آوازخوانی شجریان با گیتار رضا یزدانی

به گزارش پارس به نقل از مهر،   در بخش نخست نشست با رضا یزدانی خواننده، اندیشه فولادوند ترانه سرا، کارن همایونفر آهنگساز و علی اوجی تهیه کننده آلبوم" خاطرات مبهم" درباره روند شکل گیری ترانه ها، آهنگ ها و کلا حال و هوای این آلبوم صحبت کردیم. همچنین در بخشی از بحث هایمان درباره شکل گیری این گروه چهار نفره و سابقه آشنایی شان که به سینما و فیلم" طهران، تهران" برمی گشت سخن گفتیم.

رضا یزدانی در بخش دوم و پایانی این نشست به دیدگاه کیمیایی درباره موسیقی و آوازی که این خواننده اجرا می کند، اشاره کرد. همچنین رضا یزدانی، کارن همایون فر، اندیشه فولادوند و علی اوجی از همکاری و رفاقت با مسعود کیمیایی سخن گفتند. اما رضا یزدانی از آشنایی خود با کیمیایی بیشتر صحبت کرد و گفت که با" حکم" کیمیایی در عرصه موسیقی پا گرفته است.

در این نشست همچنین مباحث مختلفی از حضور ترانه هایی با رویکرد اجتماعی در این آلبوم  و کاربرد آن در میان مخاطبان، اظهار تمایل رضا یزدانی برای ورود به عرصه های جدید موسیقی به ویژه موسیقی دستگاهی مطرح شد.

از نکات دیگری که کارن همایونفر روی آن تاکید کرد این بود که آلبوم" خاطرات مبهم" در امتداد کارهای قبلی رضا یزدانی نیست و او به عنوان آهنگساز قصد داشته وجه دیگری از این خواننده را نشان دهد وگرنه رضا یزدانی ادامه دارد و تکثیر می شود.

* تاکید بر استقلال آواز، نوع آهنگسازی و ترانه سرایی یکی از مهمترین فاکتورهایی بود که در طول این گفتگو به کرات بیان شد. از شما آقای کارن همایونفر می پرسم جایگاه رضا یزدانی در این آلبوم چیست؟

همایون فر:   قبل از پاسخ به این پرسش باید متذکر شوم که طرفداران رضا یزدانی روی سر من جای دارند و قطعا با" خاطرات مبهم" از یزدانی رویگردان نخواهند شد. به نظر من این آلبوم بخشی از رضا یزدانی است که پنهان مانده بود. به عقیده من یزدانی می تواند یک رمانس را به شکل والس کلاسیک بخواند مثل اتفاقی که در قطعه گرامافون در این آلبوم افتاد.

به همین دلیل قرار نیست" خاطرات مبهم" در امتداد رضا یزدانی محبوب راکرهای ایران باشد بلکه" خاطرات مبهم" بخش دیگری از رضا یزدانی است و این نکته ای است که روی آن تاکید دارم. ببینید یزدانی پیش از این" جاده شمال" ، " کوچه ملی" ، " پیکان" و بسیاری دیگر از آثار را خوانده است که این آثار مخاطبان خاص و قابل احترام خودش را دارد اما با این آلبوم جنس دیگری از مخاطب به جمع دوستداران او پیوستند.

* با این اوصاف اگر رضا یزدانی در" خاطرات مبهم" نوع دیگری از آواز را تجربه کرده، باید یقین پیدا کرد که کارن همایون فر به عنوان آهنگساز و اندیشه فولادوند به عنوان ترانه سرا نیز گونه ای دیگر از کارشان را تجربه کرده اند.

همایون فر:   دقیقا همینطور است. به حساب بدجنسی من نگذارید اما با این نوع موسیقی می خواستم بخش هایی از نوع دیگر ترانه گفتن، نوع دیگر موسیقی نوشتن و نوعی دیگر آواز خواندن را تداعی کنم وگرنه رضا یزدانی ادامه دارد. رضا یزدانی فقط چند آلبوم قبلی و یا تنها" خاطرات مبهم" نیست بلکه او در حال تکثیر شدن است.

* در راستای اعتقاد به تکثیر شدن رضا یزدانی، این سوال پیش می آید آیا کارن همایون فر به عنوان یک موزیسین فکر می کند رضا یزدانی می تواند در موسیقی دستگاهی هم متولد شود و نوع دیگر از آواز را تجربه کند؟

همایون فر:   نظر شخصی من این است که رضا یزدانی با ارکستر موسیقی ملی هم می تواند یک آواز کاملا سنتی بخواند و می دانم و مطمئن هستم که همه مبهوت خواهند ماند.

* رضا یزدانی آواز سنتی بخواند! تصورش هم عجیب است. با این اوصاف انتظار گونه ای دیگر از تجربه توسط رضا یزدانی می رود.

همایون فر:   قطعا این انتظار می رود. چون وی بخشی از موسیقی را که می داند دائما انجام می دهد و ادامه این بخش از دانسته ها یعنی افتادن به ورطه تکرار و جذابیتی در تکرار وجود ندارد.

* آقای یزدانی، علاقه ای به ورود به حیطه موسیقی سنتی دارید؟

یزدانی:   تاکنون چنین موقعیتی برای من پیش نیامده است. باید شرایط انجام این کار پیش آید و بعد درباره این موقعیت فکر می کنم.

البته به نوعی این موقعیت پیش آمده است. من موسیقی محمد نوری به خصوص دو قطعه از آثار این هنرمند را بسیار دوست دارم. یادم هست گرامیداشت یاد و خاطر محمد نوری در تالار وحدت برگزار شد. از من دعوت شد که به مناسبت این گرامیداشت قطعاتی از آثار او را بخوانم من هم گفتم اگر با اجرای دو قطعه ای که من دوست دارم موافقت کنند، می خوانم. بعد روی صحنه رفتم و این دو قطعه را با لحن و زبان خودم اجرا کردم. خوشبختانه مورد استقبال قرار گرفت. در حالی که خودم فکر نمی کردم بتوانم دو قطعه که از جنس آثارم نیست، خوب بخوانم.

* موسیقی از جنس کارهای محمدرضا شجریان را گوش می دهید؟

یزدانی:   همایون شجریان از دوستان خوب من هست و بسیاری از مواقع پیش آمده که کنار هم می نشینیم، من گیتار می زنم و او تصنیف می خواند. اما در کل علاقه شخصی ام این سبک نیست چون اصولا موسیقی سنتی را دوست ندارم اما با همه این اوصاف اگر شرایط اش پیش آید قطعا از تجربه کردن دریغ نمی کنم.

*اما موسیقی دستگاهی الفبای موسیقی ایرانی است.

یزدانی:   درست به همین دلیل است که می گویم باید فرصت دهیم و ببینیم شرایط چطور پیش می رود. چندی پیش دو قطعه بر شعرهایی از حافظ برای افتتاح سالن حافظ در تالار وحدت خواندم. بعد که خواندم متوجه شدم یکی از آوازها دشتی شد.

فولادوند:   نکته ای را می خواهم درباره رضا یزدانی تاکید کنم. افراد بسیاری هستند که خداداد صداهای خوبی دارند و خوب می خوانند اما معتقدم تنها صدای خوب داشتن برای خوانندگی لازم نیست و این کار به هوش و ذکاوت هم نیاز دارد که بخش بزرگی از این هوش خودآورده است و رضا یزدانی هوش خوبی از درک زبان فارسی دارد و من خواننده فارسی زبان جر یک نفر ندیدم که جان کلمات را تا این اندازه درست درک کند.

* البته در کنار این هوش و ذکاوت خواننده، مهم است که چه موسیقی ای برای او ساخته می شود که کارن همایون فر از پس این کار برآمده است.

همایون فر:   راستش من معتقدم که یک آنارشیست هستم و از تکرار بیزارم. در تمام آثاری که کار کردم از آلبوم گرفته تا موسیقی فیلم هیچ یک از آثار از جهت ملودی ربطی به هم ندارد. مثلا یکی از آثارم برای موسیقی الکترونیک نوشته شده، دیگری بسیار سنتی و یا کاملا کلاسیک و تلفیقی است.

همچنین آلبوم هایی با صدای احمدرضا احمدی و کار دیگری با اندیشه فولادوند دارم و یا آلبومی به شکل کاملا سنتی با صدای زنده یاد خسرو شکیبایی دارم و به طبع روحیات من هم در هر یک از آثارم متفاوت است. اما در آلبوم" خاطرات مبهم" می خواستم بگویم که حالم بد است. که در برخی از قعطعات این حال بد وجود دارد.

* ولی حال خوب گروه را در بعضی از قطعات می توان شنید.

همایون فر:   دقیقا. چه عاشقانه ای بالاتر از سورئالیسم عجیب و غریب" گرامافون" می توان نام برد.

فولادوند : در موسیقی کلامی فارسی از سال ها پیش تاکنون هیچ آلبومی مثل" خاطرات مبهم" نتوانسته بود مرا در خودش غرق کند و معتقدم این آلبوم یک اتفاق موسیقایی ایده آل است که امیدوارم شبیه این شیوه کار تا سال های بعد باز هم کار شود و تا اندازه ای به ذائقه سازی نسل معاصر توجه شود.

همایون فر:   از سوی دیگر باید اجازه دهیم برخی از قطعات این آلبوم گَرد زمان بخورند تا خوب فهمیده شوند.

فولادوند : اتفاق هنرمندانه هم همین است که در گذر زمان به کشف و شهود در روزگار خود برسیم. در واقع نوآوری فاکتور اصلی" خاطرات مبهم" بود.

* این نوآوری را به ویژه در قطعه" بلاتکلیف" می توان احساس کرد.

اوجی :   به قطعه" بلاتکلیف" اشاره کردید، بد نیست خاطره ای تعریف کنم. با اندیشه فولادوند تلفنی صحبت می کردم، گفت یک ترانه دارد که نمی خواهد جایی منتشر شود و تاکید کرد نمی خواهد کسی از محتوای کار مطلع شود و فقط می خواهد آن را برای من بخواند. ترانه را که خواند و تلفن را قطع کرد، به یزدانی زنگ زدم و ماجرا را تعریف و تاکید کردم که حیف است این ترانه منتشر نشود. خلاصه رضا یزدانی تماس گرفت و اندیشه فولادوند راضی شد این ترانه را کار کند و به این ترتیب" بلاتکلیف" منتشر شد.

فولادوند:   مجموع ترانه های این آلبوم همه خوب و تحسین برانگیز هستند. به ویژه قطعه" حرف آخر" با شعری از قیصر امین پور بسیار زیبا بود و تنها قطعه ای بود که من با آن گریستم.

* عمده موسیقی ای که این روزها نسل جوان را به خود جذب کرده در حوزه پاپ است که اغلب کلام این نوع موسیقی معمولا یا عاشقانه صرف و یا ضد عاشقانه است. یکی از ویژگی های کار شما این است که از نقطه صفر تا صد از این فضای مرسوم فاصله گرفته و به مسایل روز اجتماع و شرایطی که در آن به سر می بریم اشاره می کند. البته در جاهایی حال و هوای سیاسی هم پیدا می کند…

فولادوند:   از نظر من در سرزمین هایی شبیه ایران هر اتفاقی که بیافتد یا سیاسی و یا اجتماعی است. یک مثال می زنم از ویسواوا شیمبورسکا که نویسنده ای لهستانی و برنده جایزه نوبل ادبیات است. نوشته ای دارد که می گوید حتی وقتی در گوشه آشپزخانه خود ظرف می شورم یا به گل های گلدان آب می دهم این عمل به مثابه این است که کار سیاسی انجام می دهم.

بنابراین مسئله این نیست که فعال سیاسی و یا اجتماعی و یا یک شاعر عاشقانه های زندگی باشید، مسئله این است که مردم سرزمین ما در بعد از انقلاب و بعد از جنگ و نسل های بعد از آن بسیار آشنا به سیاست هستند و این آشنایی در تمام مراحل زندگی نفوذ دارد.

نسل ما با جنگ بزرگ شد و در عین حال خاطرات کودکی ما در جنگ شکل گرفت. حال اینکه اگر معتقد هستید برخی از قطعات این آلبوم از جمله قطعه" بلاتکلیف" دارای این خاصیت است به این دلیل است که از ذهن یک نویسنده آشنا به این مسایل جامعه تراوش کرده است و من از هر دریچه ای به زندگی نگاه کنم این دغدغه و پیشینه تاریخی با من است از این دریچه به جهان هستی نگاه می کنم.

* بحث پایانی درباره سینمای کیمیایی و تاثیر این کارگردان بر پرورش استعدادهایی چون جمع شما است. به این معنا که کیمیایی بین نسل دهه ۵۰ جایگاه ویژه ای دارد و از سوی دیگر صدایی مثل رضا یزدانی، موسیقی همایون فر و همچنین اشعار فولادوند به نوعی متعلق به همان دوران است. کمیایی کجای زندگی هر یک از شما قرار دارد؟

یزدانی:   کار حرفه ای خودم را با مسعود کیمیایی آغاز کردم و با او بود که مطرح شدم.

اوجی:   به نکته خوبی اشاره کردید. جمع حاضر یعنی من، رضا یزدانی، اندیشه فولادوند و کارن همایون فر اولین کارهای خودمان را با مسعود کمیایی شروع کردیم. اندیشه فولادوند اولین حضور سینمایی خود را با سربازان جمعه تجربه کرد، رضا یزدانی تیتراژ فیلم" حکم" را خواند و کارن همایون فر هم اولین موسیقی فیلمی که ساخت" سلطان" بود.

همایون فر:   نه اولین کارم نبود. اما این همکاری در آن زمان باعث شناخته شدن من شد.

اوجی:   خود من اولین تجربه دستیاری کارگردانی را با کیمیایی شروع کردم. در واقع این جمع همه کیمیایی باز هستیم.

یزدانی:   به این دلیل که مسعود کیمیایی آدمهایی را که قرارست با او همراه شوند و خاطره بسازند، می شناسد و معمولا انتخاب های درستی به دلیل سابقه حضورش در سینما و نوع ارتباطی که برقرار می کند، دارد. روزی که کیمیایی قطعه" لاله زار" را شنید به واسطه اندیشه فولادوند مرا برای بازی در نقش یکی از سربازان دعوت کرد اما به دلایلی در این فیلم بازی نکردم. تا اینکه تیتراژ فیلم حکم را خواندم. کیمیای معتقد است صدای من مانند ندارد همچنین معتقد است جنس صدایم به درد فیلم های اجتماعی می خورد و نوستالژی بازی هایی که کیمیایی آنها را بسیار دوست دارد.

*حرف از خاطره و خاطره بازی شد. از روزهایی که با کیمیایی گذراندید نکته ای یادتان است؟

یزدانی:   یادم هست روزی که داشتم موسیقی تیتراژ" حکم" را می خواندم به استودیو آمد و موسیقی را گوش داد و گفت که موسیقی تیتراژ فیلم" حکم" او را یاد رضا موتوری می اندازد.

* مسعود کیمیایی نظر تخصصی هم درباره موسیقی هم می داد؟

یزدانی:   کلام در آواز برای او مهم بود. مثلا در تیتراژ فیلم حکم یک بخش از شعر که می گفت" حسرت گلوله با من است" را با شدت می خواندم و او می گفت جوری کلمه گلوله را مطرح می کنی که انگار همین الان گلوله خورده ای. نکته جالب این است که من در ادای کلمات معمولا تاکیدهای چندباره دارم اما یادم هست که مسعود کیمیایی از من خواست که کلمات را محکم تر بیان کنم.

آنچه مرا به کیمیایی نزدیک کرد این بود که این فیلمساز جنس صدای من و نوع خوانش را دوست دارد به همین دلیل این همکاری تا امروز ادامه دارد و نوع همکاری من با این فیلمساز به شکل اداری نیست بلکه با هم رفاقت می کنیم.

*شهرت کیمیایی تا چه اندازه به شناخته شدن رضا یزدانی کمک کرد؟

  یزدانی:   زیاد. خیلی از مخاطبانم مرا با" حکم" می شناسند. یعنی بعد از" حکم" تازه دنبال آلبوم های من رفتند.

غیر از این خود من به سینما علاقمندم و فیلم بین ماهری هم هستم و فیلم نوآر را بسیار دوست دارم. از همین رو چون زمینه های سینما در وجود من بوده است خدا هم خواسته که این آشنایی و ارتباط پیش آید و با کیمیایی وارد سینما شوم و بعد از" حکم" به" رئیس" و" محاکمه در خیابان" هم رسیدم و پس از کمیایی با کارن همایون فر در فیلم های" طهران، تهران" و" بوی گندم" که در نوبت اکران است، کار کردم.

دوستان من همه سینمایی هستند و دوستان کمی در عرصه موسیقی دارم و موزیسین های ایرانی را تنها در مراسم و محافل خاص موسیقایی می بینم.

* پیرو صحبت کارن همایون فر یک سر به ارکستر ملی بزنید، دوستان موسیقایی هم پیدا می کنید. حالا اگر برای همکاری دعوت شوید آمادگی اجرای موسیقی سنتی را در خود می بینید؟

یزدانی:   باید امتحان کنم.

*حالا این سئوال را به نوع دیگر از کارن همایون فر می پرسم. چرا موسیقی فیلم را انتخاب کردید؟ چرا عرصه های حضور در ارکسترهای مختلف را تجربه نمی کنید؟

همایون فر:   من عاشق سینما هستم وگرنه می توانستم به عنوان یک نوازنده با ارکستر سمفونیک ادامه دهم. سینما بخش مهمی از زندگی من است و در سایه این عشق بوده است که مکانیزم نوشتن موسیقی برای سینما و تلویزیون تغییر کرد.

* اما چندی پیش اعلام کرده بودید که قصد دارید موسیقی فیلم را کنار بگذارید.

همایون فر:   خسته شدم از همه ناملایمتی هایی که نه سینما بلکه روابط حاکم در این صنعت بر هنرمند تحمیل می کند. من ۱۴ آهنگ برای فیلم در سه سال گذشته ساختم که اغلب این فیلم ها از بهترین های سینما بودند. اما به مرحله ای رسیدم که متوجه شدم من تنها دهنده هستم نه گیرنده. به همین دلیل است که کم آورده ام.

* اما این پایان راه نیست.

همایون فر:   بیست سال است که من در استودیو هستم. بیست سال است که نفهمیدم که بچه هایم چطور بزرگ شدند.

* برای رفتن از سینما تصمیم جدی گرفته اید؟

همایون فر:   درباره هیچ پدیده ای جدی نیستم جز موسیقی و اگر سینما نشد به سراغ آلبوم می روم.

*سئوال آخر اینکه اسم" خاطرات مبهم" از کجا آمد؟

یزدانی:   وقتی کل آلبوم را گوش می دهید نوعی گنگی در آلبوم است که خاطراتی مبهم از پدیده های اطراف را در ذهن تداعی می کند.

…

گفتگو از پریسا ساسانی و بیتا موسوی