پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- مریم ملی- لباس های یک شکل پوشیده اند، حتی دقیقا شبیه هم حرف می زنند. طنین صدا، جزئیات چهره و بسیاری از رفتارهایشان دقیقاً مثل هم است. انگار نسخه کپی شده ای از هم هستند. دیدن شان جذاب است خصوصا وقتی حتی مدل مو و طرح و رنگ لباس شان یکی است. هر قدر دقت می کنی نمی توانی یکی را از آن دیگری تشخیص بدهی. باید مدت زیادی زیر نظر بگیری شان تا یک تفاوت خاص بیابی و این بشود راه تشخیص یکی از دیگری. دوقلوها نمونه جذابی از دنیای پر رمز و راز ژنتیک هستند. اما از لحظات قبل از تولد تا بعد از ورودشان به دنیای ما و گذراندن دوره های سنی مختلف، تفاوت هایی با ما دارند که بهتر است با کسب آگاهی درباره شان به رشد و پرورش شان کمک کنیم. حالا می خواهد والدینشان باشیم یا فامیل و آشنا و هر کسی که به نوعی ارتباطی با آن ها دارد. پرونده امروز به این موجودات شیرین اختصاص دارد و راهکارهایی برای نگهداری از آن ها و...

ویژگی های دوقلوهای همسان و غیر همسان

با شنیدن واژه دوقلو اولین چیزی که در ذهن هرکسی شکل می گیرد رفتارها و لباس های یک شکل دو کودک است که خیلی شیرین هستند و تشخیص دادن هر کدام شان از دیگری خیلی مشکل است. اما در علم پزشکی دوقلوها دو نوع هستند؛ هم سان و غیر همسان. جنین دوقلوهای همسان در حقیقت زمانی تشکیل می شود که یک تخمک بارور شده و بعد تقسیم شود. به اصطلاح پزشکی آن ها مونوزیگوتیک (MZ) یا یک تخمکی هستند. در حالی که دوقلوهای غیر همسان در اثر آزاد شدن دو تخمک و بارور شدن هم زمان آن ها ایجاد می شوند. این دوقلوها را به عنوان دو تخمکی یا دی زیگوتیک (DZ) نیز می شناسند. دوقلوهای هم سان DNA یکسانی دارند و به لحاظ ژنتیکی مشابه هم هستند در صورتی که در بسیاری جهات، ممکن است با هم فرق داشته باشند و این موضوع بسیار شگفت انگیز و جذاب است. تفاوت هایی که دردوقلوهای هم سان پیدا می شود ممکن است ناشی از محیط اطراف یا آثار درون رحم یا خارج از رحم باشد . از طرفی ژن ها هم ممکن است به شکل متفاوتی در هر یک از دوقلوها بروز یابد و باعث تفاوت های خاصی شود.

اما در دوقلوهای غیر همسان فقط ۵۰ درصد از DNA بین دو نوزاد مشابه و مشترک است.

هنگامی که نوزادها بیشتر رشد کنند، احتمالا با نگاه کردن به آنها نیز به آسانی می توان مشخص کرد که آنها چه نوع دوقلویی هستند. اگر آنها آنقدر به هم شبیه باشند که افراد دیگر نتوانند آنها را از هم تشخیص دهند، می توان گفت که مسلما همسان هستند. اگر رنگ مو، رنگ چشم یا خصوصیات صورت آنها با هم تفاوت مشخصی داشته باشد، بدین معناست که آنها غیر همسان هستند.

چرا دانستن همسان بودن یا نبودن دوقلوها اهمیت دارد؟

شاید به نظر برسد فرقی نمی کند که دوقلوی تان همسان باشد یا نباشد و این موضوع صرفا در یک سری ویژگی ظاهری شان تفاوت ایجاد می کند، اما از زمان تشخیص دوقلو بودن فرزندانتان باید به این که همسان هستند یا غیر همسان توجه کنید چرا که حدود ۱۵ درصد از دوقلوهای همسان به سندروم انتقال خون بین دوقلوها در رحم (TTTS) مبتلا می شوند؛ حالت خطرناکی که در آن، یکی از دوقلوها بخشی از مایعات خود را به دیگری می دهد. نوزادی که مایع را دریافت می کند، احتمالا سریع تر از دوقلوی دهنده، رشد خواهد کرد.

این عارضه باید درمان شود، زیرا معمولا برای هر دو جنین کشنده است. در صورتی که دوقلوهای شما از یک جفت به صورت مشترک استفاده می کنند، پزشک شما، میزان وزن اضافه کردن دو جنین را تحت نظر قرار می دهد و سایر نشانه های احتمالی TTTS را نیز بررسی می کند. در صورتی که پزشک به وجود این مشکل مشکوک شود، درمان فوری ممکن است جلوی عوارض احتمالی را بگیرد و کودکان شما را سلامت نگه دارد.

از طرف دیگر همان طور که گفتیم چون DNA دوقلوهای همسان مثل هم است اگر بیماری ژنتیکی در یکی از دوقلوها تشخیص داده شود باید حتما قل دیگر هم مورد آزمایش و درمان قرار گیرد چون قطعا او هم به آن بیماری مبتلاست.

اما درباره دوقلوهای غیر همسان، ممکن است یکی از آن ها به یک بیماری ژنتیکی مبتلا باشد ولی دیگری از این لحاظ سالم باشد.

چه عواملی در دوقلو شدن نوزادان موثر است؟

یک عده معتقدند که دوقلوزایی تحت شرایط ارثی و صرفا بیولوژیکی اتفاق می افتد، اما به لحاظ پزشکی دوقلو و چند قلوزایی به عوامل مختلفی بستگی دارد. عواملی که هم به غذای خانم باردار مربوط می شود و هم به سوابق ارثی در خانواده که می خواهیم در این مطلب با دقت بیشتری بررسی شان کنیم.

در خانواده سابقه دوقلوزایی دارید؟

تخمین زده شده که مادرانی که سابقه چندقلوزایی داشته اند چهار برابر بیشتر از زنانی که تا به حال باردار نشده اند و یا یک فرزند دارند، احتمال دوقلو یا چندقلو زایی خواهند داشت. این تصور غلط وجود دارد که اگر پدر شما دوقلو بوده و شما نبوده اید، فرزندان شما حتما دوقلو خواهند بود. هیچ مدرکی در تایید این ادعا وجود ندارد.

خوراکی های تاثیر گذار را بشناسید

مطالعات پژوهشگران نشان داده است که بعضی غذاها می تواند در افزایش احتمال چندقلوزایی تاثیر جدی بگذارد. مثلاً محصولات لبنی و سیب زمینی های شیرین می توانند در این قضیه تاثیرگذار باشند. در حال حاضر مشخص شده است نوعی پروتئین موجود در جگر حیوانات، با عنوان IGF که در شیر و لبنیات نیز وجود دارد، میزان تقسیم سلولی جنین در مراحل ابتدایی رشد را افزایش می دهد و موجب دوقلوزایی می شود.

اثر روش های کمک باروری

روش هایی که به باروری شما کمک می کند، به طور چشمگیری چندقلوزایی را افزایش داده است. داروهایی که تخمک گذاری را در زن تحریک می کند، می تواند به باروری های چندگانه منجر شود.

همچنین بارداری های چندقلو ممکن است ناشی از لقاح در محیط آزمایشگاهی یا IVF باشد. البته نمی توان گفت تمام مادرانی که با روش IVF باردار می شوند چند قلو دارند، ولی امروزه درصد چشمگیری از افرادی که از IVF استفاده می کنند، دارای دوقلوهای همسان می شوند.

با این حال هیچ پزشک متعهدی، روش های کمک باروری را به منظور دوقلوزایی به فردی که از لحاظ باروری مشکلی ندارد توصیه نمی کند. در واقع این روش ها تنها برای کسانی که مشکل نازایی دارند، کاربرد دارد.

سن در احتمال دوقلوزایی دخیل است

در تحقیقات دیده شده که تقریباً 20 درصد مادرانی که پس از 45 سالگی باردار می شوند، فرزندان چندقلو دارند. شواهد نشان داده که سرعت تخمک گذاری با افزایش سن به مرور بیشتر می شود و مادرانی که سن بیشتری دارند در مقابل مادران کم سن تر در حقیقت شانس بیشتری برای چندقلوزایی پیدا می کنند.

بررسی های پزشکی می گویند که دوقلوزایی بسیار به مسئله ارث وابسته است. اگر در اقوام نزدیک شما مثل مادر، خواهر، برادر، عمو، دایی یا فرزندان عمو و دایی چندقلو وجود داشته باشد احتمال چندقلو شدن فرزند شما هم زیادتر می شود، اما فقط در دوقلوهای همسان، مسئله ارث موثر است. اگر مادر و یا مادربزرگ مادری شما دوقلوهای همسان داشته است، احتمال ارث رسیدن این ژن و در نتیجه تخمک گذاری چندگانه و در نتیجه داشتن دوقلوهای همسان برای شما بسیار بالا خواهد بود.

قد و وزن هم تاثیر دارد؟

مطالعات انجام شده، شیوع دوقلوزایی را در زنانی که اضافه وزن دارند نشان داده است. تحقیقات می گوید که مادران با BMI بالاتر از 30 ، به احتمال بیشتری فرزند دوقلو خواهند داشت. البته رابطه اضافه وزن و داشتن فرزند دوقلو، فقط درباره دوقلوهای همسان صادق است.

تحقیقات همچنین نشان داده است که احتمال چند قلوزایی در مادران قدبلند بیشتر از زنان دیگر است.

بارداری در دوره شیردهی

بعضی پزشکان اعتقاد دارند که باردار شدن مادر هنگام شیردهی به فرزند، احتمال تولد فرزند دوقلو و یا چندقلو را افزایش می دهد. این محققان اظهار می کنند که شانس داشتن جنین چند قلو در این مادران 9 برابر بیشتر از دیگر مادران خواهد بود.

قرص هایی که به چندقلوزایی منجر می شود

بیشتر وقت ها بارداری زمانی رخ می دهد که قرص های جلوگیری به طور منظم مصرف نمی شود. در سایر موارد، بارداری زمانی رخ می دهد که مصرف چند داروی هورمونی خاص باعث تضعیف آثار قرص جلوگیری از بارداری شود. در برخی موارد مصرف داروهای هورمونی به تخمک گذاری چندگانه و در نتیجه افزایش شانس چند قلوزایی منجر می شود.

زندگی، بعد از به دنیا آمدن دوقلوها

دوقلو بودن فرزندان از یک سو برای خیلی ها خبری خوش است چون دو فرزندشان هم زمان با هم بزرگ می شوند و هم بازی هم هستند و تمام سختی های بزرگ کردنشان با هم می گذرد و از سویی دیگر می تواند خبری پر استرس باشد از این رو که دشواری رسیدگی به کارهای دو نوزاد بسیار بیشتر از یکی است. پس خانواده ها باید با روش های نگهداری و مراقبت از دوقلوها آشنا باشند.

مادر؛ نقشی پر رنگ و حساس در زندگی دوقلوها

مادر دوقلوها برای این که بتواند در کمال آرامش و سرزندگی به کودکانش رسیدگی کند نباید خسته شود. این که هر مادری، زمانی را برای خودش داشته باشد تا بتواند به علاقه مندی ها و دغدغه های دیگر زندگی اش هم برسد نکته مهمی است که باعث افزایش کیفیت مادرانگی اش می شود. رسیدن به یک برنامه با ثبات برای رسیدگی به کودکان دوقلو می تواند کمک کند تا خواب و تعویض پوشک بچه ها و بازی شان هم زمان باهم انجام شود و بازه ای برای خود مادر باقی بماند. معمولا بچه ها قابلیت این را دارند که به شرایط خاصی عادت کنند. می شود از همین موضوع بهترین استفاده را کرد و برایشان الگویی در نظر گرفت که مثلا سر فلان ساعت با نوازش، ماساژ و یا نوای لالایی مادرانه به خواب بروند و هم چنین در ساعات معینی تعویض پوشک شان انجام شود. تا حد امکان باید از بیدار کردن دوقلوها طی شب اجتناب کرد، همچنین می توان هنگام شیر دادن نور اتاق را کم کرد و پس از شیر دادن آن ها را به رختخواب بازگرداند.

پدرضمن این که در تمام این کارها همراه و همگام مادر است، می تواند از زمان های حضورش در کنار کودکان برای بازی و سرگرم کردن بچه ها استفاده کند. البته فراموش نکنید هر قدر که کارهای کودکان تان را هم زمان انجام می دهید زمانی را هرچند کوتاه برای گذراندن با یکی از دوقلوها به صورت جداگانه در نظر بگیرید. این کار باعث شکل گیری هویت مستقل در آن ها می شود و اثر تربیتی خواهد داشت.

اهمیت تغذیه را از یاد نبرید

شیردهی هم زمان به نوزادان، باعث می شود در انرژی و زمان مادر صرفه جویی شود. بعضی از مادرها ممکن است با مشکل کمبود شیر مواجه شوند. برای مقابله با این مشکل می توانید دفعات شیردهی را در طول شبانه روز بیشتر کنید البته در موارد حادتر حتما باید با پزشک مشورت کرد. از آنجا که وقتی نوزادان دوقلو به دنیا می آیند کم وزن هستند، ممکن است در معرض افت قند خون قرار بگیرند بنابراین اگر شیر مادر کافی نباشد استفاده از شیر خشک اجتناب ناپذیر است.

بخور نخورهای مادر دوقلوها

یک مادر که دوقلو دارد باید بیشتر مراقب برنامه غذایی و جذب کالری باشد. ضمن آن که باید حواسش باشد مواد غذایی مصرف کند که در شیردهی بیشتر به نوزادان موثر است. دوقلوها معمولا کم وزن به دنیا می آیند به همین منظور به مادران توصیه می شود از هفته 24 بارداری بیشتر مراقب تغذیه و استراحت شان باشند. مادر در این شرایط بیشتر در معرض کم خونی است و باید بیشتر با مغزها و دانه ها خودش را تقویت کند. مصرف رازیانه و شنبلیله به افزایش شیر مادر کمک می کند. پرهیز از مصرف سیگار و داروهای ضد حساسیت هم جزو نکات مهم دیگری است که باید رعایت شود.

آموزش انفرادی؛ کلید ارتباط با دوقلوها

مهارت های زبانی و صحبت کردن در دوقلوها به شکلی ویژه تر از بقیه کودکان باید آموزش داده شود. کودکان دیگر کلمات را مستقیم از پدر و مادر خودشان آموزش می بینند اما دوقلوها به هم نگاه می کنند و هر چه یکی بگوید دیگری تکرار می کند. برای همین است که توصیه شده، حتما لحظاتی را به صورت اختصاصی برای آموزش کلمات به هر یک از کودکان تان در نظر بگیرید. ارتباط انفرادی به شکل کتاب خوانی یا حرف زدن و مستقیم در چشم هایش نگریستن می تواند راهگشا باشد.

یکی از مشکلاتی که والدین دوقلو دار با آن دست به گریبان هستند این است که وقتی یکی از قل ها به مادر یا پدر نزدیک تر است دیگری به شدت حسادت کرده، با گریه و سر و صدا ناراحتی اش را ابراز می کند. روان شناسان کودک معتقدند به طور مثال وقتی یکی از کودکان بهانه گیری می کند اول به سراغ آن یکی که آرام است بروید و زمان کوتاهی را با او بگذرانید و بعد به سراغ او که بهانه جویی می کند بروید. این گونه نشان می دهید به او که آرام تر است و کج خلقی نمی کند بیشتر واکنش نشان داده و مورد تشویق تان قرارش می دهید.

علاقه، هدف و استعدادهای مختلف را بپذیرید

دوقلو بودن فرزندان دلیل نمی شود که همه علایق و در سنین بالاتر اهداف شان شبیه هم باشد. حتی استعدادها و مدل فکری متفاوت در بین دوقلوهای همسان هم دیده می شود. به همین خاطر اگر یکی دوست داشته باشد به کلاس ورزش برود و دیگری مثلا بخواهد نقاشی یاد بگیرد والدین نباید هیچ یک از آن ها را به کاری که دیگری دوست دارد وادار کنند. آن ها دو فرد مجزا هستند و باید در هر سنی و تحت هر شرایطی هویت مستقل شان حفظ شود. مبنا و اساس استقلال عاطفی در دوران کودکی و تا پیش از 10 سالگی نهاده می شود. اگر این شخصیت در دوران کودکی صحیح و به تدریج شکل بگیرد در بزرگسالی هم به همین شکل ادامه پیدا خواهد کرد.

دوقلو بودن زیر ذره بین اطرافیان

تاکید زیاد روی دوقلو بودن کودکان چه از سوی والدین و چه از سوی اقوام و دیگران باعث کم رنگ شدن شخصیت هر یک از آن ها می شود و این که نتوانند به عنوان افرادی مستقل به رشد کامل شخصیتی برسند. برای همین بهتر است هنگام خطاب کردنشان هریک را با نام خودش صدا بزنید و از القا کردن حس های وابسته بودن آن ها به هم و این که مثلا چون دوقلو اند باید همه کارهای شان را با هم انجام بدهند پرهیز کنید. این که آن ها با هم ارتباط ویژه ای دارند حس هایی است که در سنین نوجوانی و بزرگسالی ضربه زننده است.

پدر و مادر ذهن سر و صدا سیب زمینی مو