افت منزلت اجتماعی شهرها در دهه‌های اخیر

به گزارش پارس به نقل از فارس، محمد سعید ایزدی در پنل‌ تخصصی نخستین همایش میراث فرهنگی و توسعه پایدار گفت: ما در نشست‌های تخصصی خود سعی کرده‌ایم موضوعات متفاوتی را در عرصه میراث‌فرهنگی مطرح کنیم. یعنی در عرصه معماری به معماری دوران مدرن و معماری صنعتی پرداختیم و در عرصه راه که مورد توجه کمتری قرار می گرفت به راه‌های تاریخی توجه کردیم.

معاون وزیر راه و شهرسازی در ادامه به ارایه گزارشی از وضعیت شهرسازی کشور که از آن به عنوان مرثیه‌ای از وضعیت شهرسازی نام برد پرداخت و اظهار کرد: دهه‌های اخیر دهه‌های بی‌توجهی به وضعیت میراث‌فرهنگی در عرصه شهرسازی کشور است و تصاویر نشان می‌دهد که تا چه اندازه میراث‌فرهنگی در شهرسازی مورد بی‌توجهی قرار گرفته است.

مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران با ارایه تصاویری از شهرهای ایران که نشان دهنده وضعیت کم توجهی به میراث فرهنگی را به تصویر کشیدند گفت: تصاویری که توسط عکاسان بین المللی و داخلی از ایران و شهرهایی همچون اصفهان، یزد، تبریز، اراک و سایر شهرها گرفته شده نشان دهنده ترکیب فوق العاده محیط مسکونی و محیط طبیعی و احترامی که در نظام شهرسازی نسبت به محیط مسکونی و محیط طبیعی وجود داشته است هستند. تصاویری که مربوط به گذشته شهرسازی ایران می شوند. همچنین در نظام شهرسازی قدیمی ایران، توجه به استخوان‌بندی شهری و بعد همسایگی و محلات وضعیت شکوفایی را به خوبی به تصویر می‌کشند.

ایزدی ضمن دعوت از علاقمندان به بازدید از نمایشگاه عکاسی از شهرهای تاریخی ایران که توسط 25 عکاس از سال 1850 میلادی تا دو دهه گذشته تهیه شده و در خانه گفتمان شهر و معماری (خانه وارطان) دایر است گفت: تصاویر گذشته شهرسازی ایران نشان می‌دهد که تا چه اندازه معماری وابسته به حوزه خدمات شهری در شهرسازی ما وجود داشت. یکنواختی و رابطه تعریف شده با آب ویژگی منحصر بفردی است که متاسفانه در شهرسازی ما کاملا از دست رفته است.

منزلت اجتماعی شهرهای ما در دهه‌های اخیر دچار افت شد

وی تاکید کرد: ایران میراث گرانبهای فرهنگی داشت که متاسفانه طی دهه‌های اخیر آنها را به دلیل ناآگاهی در معرض تخریب قرار داد و از بین برد. در دهه‌های گذشته منزلت اجتماعی ما به شدت دچار افت شد.

معاون وزیر راه و شهرسازی در تشریح دوره‌های توسعه در ایران که از سال 1310 شروع شد گفت: آنچه که در سال‌های پس از 1310 به نام توسعه در ایران رخ داد یورشی نسبت به ساختار فضایی بود و در واقع، دگرگونی‌های شهری و عدم تعادل شهری در اولین دوره طرح‌های توسعه شهری از همان سال‌ها آغاز می‌شود. در این دوره، همه طرح هایی که تهیه می‌شوند به نام نوسازی، ارتقای بافت و توسعه شهر وضعیتی را برای شهرهای ما رقم زده اند و اولین دوره موجب تخریب‌های گسترده و عدم تعادل شد. شیراز قدیم و جدید و نو و کهنه می شود و این شهرسازی ابتدای قرن ماست.

ایزدی افزود: محصول دومین دوره، رشد لجام‌گسیخته و شتابان شهرهاست. توسعه شهر مشهد طی 3 تا 4 دهه اخیر نشان می‌دهد هسته‌ای که شکل می‌گیرد قوام داشته و تا اواخر قاجار ادامه یافته است اما به یکباره طی 3-4 دهه اخیر شهر مشهد به هیولا مبدل می‌شود. این وضعیت در کاشان، تهران و اراک نیز ادامه یافت. رشد لجام گسیخته باعث می‌شود محدوده‌های تاریخی و شهرهای ما به یک بخش بسیار ناچیزی از شهر کنونی و امروزی مبدل شوند، ساکنان اصلی خود را از دست بدهند و دچار دگرگونی‌های مختلفی شوند و مسائل و مشکلاتی برایشان بوجود بیاید.

وی با انتقاد از نظام شهرسازی که بافت تاریخی شهرها را تحت عنوان بافت فرسوده شناساند و در اذهان جا انداخت گفت: طرح‌های توسعه شهری کرمان، بوشهر و سرانجام دزفول که در آنها دور بافت‌تاریخی خط کشیده شده و به نام بافت فرسوده شناسانده نشان از اوج بی‌تدبیری و نگاه نامتوازن ما به مفهوم توسعه‌شهری است. اینکه اوج نگاه ما ایرانیان نسبت به زیبایی‌های تاریخی و میراثی به تخریب آنها متمایل می شود. همچنین خارج کردن بافت تاریخی در نقشه‌های جامع شهری اصفهان و تبریز نیز نمونه‌های بی‌تدبیری را به اثبات می‌رسانند.

ایزدی افزود: در دوره‌های مختلف با رویکردهای نامناسبی از طرح‌های جامع شهری روبه رو بودیم. چه نسل‌های اول طرح‌های جامع، چه نسل دوم و چه نسل سوم، همه آنها توجهی به عرصه‌های تاریخی ندارند. همزمان با این طرح‌ها با اقدامات نوسازی مواجه بودیم که اگرچه همه آنها با نیت خیر و برای ساماندهی به مناطق تهیه شدند اما با اجرای آنها شاهد بهبود وضعیت بافت‌های تاریخی نیستیم. اگرچه ممکن است طرح‌های مقطعی و موضعی در شهرها نیز مسیر صحیح توسعه پایدار را طی کرده باشند اما این عمومیت نیافته است.

معاون وزیر راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: متاسفانه در نظام شهرسازی، ما دارای رویکرد واحد و رویکرد مورد وفاقی از سوی جامعه تخصصی نسبت به بافت‌های تاریخی برخوردار نیستیم. یعنی در هر دوره، بافت‌ها را خراب و مرتب تمرین کرده‌ایم.

ایزدی گفت: زمانیکه بحث بهسازی و نوسازی با بحث مسکن گره خورد و از آنجاییکه عموما وزارتخانه ما (راه و شهرسازی) با مسکن شناخته می‌شود تا راه، درگیری‌های مسکن باعث شد تا از بافت‌های تاریخی برای تولید انبوه مسکن بهره گرفته شود. ما در آسیب شناسی با خلا یک سند و رویکرد مواجه نامناسب نسبت به بافت‌های تاریخی روبه رو هستیم که باعث شده تا بافت‌ها آسیب جدی ببینند. در همین راستا شاهد بودیم که محله دو و هفت دهم هکتاری قلعه بطور کامل تخریب شد.

مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران افزود: در دوره جدید تلاش بر این بوده که ما یک تجدیدنظر جدی نسبت به بافت‌های تاریخی داشته باشیم. همچنین در رویکرد جدید، مقیاس توجه را به سمت محله کشانده‌ایم و تلاش کرده‌ایم تا طرح‌ها را در مقیاس محله تهیه کنیم که این برنامه‌ها عمدتا توجه‌شان به زیرساخت‌ها و شالوده‌ محلات است تا عرصه های مسکونی و خصوصی.

ایزدی ادامه داد: طرح سنگ سیاه شیراز طرح مرمت شهری نسبتا موفق ما به شمار می‌رود. همچنین طرح در حال اجرای مرکز تاریخی شهر گرگان و سبزه مشهد، قزوین، ساری و نائین اقداماتی است که در حال انجام آنها هستیم. تاکید ما بر توسعه فضای عمومی است که تاثیرگذارترین و محرک برنامه‌های باززنده سازی هستند.

وی در پایان گفت: در بحث نوسازی مسکن رویکرد ما متفاوت و تلاش ما در جهت ایجاد همخوانی است. تلاش طرح‌های تهیه شده برای همگنی و استفاده مجدد از آثار تاریخی است. در طول چند سال گذشته 121 خانه را خریداری و مرمت کرده و به بخش خصوصی واگذار کردیم و آخرین کار مصوب شورای عالی شهرسازی، شناسایی 168 شهر تاریخی بود که ثبت محدوده، مصوبه، دستورالعمل‌ها و ضوابط خاص خود را طلب می کند که به دنبال تهیه آن اسناد هستیم.