موفقیت محققان ایرانی در دارو درمانی تومور مغزی
پژوهشگران داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران و زنجان با استفاده از نانوژلهای دارورسان، موفق به بهینهسازی دارو درمانی تومورهای مغزی از رهگذر بهبود نفوذ داروی متوترکسات به سیستم اعصاب مرکزی شدند.
به گزارش پارس به نقل از ایسنا، آنان توانستند به کمک این نانوژل ها دارو را به صورت هدفمند و با دوز کمتر و در نتیجه با اثرگذاری بیشتر و عوارض جانبی کمتر به مغز برسانند.
ویژگی ها و پیچیدگی های خاص مرتبط با سیستم اعصاب مرکزی سبب شده است که با وجود پیشرفت های فراوان در عرضه و توسعه سامانه های دارورسانی به این سیستم، هنوز شاهد عدم درمان مناسب بسیاری از بیماری های مغز و اعصاب در جهان باشیم. مغز به عنوان مهمترین ارگان حیاتی بدن از سیستم های حفاظتی بسیار پیشرفته ای برخوردار است. از خارج، جمجمه و از داخل، دو سد فیزیولو ژیکی خونی- مغزی و خونی- مایع مغزی نخاعی این نقش حفاظتی را به عهده دارند. این دو سد فیزیولوژیک، سیستم عصبی مرکزی را از محیط اطراف جدا کرده و ورود و خروج ترکیبات مختلف از جمله داروها به مغز را کنترل می کنند. لنفوم اولیه سیستم عصبی مرکزی نوع خاصی از سرطان مغزی است که در این مطالعه مورد نظر بوده است. برداشتن بافت سرطانی از طریق عمل جراحی به دلیل عمق تومور معمولا موفقیت آمیز نیست و دارو درمانی همچنان مهمترین روش مقابله با این بیماری است.
این تحقیقات نیز با هدف طراحی فرمولاسیون جدیدی بر پایه نانو ژل برای داروی ضد سرطان متوترکسات انجام شد تا امکان دارورسانی را به صورت هدفمند و با دوز کمتر و در نتیجه با اثرگذاری بیشتر و عوارض جانبی کمتر به مغز ایجاد کند.
دکتر امیر آزادی، دانشجوی دکتری تخصصی فارماسیوتیکس دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در این رابطه افزود: « هدف کلی این مطالعه بهینه سازی دارو درمانی تومورهای مغزی از رهگذر بهبود نفوذ داروی متوترکسات به سیستم اعصاب مرکزی بوده است که در همین راستا به بررسی خواص نانوذرات هیدروژلی برای کمک گرفتن از این نانوماده مفید برای تحقق این امر پرداخته شد. »
نانوذرات هیدروژلی یا به عبارت بهتر نانوژل ها ( Nanogels ) خانواده ای از سیستم های نانوذره ای هستند که با بروز توامان ویژگی های مربوط به هیدروژل ها و نانوذرات، جایگاه خاصی را برای خود در بین سایر سامانه های دارورسانی ایجاد کرده اند؛ بنابراین می توان از خصوصیاتی مانند آب دوستی، انعطاف پذیری، تنوع در عملکرد، قابلیت بالای جذب آب و زیست سازگاری هیدروژل ها در کنار ویژگی هایی مانند بالا بودن مدت حضور در گردش خون و توانایی دسترسی فعال و یا غیر فعال به بافت هدف و سایر قابلیت های نانوذرات، به طور همزمان سود جست.
آزادی در ادامه گفت: « در این مطالعه یک روش راحت و قابل دسترس برای ساخت نانوژل های حامل متوترکسات طراحی شد. بهینه سازی و ارزیابی آن با موفقیت از طریق نگرش بهینه سازی چند هدفی ( multi-objective optimization ) با در نظر گرفتن اندازه نهایی ذرات، شاخص پراکندگی ( poly dispersity index ) ، کارایی بارگذاری و ظرفیت بارگذاری دارو به عنوان متغیر وابسته، انجام پذیرفت. پارامترهای بارگذاری دارو در دامنه قابل قبول به دست آمد. یکسری از تست های ارزیابی برون تن شامل بررسی اندازه ذره، توزیع اندازه ذره ای و بار سطحی، بررسی مورفولوژی، ارزیابی شیمیایی و بررسی آزادسازی دارو بر روی نانوژل های تهیه شده انجام شد و در کل مناسب بودن نانوژل ها برای دارورسانی به سیستم اعصاب مرکزی تأیید شد. علاوه بر این نانوژل ها رفتار آزادسازی برون تن قابل قبولی را ارائه دادند. »
آزادی در رابطه با مکانیزم عملکرد این نوع دارو رسانی افزود: « نانوذرات هیدروژلی با بروز توامان ویژگی های مربوط به هیدروژل ها و نانوذرات، جایگاه خاصی را برای خود در بین سایر سامانه های دارورسانی ایجاد کرده اند. اگر چه سازوکار انتقال نانوذرات حامل دارو از سد خونی-مغزی هنوز کاملاً روشن نشده است، اما به نظر می رسد که بعد از تزریق به جریان خون و اتصال با آپولیپوپروتئین ها، نانوژل ها ابتدا به سلول های اندوتلیال مویرگ های مغز متصل می شوند و به دنبال آن از طریق اندوسیتوز (با واسطه گیرنده ها) وارد سلول های اندوتلیال می شوند . این محتمل ترین سازوکار مطرح است. »
به گفته آزادی این طرح در صورت حصول نتایج قابل قبول در مراحل بعدی می تواند به عنوان قدم اول در دارورسانی هدفمند انواع داروها با فرمولاسیون بر پایه نانوژل به سیستم اعصاب مرکزی برای درمان بیماری های مرتبط با این سیستم باشد. نتیجه حاصل علاوه بر افزایش اثرگذاری می تواند به کاهش چشمگیر عوارض جانبی دارو منجر گردد.
تحقیقات حاضر مربوط به قسمت برون تن و مطالعات آزمایشگاهی است که در آزمایشگاه بیوفارماسی و فارماکوکینتیک دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران به انجام رسیده است.
به گفته آزادی مطالعه درون تن (مطالعات حیوانی) نیز در حال پیگیری بوده و تقریباً رو به اتمام است. همچنین مدل سازی رفتار نانوذرات در محیط درون تن در قالب فرصت مطالعاتی خارج از کشور برنامه ریزی شده است.
نتایج این تحقیقات که به وسیله دکتر امیر آزادی و همکاران وی از دانشگاه علوم پزشکی تهران و زنجان صورت گرفته است در مجله Carbohydrate Polymers (جلد ۹۰، شماره ۱،۱ سپتامبر ۲۰۱۲) منتشر شده است.
ارسال نظر