خشکسالی؛ واقعیت یا خیال؟

آب یکی از ارکان اصلی حیات بشری است، به طوری که حیات بدون آن برای موجودات زنده به هیچ وجه قابل تصور نیست. اگر چه کل میزان آب جهان ثابت است اما توزیع نامناسب آب در سطح جهان و از همه مهم‌تر فقدان آب سالم در بسیاری از نقاط جهان نگرانی‌های زیادی را پیش روی بشر قرار داده است.

متاسفانه با وجودی که 70 درصد سطح زمین را آب فراگرفته است، اما بحران آب در بسیاری از کشورهای جهان از جمله کشورهای کمربند خشک زمین مانند ایران، به عنوان یکی از دغدغه‌های اصلی فراروی آینده جوامع مطرح و نمایه‌های این بحران امروزه به ویژه در شرایط خشکسالی به خوبی نمایان است.

ایران یکی از کشورهای واقع در کمربند خشک کره زمین با مشکل کم‌آبی، خشکسالی‌های متناوب و نیز سیل‌های مخرب و ویرانگر مواجه است. رشد فزاینده جمعیت و تخریب‌های ناشی از فعالیت‌های انسانی، نیاز این جمعیت روزافزون به محصولات کشاورزی، دامی و محدودیت آب و خاک به عنوان بستر اصلی تولیدات کشاورزی، مسئله کم‌آبی را به گونه‌ای بسیار جدی فراروی کشورمان قرار داده است.

به‌طور کلی کاهش منابع آبی و نیاز روزافزون بخش‌های مختلف به آب در نقاط مختلف کشور را می‌توان از اثرات این بحران دانست. در این میان چهارمحال و بختیاری به عنوان یکی از استان‌های کشور در سال‌های گذشته با کاهش بارش، خشک شدن قنات‌ها و چشمه‌ها و افت شدید سطح آب در دشت‌هایش مواجه شده است.

کاهش 23 درصدی بارش در چهارمحال و بختیاری

مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری اظهار کرد: متاسفانه میانگین بارش این استان، از ابتدای مهرماه تاکنون تنها 308 میلی‌متر بوده است و این در حالی است که مدت مشابه سال گذشته میزان بارش با 400 میلی‌متر بود.

مهرداد قطره با بیان اینکه میانگین بلند‌مدت بارش استان چهارمحال و بختیاری در اسفندماه برابر با 414 میلی‌متر است، خاطرنشان کرد: میزان بارندگی استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته 23 درصد و نسبت به میانگین بلند مدت 26 درصد کاهش یافته است.

چهارمحال و بختیاری در میان 5 استان خشک کشور قرار گرفته است

مدیرکل هواشناسی چهارمحال و بختیاری اظهار کرد: مطابق با آمار مرکز ملی خشکسالی کشور، چهارمحال و بختیاری به همراه سیستان و بلوچستان، خراسان شمالی، خراسان جنوبی و خراسان رضوی در ردیف پنج استان خشک و کم‌بارش قرار دارند.

قطره با بیان اینکه همه ایستگاه‌های استان کاهش بارندگی دارند، افزود: از آغاز سال زراعی تاکنون بروجن با 86 میلی‌متر کمترین میزان بارش را دارد به گونه‌ای که این رقم در مدت مشابه سال گذشته برابر با 181 میلی‌متر بود.

وی ادامه داد: در همین مدت شهرکرد 136 میلی‌متر و کوهرنگ به عنوان پربارش‌ترین نقطه استان تنها 747 میلی‌متر در مقایسه با 994 میلی‌متر مدت مشابه سال گذشته، بارش داشته‌اند.

چهارمحال و بختیاری وارد نهمین سال خشکسالی شده است

قطره تصریح کرد: استفاده بیش از حد از سوخت‌های فسیلی، تغییر کاربری اراضی، افزایش جمعیت و دستکاری در طبیعت از علل تغییر اقلیم و به دنبال آن پیامدهایی هم‌چون بارش‌های خارج از فصل، موج‌های گرما و سرما، کاهش بارش‌ها، تغییر نوع بارش و دیگر ناهنجاری‌های آب و هوایی است.

این مسئول تاکید کرد: متاسفانه امسال وارد نهمین سال خشکسالی شده‌ایم و این مطلب ضرورت انجام اقدامات مناسب از نظر حفظ منابع آبی را در استان نشان می‌دهد.

3 دشت دیگر به دشت‌های ممنوعه چهارمحال و بختیاری افزوده شده است

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه 12 دشت در این استان وجود دارد، گفت: با وضعیت بارشی که در سال‌های گذشته و امسال داشته‌ایم، سه دشت فلارد، گندمان و بلداجی نیز با توجه به داشتن بیلان منفی، به دشت‌های ممنوعه استان افزوده شده‌اند و تعداد دشت‌های ممنوعه استان به هشت دشت افزایش یافته است.

حسین صمدی برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی به‌ویژه به صورت غیرقانونی را از علل افت سطح ایستابی آبخوان‌ها و دشت‌های استان برشمرد و تصریح کرد: متاسفانه در استان بیش از 70 درصد آب کشاورزی و 90 درصد نیازهای شرب و صنعت از منابع آب زیرزمینی تامین می‌شود، و همین مسئله فشار زیادی را بر آبخوان‌های استان وارد نموده است.

چاه‌های غیرمجاز در چهارمحال و بختیاری به کمتر از یک درصد کاهش یافته است

مدیرکل شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری یکی از راه‌های جلوگیری از افت سطح آب در آبخوان‌های استان را بهینه‌سازی پروانه‌های بهره‌برداری عنوان و بیان کرد: با تلاش‌های صورت گرفته تعداد چاه‌های غیرمجاز در استان به کمتر از یک درصد کاهش یافته است و درصدد هستیم از این تعداد باقی‌مانده نیز جلوگیری کنیم.

وی با اشاره به نصب کنتورهای هوشمند بر روی 10 درصد چاه‌های آب در استان، افزود: کنترل برداشت‌های آب، جلوگیری از اضافه برداشت از چاه‌های کشاورزی، مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی و امکان محاسبه دقیق آب تخلیه شده از آبخوان‌ها از مزایای نصب کنتورهای هوشمند است.

ارقام گیاهی زودرس در چهارمحال وبختیاری استفاده شود

رئیس سازمان جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری بیان کرد: با توجه به اینکه 90 درصد آب در بخش کشاورزی مصرف می‌شود لازم است کشاورزان از سهمیه آب تعیین شده و برنامه‌های کاهش مصرف آب استفاده کنند.

ذبیح‌الله غریب با اشاره به اینکه استفاده از روش‌های جدید کشت و ارقام با نیاز آبی پایین سهم زیادی در کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی دارد، تاکید کرد: کشت محصولات کشاورزی باید همراه با برنامه و مطابق با نیاز استان و یا کشور باشد چرا که این کار از مصرف بیهوده آب و تولید محصولی که بازار خرید مناسبی ندارد، جلوگیری می‌کند.

این مسئول یادآرو شد: سیب‌زمینی و ذرت از جمله محصولات با نیاز آبی بالا هستند که باید کشت آن‌ها همراه با توجه به مقدار مصرف و توجیه کشاورزان باشد.

بحران آب در بخش کشاورزی جدی است

رئیس جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه خشکسالی و مصرف بی‌رویه آب‌های زیرزمینی در استان، بخش کشاورزی را با بحران جدی کمبود آب کرده است، افزود: در شرایط کنونی استفاده از روش‌های آبیاری تحت فشار مانند آبیاری بارانی و قطره‌ای در سطح اراضی و باغات بهترین راه برای استفاده بهینه از آب در بخش کشاورزی است که البته باید استفاده از این سیستم‌ها به منظور دستیابی به راندمان مطلوب و بالا، با طراحی و اجرای درست همراه باشد.

غریب اظهار کرد: طرح‌هایی که در بخش کشاورزی اجرا می‌شوند باید همراه با مصرف پایین آب و تولید بالا باشد و از اجرای طرح‌هایی که با مصرف بالای آب بازدهی کمتری نسبت به طرح‌های دیگر دارد پرهیز کرد.

وی یادآور شد: توسعه بیمه‌ محصولات کشاورزی، توسعه روش‌های استحصال باران برای شرب، استفاده از روش‌های جمع‌آوری برف در زمستان، استفاده از شبنم و ترویج روش‌های جدید بهره‌برداری از سیلاب‌ها، توسعه تحقیقات در زمینه انتخاب گونه‌های گیاهی و معرفی تکنیک‌های زراعی مناسب با شرایط کم‌آبی و خشکسالی، ترویج صرفه‌جویی در مصرف آب، اعمال مدیریت مصرف، تلاش در جهت پذیرفته شدن سیاست‌های خشکسالی و سیل درسطح ملی و توجه به تامین آب از منابع جدید باید به عنوان راهکارهای مقابله با خشکسالی مورد توجه قرار گیرد.

در شرایط موجود کشور تغییر و اصلاح الگوی مصرف در قسمت‌های مختلف زندگی، به‌ویژه بخش کشاورزی به عنوان بزرگترین مصرف کننده آب، امری واجب است و باید در نحوه مصرف آب در بخش‌های مختلف کشاورزی، شرب و صنعت بازبینی لازم صورت گیرد.

سازمان‌هاى بین‌المللى هشدار مى‌دهند که با افزایش جمعیت در ایران، این کشور در سال 2025 درگیر بحران جدى آب خواهد بود.

اما این نکته قابل توجه است که با وجود هشدار سازمان‌های بین‌المللی در خصوص افزایش جمعیت و بحران جدی آب در سال 2025 برای ایران، نمایان شدن علائم خشکسالی در بسیاری از نقاط کشور و به‌ویژه چهارمحال و بختیاری، همچنان ساده‌انگارانه به این موضوع نگریسته می‌شود. به راستی خشکسالی در ایران، واقیعت است یا خیال؟!