پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- پروفسور حسین قناعتی عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و رئیس مرکز تصویر‌برداری بیمارستان امام خمینی (ره) در یادداشتی برای «پارس» درخصوص کاربردهای پزشکی انرژی هسته‌ای نوشت: 

1- چیزی حدود 60 – 50 سال است که رادیو‌داروها در درمان بیماری‌ها کاربرد دارد. یعنی از زمانی که رادیو‌داروها به ‌وجود آمده کم‌کم در کنار استفاده‌های کشاورزی یا صنعتی کاربردهای پزشکی این تکنیک هم مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین این مسئله چیز جدیدی نیست اما روز به روز استفاده‌های جدیدی از این علم صورت می‌گیرد و علوم هسته‌ای به سرعت رو به پیشرفت است. در کشور ما نیز عمده استفاده صلح‌آمیز رادیو‌داروها و انرژی هسته‌ای در پزشکی است.

از رادیو‌داروها در بسیاری از موارد برای تشخیص سرطان‌ها و بیمارهای التهابی استفاده می‌شود. اخیراً نیز با استفاده از دستگاه پت اسکن به طور خیلی دقیق می‌توان بیماری‌های سرطانی را بررسی کرد. البته استفاده از رادیو‌داروها در پزشکی تنها به بحث‌های تشخیصی محدود نمی‌شود و خیلی وقت‌ها از رادیو‌داروها برای درمان سرطان‌ها استفاده می‌شود به طور مثال از ید رادیو‌اکتیو، سرطان‌های تیروئید درمان می‌شود.

ایتریوم 90 عنصر دیگر رادیو اکتیو است که با استفاده از آن می‌توان درمان‌های داخل شریانی انجام داد. این عنصر رادیو اکتیو توسط حامل‌هایی داخل تومور قرار می‌گیرد و لانه‌گزینی می‌کند. بعد از این تومور با اشعه‌ای که از این رادیو‌دارو ساطع می‌شود درمان خواهد شد. در واقع بیمارانی که قبلاً امکان درمان نداشتند و محکوم به مرگ بودند با این روش‌های درمانی مبتنی بر انرژی هسته‌ای امید تازه‌ای به زندگی پیدا می‌کنند.

2- خوشبختانه سازمان انرژی اتمی نیز برای تولید این رادیو‌دارو تمهیدات لازم را اندیشیده است. این در حالی است که ایتریوم 90 فقط در دنیا در دو کشور کانادا و استرالیا تولید می‌شود. این رادیو‌دارو نیمه عمر کوتاهی در حدود 60 ساعت دارد اما با تولید این رادیو‌دارو در اختیار اینترونشنیست‌ها قرار گرفته و می‌توانند آن را برای درمان بیماری‌ها به کار بگیرند. با توجه به عمر کوتاه آن باید در داخل کشور تولید شود تا بتوان به موقع آن را به بیماران رساند.

رادیو داروها مرتب به عناصر دیگری تبدیل می‌شوند و نیمه‌عمر شاخصی است که نشان می‌دهد این تبدیل ظرف مدت چند ساعت، ‌چند روز یا چند ماه اتفاق می‌افتد. برخی از مواد و عناصر رادیو اکتیو ظرف چند ساعت به عنصر دیگری تبدیل می‌شوند اما برخی چندین سال یا حتی چند هزار سال طول می‌کشد تا این تبدیل اتفاق بیفتد. به طور مثال همین عنصر ایتریوم 90 که در دستگاه پت کاربرد دارد طی مدت 60 ساعت به عنصری دیگر تبدیل می‌شود بنابراین باید پیش از اینکه به ماده دیگری تبدیل شود مورد استفاده قرار بگیرد.

نیمه عمر رادیو‌داروها چیزی شبیه به تاریخ انقضای داروها یا مواد خوراکی دیگر است و وقتی نیمه‌عمر آنها تمام شود دیگر قابل استفاده نیستند. اصلاً یکی از علت‌هایی که باید رادیو‌داروها به صورت موضعی و در محل مصرف تولید شود همین است که باید خیلی سریع پس از تولید به مصرف برسند. اغلب رادیو داروها دارای نیمه‌عمر کوتاهی هستند و فرصت زیادی برای استفاده از آنها برای تشخیص و درمان بیماری‌ها وجود ندارد.

3- در کشورهای دیگر دنیا رادیو‌داروها را وارد می‌کنند اما وقتی کشوری توانش را داشته باشد دلیلی ندارد که این داروها را وارد کند. علاوه بر این کشورهایی که می‌خواهند این داروها را وارد کنند ناگزیرند هزینه‌های بسیار هنگفتی بپردازند. به طور نمونه وارد کردن ایتریوم 90 که در دستگاه پت اسکن مورد استفاده قرار می‌گیرد چیزی حدود 30 میلیون تومان هزینه در پی خواهد داشت. این در حالی است که این مقدار دارو حداکثر برای دو بیمار جواب می‌دهد. از سوی دیگر علم پزشکی هسته‌ای یا علم تولید ایزوتوپ‌ها در ایران دانشی است که باید حفظ و از آن محافظت شود.

4- افق آینده پزشکی هسته‌ای در ایران بسیار درخشان است و ما توانسته‌ایم متخصصان بسیار ارزشمندی را تربیت کنیم و دستگاه‌ها و امکانات خیلی خوبی در ایران وجود دارد و حتی یکی از مراکز تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی تهران در زمینه ساخت وسایل مربوط به تصویر‌برداری در زمینه پزشکی هسته‌ای فعالیت دارد.

5- دو دستگاه پت اسکن در ایران وجود دارد. یکی حدود هفت هشت سال پیش وارد شد و یکی دو، سه سال پیش اما هر دو همزمان راه‌اندازی شدند. تمام بیماران سرطانی برای تشخیص و پیگیری درمانشان به گونه‌ای به پت وابسته هستند.

قبلاً بیماران ایرانی برای انجام پت اسکن به کشور ترکیه می‌رفتند و این امر برای هر بیماری 15 میلیون تومان هزینه بر‌می‌داشت که این هزینه مربوط به چند سال پیش و پیش از راه‌اندازی دستگاه پت در داخل کشور است. در حال حاضر هزینه انجام پت اسکن در کشور حدود 3 میلیون تومان است که اگر با قیمت روز دلار در نظر بگیریم حدود 12 میلیون تومان صرفه‌جویی می‌شود. رادیوداروهای فلوئور 18 در ایران تولید می‌شود.

6- در آینده نیاز به رادیو‌داروها برای تشخیص و درمان روز به روز بیشتر می‌شود. بحث بعدی صادرات این تکنولوژی است که ما می‌توانیم در گام بعدی روی این مهم برنامه‌ریزی داشته باشیم. به خصوص اینکه جمعیتی حدود 300 میلیون نفر در کشورهای مجاور ما مانند عراق، ‌ترکیه، آذربایجان و دیگر همسایگان ایران وجود دارند که می‌توانند مخاطب خدمات پزشکی و درمانی ما باشند. ما در زمینه توریسم درمانی مریض‌های زیادی از کشورهای مجاور به خصوص عراق داریم و حتی بیمارانی از ترکیه به ایران می‌آیند چون قیمت خدمات درمانی در ایران نسبت به ترکیه چندین برابر ارزان‌تر است، بنابراین یکی از زمینه‌های تبادل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی است و وقتی مریضی به عنوان هلث توریسم می‌آید، دستاوردهای زیادی می‌تواند برای ما داشته باشد. بنابراین توریسم‌درمانی و ارائه خدمات رادیو ایزوتوپ‌ها هم به صورت ارائه سرویس به توریسم‌های سلامت و هم ارسال آنها به بیمارستان‌های نیازمند کشورهای مجاور، علاوه بر اینکه کاری انسانی است، ارز‌آوری دارد و می‌تواند موجب شکوفایی اقتصادی، ‌ملی و علمی شود. این نیز یکی از جنبه‌هایی است که در این باره باید مد نظر قرار داد.

7- برای تولید پت ما تکنولوژی تولید را نداریم اما درباره دستگاه اسپکت دانشمندان ما مطالعات طراحی آن را شروع کرده‌اند. مسئله مهم دیگر موضوع خودباوری است و نباید بگذاریم این دستاورد از بین برود. جامعه‌ای که خود را باور نداشته باشد، ‌تحقیر شود، احساس ضعف کند و دچار یأس شود سقوط خواهد کرد زیرا امید بسیاری از مسائل را حل می‌کند. تبلور استقلال ما در صنعت هسته‌ای برای رشد علمی کشور امری راهبردی است.

8- در مورد چگونگی استفاده از رادیو‌داروها برای مبارزه با سلول‌های سرطانی میتوان گفت که این کار به وسیله امواجی صورت می‌گیرد که رادیو‌داروها از خود ساطع می‌کنند. امواجی که رادیو‌داروها برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کنند برای مواردی که رادیو دارو در داخل بدن قرار می‌گیرد و بر سلول‌های سرطانی اثر می‌گذارد، امواج بتاست. قدرت نفوذ این امواج کم است اما در حاشیه نفوذ یک سانتیمتری خودش آثار تخریبی بسیاری بر سلول‌های سرطانی می‌گذارد و موجب از بین رفتن تومور می‌شود اما به بافت‌های سالم کاری ندارد. اما در مواردی که از خارج از بدن اشعه می‌تاباند معمولاً اشعه گاما استفاده می‌کنند. بحث استفاده از اشعه در درمان بر اساس دانش رادیو‌تراپی و روشی بسیار دقیق است. در این روش درمانی محاسبات حساب شده‌ای وجود دارد تا عوارض را به حداقل و اثرات درمانی را به حداکثر برساند.

در رادیو ایمبولیزیشن مواد رادیو اکتیو با کمک حمال‌های خاص به داخل شریان‌های عضو مورد نظر که معمولاً کبد است فرستاده می‌شوند. این رادیو‌داروها در کنار تومور مورد نظر قرار می‌گیرد و آن را از بین می‌برد بدون آنکه به بافت‌های سالم بدن کاری داشته باشد. درست مانند اینکه در شهری خانه‌ای را که محل نیروهای مسلح و شرور است، هدف بگیرید و آن را از بین ببرید بدون آنکه سایر اعضای شهر آسیبی ببینند. در حالی که شیمی‌درمانی عمومی و سایر روش‌های قدیمی مانند این است که شما کل شهر را به رگبار می‌بندید تا چند تن افراد شرور مورد نظر کشته شوند. روش رادیو ایمبولیزیشن در درمان سرطان‌ها از جمله درمان‌های بسیار بسیار موفق است که به هیچ وجه جایگزین ندارد.

انرژی هسته ای پزشکی هسته ای پول ترکیه کشاورزی