جراحی زیبایی؛ عبور از لبه تیغ

امروز سر برگردانید، در کوچه و خیابان، مترو و اتوبوس با آدم‌های زیادی مواجه می‌شوید که هرکدام حداقل یک‌بار زیر تیغ جراحی رفته‌اند. پیش از این، تصور می‌شد این زنان هستند که تمایل زیادی به جراحی‌ زیبایی از خود نشان می‌دهند، ولی این روزها عمل زیبایی، مرد و زن نمی‌شناسد و شمار مردان به مرور به تعداد زنان نزدیک می‌شود و شاید برندگان ماراتن عمل‌های زیبایی مردان باشند. عمل‌های جراحی روی دیگری هم دارند و کم نیستند افرادی که با ابراز پشیمانی از کرده خود به دنبال راه چاره‌ای برای جبران هستند. بعضی وقت‌ها عوارض عمل‌های جراحی آن‌قدر زیاد است که مردم را برای چندبار پای تیغ جراحی می‌کشاند و با یک بار و دوبار هم کار ختم به خیر نمی‌شود. در خیالتان تصور می‌کردید بعد از عمل زیبایی شبیه فلان بازیگر می‌شوید و حالا با انجام عمل زیبایی فرسنگ‌ها از چهره او دور شده‌اید. اما چرا با وجود آگاهی از خطرهای عمل‌ جراحی باز هم به آن تن می‌دهیم و با این‌که می‌بینیم در بیشتر مواقع دیگرانی که این عمل‌ها را انجام داده‌اند از نتیجه کار راضی نیستند باز هم خود را به تیغ جراح می‌سپاریم؟

ایران بر پله دهم جراحی زیبایی

«سیدجواد امیری‌زاده»، دبیر انجمن جراحان پلاستیک ایران، درباره علل تمایل مردم به انجام جراحی‌های زیبایی می‌گوید: تغییرات ایجاد شده در جامعه و حرکت آن از سنتی به مدرنیته و تبلیغات گسترده‌ای که از شبکه‌های مختلف ماهواره‌ای پخش می‌شود، از جمله محرک‌های این امر به شمار می‌رود. علاوه بر اینها، چشم و همچشمی نیز ممکن است باعث گرایش مردم به انجام جراحی‌های زیبایی شود. از سوی دیگر، برخی جنبه‌های روانی و خلأهایی که بعضی از آن رنج می‌برند، نیز می‌تواند زمینه‌ساز علاقه به انجام جراحی‌های زیبایی باشد. به عنوان مثال، اعتماد به نفس پایین از علل اصلی محسوب می‌شود. همچنین وقتی فرد معتقد است با انجام عمل زیبایی می‌تواند زیباتر شود، تمام تلاشش را می‌کند که به این هدف آرمانی برسد. ‌امیری‌زاده ادامه می‌دهد: ایران بین کشورهای خاورمیانه رتبه نخست را در انجام عمل‌های زیبایی به خود اختصاص داده‌ است. در این میان، نسبت به جمعیت کشورها، آمریکا بالاترین آمار جراحی‌های زیبایی را در دنیا از آن خود کرده و بعد از آن برزیل و آلمان قرار گرفته‌اند. در این دسته‌بندی، ایران در رتبه دهم جهان جای می‌گیرد.

مردان میانسال و تمایل به جراحی زیبایی

اما عمل‌های جراحی تنها مختص زنان نیست و در این ماراتن گاهی مردان گوی سبقت را از آنها می‌ربایند. دکتر محسن نراقی، رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره تمایل مردان به جراحی‌های زیبایی می‌گوید: دلایل تمایل آقایان به جراحی نسبت به خانم‌ها کمی‌ متفاوت‌تر است و رسیدن به زیبایی، تنها بخشی از آن است. عده‌ای از آنها به دلیل تومور، ضربه‌ و آسیب‌های وارده به ناحیه صورت تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند تا پزشک شکل طبیعی، عملکرد بینی یا دیگر اجزای صورت را به حالت اولیه بازگرداند، هرچند تعداد زیادی از آنها برای زیباتر شدن چهره به جراحی زیبایی پناه می‌برند ولی در این مقوله همچنان خانم‌ها در مقایسه با آقایان پیشتازهستند. در این میان، مردانی که بیشتر به دنبال جراحی‌ بینی هستند بیشتر در سنین 18 تا 30 سال قرار دارند و شمار مراجعه خانم‌های میانسال به جراحان پلاستیک به منظور جوان‌تر کردن چهره نیز به نسبت مردان افزایش یافته است. همچنین بتازگی شمار آقایانی که در سنین میانسالی یا بالاتر با هدف جوان‌سازی صورت به جراحان زیبایی مراجعه می‌کنند، بالا رفته است.

بینی رتبه نخست جراحی‌های زیبایی

در آمار بالای عمل‌های جراحی زیبایی ایران، بینی رتبه نخست را دارد. بویژه این‌که درسال‌های اخیر این مقوله رشد چشمگیری داشته و روز به روز به شمار علاقه مندان به بینی‌های کوچک و فانتزی اضافه می‌شود. امیری‌زاده می‌گوید: آمار عمل زیبایی بینی در ایران بین 50 تا 60 درصد کل عمل‌های زیبایی را شامل می‌شود و بعد از آن، عمل سینه، شکم، پلک و صورت قرار دارد. او دلیل تمایل بیش از حد مردم به جراحی بینی را نوع فرهنگ آنها می‌داند و می‌گوید: بینی و به طور کلی اعضای صورت بیشتر از دیگر اندام‌ها در معرض دید است و در نتیجه افراد ترجیح می‌دهند با عمل این نقطه از بدن به زیبایی بیشتر خود کمک کنند. اما به مرور شاهد تنوع در نوع عمل‌های جراحی هستیم و برخی از تمرکز روی جراحی بینی خارج شده‌اند و به فکر زیبایی در دیگر قسمت‌های صورت و بدن افتاده‌اند.

روش‌های جوان‌سازی صورت

کسی پیدا می‌شود که پوستی جوان و شاداب را دوست نداشته باشد؟ با بالا رفتن سن تمایل به جوان ماندن و دیده نشدن چین و چروک‌های پوست نیز بیشتر می‌شود و این تمایل باعث می‌شود که برخی هزینه‌های کشیدن پوست را به جان بخرند که به‌گفته نراقی، رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی‌، گاه به 5 میلیون تومان و بیشتر می‌رسد.

محسن نراقی درباره جراحی جوان‌سازی می‌گوید: ما همیشه به افراد توصیه می‌کنیم که در سنین پایین و در جوانی برای این عمل اقدام نکنند. جراحی کشیدن پوست یا به اصطلاح «لیفت» صورت بهتر است تنها یک بار در تمام عمر یک نفر انجام شود، چرا که عوارض بیشتری برای فرد به دنبال خواهد داشت و به مرور زمان با شل شدن و افتادگی پوست همراه است و بیمار مجددا به تکرار این عمل نیاز پیدا می‌کند. در این میان، با پیشرفت‌هایی که طی سال‌های اخیر در زمینه جوان‌سازی پوست انجام شده، پزشکان توانسته‌اند موفقیت چنین عمل‌هایی را بالا برده و سن انجام عمل جوان‌سازی صورت را بالا ببرند که بیشتر آنها به صورت غیرتهاجمی و غیرجراحی انجام می‌شود و تزریق بوتاکس و تزریق «فیلرها» یا «پرکننده‌ها» برای ترمیم خطوط خنده، افتادگی گوشه لب و افتادگی دور چانه در صورتی که از سوی متخصص این کار انجام شود، بی‌ضررترین و مفیدترین آن به شمار می‌رود.

استفاده از روش‌های غیرتهاجمی زیبایی از این دست، سن عمل جراحی جوان‌سازی صورت را بین 10 تا 15 سال کاهش می‌دهد و فرد بوسیله آن تا 5 سال جوان تر می‌شود.

مهارت، تیر خلاص متخصصان

هرچند در نظر بسیاری جراحی‌های زیبایی در شمار عمل‌هایی لوکس و غیرضروری جای می‌گیرد، اما در شرایط حساس این عمل‌ها به کمک افراد زیادی می‌آید. به گفته امیری‌زاده، دبیر انجمن جراحان پلاستیک، جراحی پلاستیک و زیبایی، به خودی خود از اهمیت بالایی برخوردار است و جایگاه مهمی در پزشکی دارد چرا که در بسیاری از موقعیت‌ها مثل حوادث و تصادفات و بیماری‌های مختلف می‌تواند به کمک بیماران آمده و بسیاری از ناهنجاری‌های ایجاد شده را درمان و امید دوباره‌ای برای زندگی ایجاد کند. در حقیقت این عمل‌های جراحی زمانی زیان‌آور می‌شود که از سوی افراد غیرمتخصص و ناکارآمدصورت بگیرد. امیرزاده می‌گوید: برخی پزشکان به دلیل نداشتن مهارت لازم و نیز دریافت هزینه‌های پایین‌تر نسبت به افراد متخصص در بین افرادی که جزو اقشار کم‌درآمد جامعه محسوب می‌شوند محبوبیت بیشتری پیدا می‌کنند؛ اما نداشتن مهارت کافی در این کار عوارض شدید و گاه غیرقابل بازگشتی را برای مراجعان به بار می‌آورد. در صورتی که انجام عمل‌های زیبایی توسط متخصصان و کادر آموزش‌دیده به مراتب عوارض کمتری را ایجاد می‌کند و شانس موفقیت‌آمیز بودن عمل تا حد قابل‌توجهی بالا می‌رود.

محسن نراقی، رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی نیز در این باره توضیح می‌دهد: افراد باید در تصمیم‌گیری برای انجام جراحی زیبایی تأمل بیشتری کنند و حتی تا سال‌ها این مقوله را به تأخیر بیندازند. مهم‌ترین مساله پیش از عمل جراحی تحقیق درباره فردی است که می‌خواهند صورت خود را به دست او بسپارند. یک مشاوره دلسوزانه توسط جراح از اهمیت بالایی برخوردار است و در بسیاری از موارد، افراد از ادامه مسیر جراحی پشیمان می‌شوند.

به گفته او، حدود 50 درصد مراجعان به متخصصان جراحی پلاستیک که می‌خواهند بینی خود را عمل کنند، نیازی به آن ندارند و تنها با مشاوره‌ای صحیح می‌توان این افراد را از انجام آن منصرف کرد. بیش از 20 درصد افرادی که برای جراحی‌های زیبایی اقدام می‌کنند تنها دچار تصور زشت بودن یا به نوعی «بدریخت‌انگاری» هستند و این مساله با مشاوره صحیح پزشک و بدون نیاز به عمل جراحی رفع می‌شود.

اما امیری‌زاده نظر دیگری دارد و می‌گوید: معمولا طبقه بندی خاصی برای موفقیت‌آمیز بودن عمل‌های جراحی زیبایی صورت نمی‌گیرد، ولی عده‌ای معتقدند عمل بینی تنها 15 درصد زیبایی مورد نظر مردم را تأمین می‌کند و این امر اصلی‌ترین دلیلی است که افراد برای زیباتر شدن به عمل‌های دیگر روی می‌آورند. به گفته او، از هر 10 نفری که برای جراحی‌های زیبایی مراجعه می‌کنند حدود 3 نفر هیچ نیازی به این کار ندارند و به طور کلی بیش از 80 درصد مراجعان به دلیل زیبایی نزد پزشک می روند و مراجعه برای مشکلات حاد کمتر مشاهده می‌شود. البته در این میان حجم بالایی از جراحی‌های زیبایی که انجام می‌شود علاوه بر مقوله زیبایی، جنبه درمانی و اصلاحی نیز دارد و به نوعی به صورت ترکیبی است.

عوارض جراحی‌های زیبایی

جراحی‌های زیبایی همیشه نتیجه مطلوب را به همراه ندارد و گاهی یک عمل زیبایی به قیمت ایجاد مشکل در قسمت‌های دیگر تمام می‌شود، می‌خواهید یک جا را درست کنید و جاهای دیگر خراب می‌شود. با توجه به نوعی عمل زیبایی که انجام می‌شود، عوارض احتمالی در بیماران هم متفاوت است.

به گفته امیری‌زاده، افرادی که تحت جراحی زیبایی بینی قرار می‌گیرند، بیشتر با مشکلات تنفسی مواجه می‌شوند و در مواردی که توسط پزشکان غیرمتخصص انجام می‌شود، این عارضه به مراتب بیشتر دیده می‌شود.‌ او توضیح می‌دهد: در عمل‌های جراحی زیبایی که در ناحیه تنه و اندام انجام می‌شود، از قبیل ساکشن نواحی شکم و باسن، بیشتر عوارض ایجاد شده با ایجاد ناهمواری‌هایی در نواحی موردنظر خود را نشان می‌دهند. تبلیغات زیاد درباره کوچک شدن نواحی مختلف بدن از جمله شکم و باسن که توسط ماهواره‌ها پخش می‌شود، باعث بالا رفتن گرایش افراد به انجام چنین جراحی‌هایی شده است و فکر می‌کنند اگر رژیم غذایی نمی‌تواند چربی‌های اضافی آنها را آب کند، عمل جراحی می‌تواند. این عمل با دستگاه‌های مختلفی انجام می‌شود ولی معمولا دستگاه نقش چندانی در نتیجه کار ندارد بلکه مهارت پزشک و شیوه کار با دستگاه است که باعث مطلوب یا نامطلوب شدن نتیجه کار می‌شود.‌ در عمل‌های مربوط به زیبایی صورت هم چنانچه خارج از چارچوب اصولی انجام شوند، نه‌تنها موجب زیبا شدن چهره فرد نمی‌شود، بلکه تعادل صورت فرد را نیز بر هم می‌زند. همچنین در این میان، در برخی نقاط صورت کارهای اضافی انجام می‌شود که بیشتر باعث نازیبا شدن چهره می‌شود.

الگوپذیری در جراحی زیبایی

این روزها الگوپذیری از مرزهای نوع رفتار و پوشش فراتر رفته و عرصه‌های جدیدی را تجربه می‌کند. حال در دوره‌ای هستیم که مردم از نوع بینی، لب، گونه، چشم و هر نقطه از بدن کسی که به عنوان الگو قبولش دارند هم ممکن است پیروی کنند و بخواهند تا مشابه آن را در خود داشته باشند.

نراقی می‌گوید: برخی افراد هنگام مراجعه به پزشک الگوهایی را با خود همراه می‌آورند. در واقع، شماری از مراجعان انتظار دارند بینی آنها شبیه خواننده، بازیگر و هنرپیشه موردنظرشان باشد، ولی پزشکان در صورتی این عمل‌ها را انجام می‌دهند که طبق اصول منطقی انجام گیرد. چنانچه این الگوها متناسب با واقعیت نباشد، جراحان از انجام آن خودداری می‌کنند. در واقع، مهم‌ترین مسأله‌ای که پزشک هنگام جراحی به آن توجه می‌کند، برقراری تناسب لازم بین تمام اجزای صورت فرد است.

جایگزینی‌روش‌های‌‌غیرتهاجمی‌با‌جراحی

تا سال‌ها پیش وقتی سخن از جراحی زیبایی به میان می‌آمد، تنها عمل جراحی به ذهن می‌رسید؛ ولی امروزه در دنیا روش‌های متداول و متنوعی برای اجتناب از روش‌های جراحی ابداع شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد که به نوعی روش‌های غیرتهاجمی محسوب می‌شوند، جایگزین مناسبی برای روش‌های جراحی به شمار می‌روند و با عوارض کمتری همراه هستند. نراقی درباره این روش‌ها و دسته‌بندی آنها می‌گوید: ژل‌های تزریقی استاندارد از اهمیت بالایی در روش جراحی غــــیرتهاجمی برخوردار است، اما ژل‌های غیراستاندارد که معمولا از سوی افراد غیرمتخصص مورد استفاده قرار می‌گیرد، ترکیبات پلیمری و غیرطبیعی هستند که با بدن سازگاری بافتی پیدا نمی‌کنند و با عوارضی چون واکنش‌های حساسیتی، جا‌به‌جا شدن ژل، عفونت و ایجاد آبسه‌های چرکی همراه می‌شود که بیشتر برای برداشتن این عفونت‌ها عمل‌های جراحی باید صورت گیرد.

نوع دیگر روش‌های غیرتهاجمی تزریق بوتاکس است که معمول‌ترین روش به شمار می‌رود. بوتاکس غیراستاندارد، ناخالصی‌ها و مواد همراه فراوانی دارند که بدن نسبت به آنها واکنش‌های حساسیتی نشان می‌دهد. در بوتاکس که نوعی روش موقت با اثر محدود است، عوارض احتمالی ایجاد شده در کوتاه‌مدت و در مدت حدود 4 ماه از بین می‌رود و قابل برگشت است؛ ولی در ژل‌های تزریقی نامرغوب که توسط افراد غیرمتخصص مورد استفاده قرار می‌گیرند، عوارض ایجاد شده گاه برای تمام عمر باقی می‌ماند. عوارض ناشی از ژل‌های نامرغوب از عوارض ناشی از عمل‌های جراحی زیبایی نیز بیشتر است و با هیچ عمل جراحی قابل برگشت نیست. انجام صحیح این روش غیرتهاجمی تا حدی حائز اهمیت است که گاه تزریق نادرست آن ممکن است منجر به کوری فرد شود.‌ طبق گزارش‌های ارائه شده، حدود 60 مورد کوری در دنیا به دنبال تزریق نادرست ژل‌ها اتفاق افتاده است و در واقع، تزریق ژل در داخل شریان ممکن است از طریق ارتباطات عروقی وارد شریان‌های مربوط به چشم شده و عصب بینایی را تحت‌تأثیر قرار داده و با ممانعت از خونرسانی به چشم، کوری چشم را رقم بزند. بنابراین ژل‌های کاربردی باید استاندارد باشد و توسط فوق‌تخصص تزریق شود. چنین افرادی علاوه بر تخصص لازم باید با آناتومی بدن و ناحیه تزریق به طور کامل آشنا باشند تا تزریق اشتباه انجام نشود.