چرا پزشک خانواده در ایران پا نمی‌گیرد؟

به گزارش پارس به نقل از مهر ؛ استقرار «نظام ارجاع و پزشک خانواده» در کشور، به عنوان مهمترین برنامه ملی در حوزه سلامت تلقی می شود که اجرای آن از اوائل دهه ۸۰ کلید خورد. اما، متاسفانه بعد از گذشت این سالها، هنوز در ابتدای راه متوقف شده است. این در حالی است که نگاه های متفاوتی به این برنامه در دولت های مختلف وجود داشته و همین مسئله موجب شده تا روند اجرای آن، همواره با فراز و نشیب های زیادی مواجه شود. بطوریکه، وزارت بهداشت دولت یازدهم، با اجرای «طرح تحول نظام سلامت»، به یکباره از اجرای برنامه پزشک خانواده سر باز زده است.

دکتر داریوش طاهرخانی عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور و رئیس نظام پزشکی تاکستان در گفتگو با خبرنگار مهر، از نظام ارجاع به عنوان يكي از اصول مترقی نظام سلامت در جهان نام برد و افزود: نظام های سلامت در جهان در مسيري حركت مي كنند تا در قدم اول «برابري در سلامت» و پس از آن «عدالت در سلامت» را براي همه مردم دنيا تامين نمايند.

وی تاکید کرد: دقت داشته باشيم «برابري در سلامت» فاصله بسيار زيادي با «عدالت در سلامت» دارد. برابري در سلامت يعني همه افراد فارغ از هر گونه تقسيم بندي سياسي ، اجتماعي و اقتصادي نظير جنسيت، نژاد، مذهب، جغرافيای محل زندگي و... ، به طور يكسان و برابر به خدمات و امكانات سلامتی به ويژه بهداشت و درمان دسترسي داشته باشند. به عبارت ديگر توزيع خدمات بهداشتی و درماني يكسان باشد. بنابراين با بررسي شاخص «ميزان دسترسي مردم به خدمات بهداشتي و درماني مورد نيازشان» مي توان ميزان «برابري در سلامت» را در كشور هاي مختلف مورد ارزيابي قرار داد. اما قرارگيري كشورها در رتبه هاي بالاي «برابري در سلامت» در رنکینگ های بین المللی، به معنای آن نیست كه حتما «ميزان عدالت در سلامت» نيز در آنها بالاست.

طاهرخانی ادامه داد: «عدالت در سلامت» يعني هر فرد مطابق نيازش از خدمات بهداشتي و درماني بهره مند شود. به عبارت ديگر با بررسي شاخص «ميزان دستيابي مردم به خدمات بهداشتي و درماني»، مي توان ميزان عدالت در سلامت را در كشورهاي مختلف بررسي نمود. چرا كه گاهي به رغم تلاش دولتمردان و فراهم شدن امكان دسترسي عادلانه مردم به امكانات بهداشتي و درماني، هرگز نيازمندان واقعي از خدمات مورد نيازشان بهره مند نمي شوند. گاهي شهروندان به رغم وجود مراكز ارائه دهنده خدمت در مجاورت محل سكونت شان، هرگز به خدمت مورد نيازشان دست نمي يابند و در اين عدم امكان دستيابي، مولفه هاي مختلفي تاثير گذار هستند. هر چند در مطالعات مختلف، عدم پوشش مناسب بيمه اي و سهم پرداختي مردم در هزينه هاي سلامت فاكتورهاي اصلي در عدم دستيابي مردم به خدمات بوده اند، اما بايد دقت داشت كه مولفه هاي بسياري در اين موضوع دخيل هستند.

عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور تاکید کرد: ظرفيت مراكز ارائه دهنده خدمت اعم از دولتی، خصوصی، خيريه و غير دولتي در ارائه خدمات تخصصي و فوق تخصصي محدود است و گاهي افراد در زمان مراجعه، پشت درهاي بسته تكميل ظرفيت قرار مي گيرند و در مقابل، در بررسي افرادي كه ظرفيت ها را اشتغال كرده اند، گاها به افرادي مي رسيم كه نيازمند آن خدمت خاص نبوده اند و فراخور ذهن خود، ظرفيت را اشغال كرده اند، در حاليكه نيازمند خدمت ديگري بوده اند و مشكلاتشان در سطوح ديگر قابل رفع بوده است.

وی افزود: نظام ارجاع اين اطمينان را ايجاد مي كند كه بيماران بر اساس نياز واقعی خودشان از خدمات درماني بهره مند مي شوند و اين موضوع نكته جديدی در نظام سلامت دنيا نيست. بسياري از كشورها در اين اصل پيشرو بوده اند و كشورهايي نيز در حال پيگيري زيرساخت هاي آن هستند. و اهميت آن در حدی است كه سازمان هاي جهاني با ارزيابي ميزان «شاخص دستيابي به خدمات درماني» استقرار عدالت در سلامت را در كشورهاي مختلف بررسي مي نمايند.

طاهرخانی اظهارداشت: انتظار مردم در همه نقاط جهان از نظام های سلامت آن است كه امكان دستيابي به خدمات مورد نيازشان را فراهم نمايد و كشورهاي مختلف برنامه هاي متفاوتي متناسب با فرهنگ و اعتبارات شان براي اين موضوع دارند و اهميت آن در حدي است كه در تمام انتخابات جهان، اصلاح نظام سلامت به عنوان يكي از اهداف و برنامه ها توسط تمامی كانديدا و جناح ها مطرح مي گردد. به عنوان نمونه ۴ سال قبل، اوباما با طرح شعار اصلاح ساختاری بيمه ملي، جهت دستيابي مردم به خدمات مورد نيازشان، وارد صحنه انتخابات شد. هر چند امروز پس از گذشت ۴ سال، كارشناسان مختلف ارزيابي هاي گوناگوني از استقرار و میزان پيشرفت آن طرح مطرح مي نمايند و به رغم گذشت زمان، هنوز دستاوردی برای مردم آنجا به همراه نداشته است اما همین شعار صرف نظر از میزان اجرایی شدنش، نتیجه انتخابات را به سوی مورد نظر هدایت کرد.

رئیس نظام پزشکی تاکستان با بیان این مطلب که كشورهاي مختلف با برنامه هاي متنوع و متناسب با شرایط خود، سعي در استقرار نظام ارجاع دارند و در اين ميان برخي از كشورها استقرار نظام ارجاع را در قالب پزشك خانواده در دستور كار خود قرار داده اند كه از جمله اين كشورها مي توان انگلستان، آمريكا و آلمان را نام برد، گفت: براي اين منظور انگلستان از سال ۱۹۴۲ داراي يك سيستم درمان جامع ملي شده است كه تمامی هزينه ها توسط بيمه ها پرداخت و خدمات به صورت رايگان ارائه مي گردد. در آلمان، برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع بر اساس نظام تامين اجتماعي است كه در آنجا هزينه هاي سرمايه اي توسط دولت و تمامی هزينه هاي بيمارستان ها و پزشكان توسط بيمه پرداخت مي گردد. البته در هر يك از اين كشورها قريب به نيم قرن زمان صرف مطالعه موضوع و ايجاد زيرساختهاي لازم شده است و نهايتا كار را آغاز نموده اند.

وی در همین زمینه ادامه داد: متاسفانه در ايران پزشك خانواده قرباني شتابزدگي دولت ها شده است به گونه ای كه در اواخر كار دولت هشتم به يكباره و بدون وجود زيرساخت هاي مناسب، برنامه پزشك خانواده در روستاها آغاز شد و در اواخر دولت دهم به يكباره صحبت از توسعه برنامه پزشك خانواده در سراسر كشور مطرح می گردد و نتيجه اين اقدامات شتابزده چيزي است كه امروز ما در استان های فارس و مازندران مي بينيم.

طاهرخانی با تاکید بر این نکته که مردم و جامعه پزشكي ابزارهاي آزمون و خطاي سياستگزاران نظام سلامت نيستند، تصریح کرد: در ادوار مختلف، برنامه پزشك خانواده که مي توانست پايه هاي نظام ارجاع را در كشور مستقر نمايد، قرباني شتابزدگي دولت ها شد. دولتمردان بايد به جاي پر كردن كارنامه سوابق كاري خود، به تاثير تصميمات و اقدامات خود در زندگي و سلامت مردم فكر كنند.

عضو شورای عالی نظام پزشکی کشور با عنوان این مطلب که راه نجات نظام سلامت کشور، استقرار پزشک خانواده به شکل واقعی آن است نه آنچه در استان های فارس و مازندران اتفاق افتاده است، اظهار اميدواری کرد که روزي با استقرار نظام ارجاع در كشور، مردم به خدمات مورد نيازشان دسترسی عادلانه ای داشته باشند.

طاهرخانی گفت: شاید امروز با فضای ایجاد شده در نظام سلامت کشور، زمان آن رسیده باشد که متولیان امر، نتایج این برنامه ملی را در استان های یاد شده، بدون هیچ گونه اغماض یا فرافکنی منتشر نمایند. قطعا میزان رضایت مردم به عنوان دریافت کنندگان خدمات و جامعه پزشکی به عنوان ارائه دهندگان خدمت از جمله مولفه هایی خواهند بود که اصلاحات مربوطه را برای تداوم برنامه رقم خواهند زد. گریزی برای نظام سلامت وجود ندارد، جز با استقرار نظام ارجاع و پزشک خانواده، شاهد برون رفت از چالش های نظام سلامت نخواهیم بود. اصلاحات دشوار است و همیشه با مقاومت هایی همراه است، اما غیر ممکن نیست.