسکونی، با کوهی از مشکلات جدی برای تأمین حداقل نیاز های اولیه زندگی مواجه خواهند بود. بر همین اساس هم است که معاون وزیر مسکن در مصاحبه ای گفته است که زمان پایان اتمام کار را می توان مشخص کرد اما زمان تحویل واحد ها به تأمین تأسیسات زیربنایی مناطق بستگی دارد!

فروش مسکن مهر، پاک کردن صورت مسأله

اما مطالب ذکر شده همه اقدامات دولت برای فرار از انجام مسئولیت در سه سال گذشته نبوده است. دولت چند ماه پس از شروع به کار از طرح خود برای آزاد سازی خرید و فروش مسکن مهر رونمایی کرد. این درحالی بود که در دولت گذشته هر گونه معاملات خرید و فروش مسکن مهر ممنوع و غیر مجاز بود. زیرا یکی از دلایل اصلی شروع به کار مسکن مهر جلوگیری از معاملات صوری و سفته بازی در حوزه مسکن بود. به طوری که این واحد های مسکونی تنها برای نیازمندان واقعی مسکن تهیه شود. اما دولت یازدهم برای اینکه از این طریق بتواند از زیر بار انجام مسئولیت در تکمیل واحد های مسکونی فرار کند و پاسخی به افراد نیازمند که توانایی تأمین افزایش هزینه های مسکن مهر پس از سال 92 را داشته باشد، با آزاد سازی خرید و فروش و آزاد سازی قیمت آن عملاً اعلام نمود که هر کس توانایی تأمین هزینه های اضافی را ندارد می تواند واحد خود را پیش از اتمام پروژه به فرد دیگری بفروشد.

آزاد سازی قیمت مسکن مهر و همچنین عدم تأمین تأسیسات زیر بنایی موجب شد که تعدادی از متقاضیان آن از خرید منصرف شوند و همین مسأله نیز سوژه بسیار مناسبی برای مصاحبه های پی در پی مسئولین دولتی در خصوص مسکن مهر شد. در حالیکه افراد قبلا با طی کردن مراحل مختلف و استعلام های متعدد از مراجع ذی ربط توانسته بودند نام خود را در سامانه مسکن مهر به ثبت برسانند، خیلی طبیعی است که وقتی می بینند نه توان پرداخت آورده های اضافه را دارند و هم اینکه پس از اتمام پروژه تا مدت نا معلومی امکان استفاده از واحد مسکونی را ندارند، عطای آن را به لقایش ببخشند!

تحویل، شاید وقتی دیگر!

با وجود اینکه اعلام شده است تا ابتدای سال 95 حدود 90 درصد از پیشرفت فیزیکی مسکن مهر انجام شده است و تا پایان این سال، ساخت همه واحد های مسکونی آن به اتمام می رسد ولی اعلام این خبر به هیچ وجه باعث امیدواری متقاضیان نشد. این وعده و وعید ها بار ها از سوی مسئولین دولت یازدهم ابراز شده است. زیرا وزیر مسکن قبلا وعده اتمام همه پروژه ها تا سال 94 را داده بود و اکنون نیز وعده اتمام آن تا پایان سال 95 را می دهد. با احتساب همان سرعت قبلی پیشرفت مسکن مهر در دولت یازدهم و فرض اینکه این سرعت کاهش پیدا نکند، می توان پیش بینی کرد که تا 20 ماه دیگر واحد های مسکن مهر از لحاظ عمرانی به پایان برسد ولی اینکه تا چه زمانی امکان اقامت و اسکان مردم در آن واحد ها فراهم گردد، به روشنی مشخص نیست و ممکن است تا دولت بعد به درازا بکشد.