نمی‌توان به جنگ با تکنولوژی رفت

به گزارش پارس هادی شریفی در الف نوشت ؛ جلسه بیست و یکم شورای عالی فضای مجازی که قرار بود هفته گذشته برگزار شود، بنا به دلایلی از سوی دولت به تأخیر افتاد. درست چند ساعت بعد از این خبر، یک منبع در کمیته تبیین مصادیق مجرمانه به ایرنا گفت: با ارسال دستور قضایی، فیلترینگ نرم افزارهای ارتباطی تلفن همراه شامل لاین، واتس آپ و تانگو تا ساعتی دیگر اجرا می‌شود. این طرح، ارتباطی به فیلترینگ هوشمند ندارد و نرم افزارهای یاد شده به طور کامل فیلتر می‌شوند.

این برای چندمین بار است که با دستور قضایی این نرم افزارها به سمت فیلتر شدن می‌روند و سپس روند فیلترینگ متوقف می‌شود . شهریورماه امسال، معاون اول قوه قضاییه با ارسال نامه‌ای به وزیر ارتباطات از این وزارتخانه خواست تا ظرف مدت حداکثر یک ماه نسبت به فراهم آوری زمینه و بستر فنی مورد نیاز مسدود سازی و کنترل اطلاعاتی موثر برخی شبکه‌های اجتماعی نظیر واتس آپ، وایبر و تانگو اقدام کند.

چندی بعد وزیر ارتباطات در واکنش به این نامه اعلام کرد: درباره محتوای مجرمانه، به طور جدی اعتقاد داریم که باید حذف شود و این حرف درستی است. اما این که با مسدود کردن بخواهیم این کار را درست کنیم، حرف دیگری است. وزیر دادگستری نیز بعد از اعلام خبر دستور قضایی مبنی بر فیلتر کردن اپلیکیشن های موبایلی گفت: در خصوص برخی شبکه‌های اجتماعی از جمله لاین، وایبر و واتس آپ شکایت‌های زیادی به قوه قضاییه رسیده است. این شبکه‌ها سلامت اخلاقی خانواده‌ها را به مخاطره انداخته‌اند. این موضوع در حال بررسی بین قوه قضاییه و مجریه است و نتیجه نهایی آن اعلام خواهد شد.

روند «ببند» از سوی عده ای و «نبند» از سوی عده دیگر گویا ادامه دارد. این روزها به موازات روند رو به رشد استفاده کاربران تلفن همراه از نرم افزارهای شبکه‌های اجتماعی مانند وایبر، واتس اپ، لاین و غیره، میزان درآمد شرکت مخابرات و اپراتورهای تلفن همراه هم کاهش پیدا کرده است تا جایی که علیرضا صیدی، مدیر عامل شرکت مخابرات استان تهران تأکید کرده است در حال حاضر با روی کار آمدن شبکه‌های اجتماعی و سرویس‌های مختلفی که روی تلفن همراه مورد استفاده قرار می‌گیرد، میزان مکالمات شبکه ثابت در کشور با کاهش مواجه شده و ترافیک تلفن ثابت نیز سیر نزولی داشته و بر همین اساس درآمدهای مخابرات هم کاهش یافته است.
به گفته مدیر عامل شرکت مخابرات استان تهران، اگر فقط درآمدهای مربوط به تلفن ثابت را در نظر بگیریم، این روند جای نگرانی دارد و لازم است مدیران ارشد در این زمینه راهکاری در نظر بگیرند تا در روند توسعه شرکت‌ها اختلالی ایجاد نشود.

از طرف دیگر داوود زارعیان سخنگوی شرکت مخابرات ایران درباره تأثیرهای نرم افزارهای شبکه‌های اجتماعی تلفن همراه بر درآمدهای شرکت مخابرات خاطرنشان کرد: شبکه‌های اجتماعی در ابتدای ورودشان، سودآور بودند و بر همین اساس، بسیاری از مشترکان تلفن همراه که از مکالمات تلفنی استفاده نمی‌کردند با خرید ماهانه ۵ الی ۱۰ هزار تومان بسته اینترنتی، از نرم افزارهای شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کردند که در این بین درآمد خوبی هم روانه اپراتورها شد. اما تداوم این روند یکنواخت، مسلماً به ضرر اپراتورهای تلفن همراه تمام می‌شود، چرا که در یک سوی میدان، اپراتوری قرار دارد که هزاران میلیارد تومان در مسیر توسعه شبکه و ایجاد سیستم‌های مخابراتی سرمایه‌گذاری کرده است اما از سوی دیگر مشترک تنها با خرید یک گوشی هوشمند و بدون پرداخت حتی یک ریال به اپراتور مخابراتی از امکانات ارتباطی روز استفاده می‌کند.

محمدتقی کرمی عضو هیئت علمی‌‌دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی در گفتگو با الف گفت: به نظر من اکنون ما در برابر این شبکه ها خیلی اختیار نداریم که بگوید مضر هستند و باید فیلتر شوند، این شبکه ها اکنون وارد فضای جامعه شده اند و روز به روز دامنه تأثیر و فعالیت آنها بیشتر می شود. این جور مواقع باید ببنیم که چه تدبیری مفید است و همان را در پیش بگیریم.

کرمی همچنین تصریح کرد: فیلتر کردن اپلیکیشن های موبایلی دیگر فایده ای ندارد، امروز این شبکه ها را فیلتر کنند، فردا چندین اپلیکیشن جدید تولید می شود، نمی شود اینترنت را از زندگی مردم حذف کرد، اگر اینترنت و تلفن همراه هوشمند وجود دارند این شبکه ها هم هستند و اگر فیلترکنندگان فکر می کنند با فیلتر کردن به مقصود خود می رسند، سخت در اشتباهند .به نظر من این راهکارها در دراز مدت و حتی کوتاه مدت خیلی جوابگو نیست.

وی درباره آسیب های این اپلیکیشن ها گفت: بالاخره یک سری اتفاقاتی توسط این نرم افزارها و اپلیکیشن ها در جامعه در حال رخ دادن است که به نظر من سرعت تغییرات اجتماعی را در جامعه ما بالا می برد. قطعاً و مخصوصاً در مورد دختران این مساله خیلی جدی تر است. ما می بینیم که به واسطه دسترسی به این شبکه های اجتماعی، دختران یک فرصتی را به دست آورده اند که یک سری نقش هایی را ایفا کنند، یک سری ذائقه هایی را تست و به موقعیت هایی ورود کنند که این موقعیت ها قبلا مردانه تلقی می شد.
کرمی گفت: این نرم افزارها در اندازه های خود آسیب زا هستند، اما بالاخره کارکردهای مثبتی هم داشته اند. مساله این است که آیا تهدید و آسیب رساندن این اپلیکیشن ها همیشگی است یا مقطعی. یک سری از آثار و آسیب های این نرم افزارها موقتی است. زمانی خود پیامک هم در جامعه پیامدهای منفی داشت، سپس جامعه یاد گرفت با پیامک چطور برخورد کند. بلوتوث هم که آمد همین مساله را داشت. بعضی از پیامدهای منفی زود گذر و موقتی، بر اثر کنجکاوی و شور برخورد اولیه است. اینها به تدریج بعد از مدتی تعدیل می شود. مانند خانواده هایی که ماهواره دارند، اگر اکنون از این خانواده ها سوال کنید که از شبکه های ماهواره ای استفاده می کنید، می گویند اصلاً ماهواره را روشن نمی کنند. بسیاری از چیزها اوایل یک سری ذوق زدگی هایی را به همراه دارد که سپس برطرف می شود.

وی در پاسخ به این سوال که وظیفه حکومت در این ارتباط چیست، گفت : حکومت اولین کاری که می کند این است که باید حافظ حریم و آزادی های افراد باشد. یعنی اگر کسانی از این فضاها و اپلیکیشن ها آسیب دیده اند و شکایت دارند، حکومت باید به این شکایات رسیدگی کند. اما مهمتر از همه این است که حکومت باید کاری بکند که رسانه های حکومتی اعتماد مردم را جلب کنند. با برخودر حذفی کاری پیش نمی رود. اگر توجه بکنید این اپلیکیشن ها ممکن است در بدو امر آسیب رسان باشند، اما همین اپلیکیشن ها می توانند فضاهایی برای تخلیه انتقادات و انرژی باشد. بیشترین محتوایی که در این شبکه ها پخش می شود، طنز است که همین طنز می توانند فشارهای افراد را کمتر کند.

دکتر عالیه شکربیگی، جامعه شناس و استاد دانشگاه نیز در این ارتباط به الف گفت: ما هرگز نمی‌توانیم یک حکم کلی برای یک پدیده اجتماعی صادر کنیم. شبکه های اجتماعی امروزه به عنوان یک پدیده های اجتماعی هستند که در سال‌های اخیر به نوعی حضور مردم کشور ما را فراهم کرده است. طبیعتاً این شبکه‌ها هم اثرات مثبت دارند و هم اثرات منفی، ولی اینکه اثرات مثبت یا منفی آن بیشتر است به نظر من بستگی به نحوه استفاده مخاطب از آن دارد.

وی افزود: من معتقدم زور در هیچ سطحی جواب نمی‌دهد، این حرکات حذفی و محدودیت‌هایی که برای چنین مسئله ای فراهم می‌شود، پاک کردن صورت مسئله است. اگر عده ای بخواهند فیلتر کنند، مخاطب از راه‌های دیگری وارد این‌گونه شبکه‌ها می‌شود. این فیلترکردن‌ها منجر به زایش بین ساختار و عاملیت می‌شود، با این‌گونه روش‌ها هیچ چیزی از پیش نمی‌بریم و هیچ چیزی درست نمی‌شود.

این جامعه شناس گفت: شاید به طور مقطعی و در یک زمان کوتاه بتوانیم زور را تحمیل کنیم و مخاطبان وسیعی را از دسترسی به شبکه های اجتماعی مثل واتس اپ، لاین و تانگو محدود کنیم. یک استفاده مفیدی که در حال حاضر از این شبکه‌ها می‌شود این است که نوع ارتباطات انسانی را وارد فضای مجازی کرده است و افراد به دلیل حضور در یک جامعه شهری و دور قرار گرفتن از هم، این شبکه های اجتماعی هستند که اجازه تشکیل گروه‌های دوستان و خویشاوندی را داده و به نوعی افراد در این شبکه‌ها در کنار هم هستند.

شکربیگی افزود: اگر یک گروه و تفکری این را به نفع خود نمی‌داند و بخواهد دسترسی افراد را محدود کند این شیوه درستی نیست. شیوه درست این است که به مخاطب و ساختار آگاهی بدهیم. ما تا کی می‌توانیم این‌گونه حرکات حذفی را به جامعه تحمیل بکنیم. مطمئناً علم و تکنولوژی پیشرفت می‌کند و یک سری تکنولوژی‌های نوینی در این دهکده جهانی وارد می‌شوند که اصلاً قابل تصور نیستند، مسئولان نمی‌توانند به جنگ با تکنولوژی بروند.

وی در پاسخ به این سؤال که این گونه برخوردها بر نوع نگاه مردم به حکومت چه تأثیری می‌گذارد، گفت: این گونه حرکات تأثیر منفی بر نوع نگاه مردم به حکومت می‌گذارد. در اهداف گروهی که در لابلای ساختارها جاخوش کرده‌اند و حرکات افراط گریانه دارند باید شک کرد، این گروه‌ها چه اهدافی دارند که تلاش دارند رابطه بین ساختار و عاملیت را مبهم و نارسا بکنند و از پیدایش یک رابطه پراعتماد بین مردم و حکومت جلوگیری می‌کنند.

وی افزود: این روش‌ها منجر به کاهش اعتماد ساختار به خصوص قشر جوان به حکومت و فرسایش سرمایه اجتماعی می‌شود. به نظر من این حق مردم است که از تکنولوژی نوین استفاده بکنند. در این دهکده جهانی به همه افراد جهان حق استفاده از تکنولوژی‌های نوین داده شده است و فیلتر کردن شبکه های اجتماعی به نوعی گرفتن حق افراد جامعه است.

این جامعه شناس گفت: اگر عده ای فکر می‌کنند که قشر جوان منحرف شده، این راهش نیست که ساده‌ترین راه، یعنی فیلتر را انتخاب بکنیم. این نیازهای انسان است که باعث می‌شود اهدافی در انسان شکل بگیرد و این نیازها هستند که انسان را مجبور می‌کنند که برای رسیدن به اهداف خود راه‌های مختلفی پیدا کنند.