الگویی برای مواجهه با بازنمایی رسانه ای غرب از سوگواری شیعیان/ حماسه ای که فستیوال می شود

پايگاه خبري تحليلي «پارس»- سید مرتضی حسینی- محرم وعاشورا همچون سایر رویدادهای فرهنگی کشور که با آموزه های فرهنگ ارزش مدار شیعه گره خورده است،با روایت دلبخواهانه ومنفعت طلبانه رسانه های غربی مواجه شده است.

برگزاری آیین‌های عزاداری حسینی(ع)، هر ساله بازتابی واژگون در رسانه‌های خبری غرب پیدا می‌کند که اگرچه تکراری است اما بازخوانی دوباره آن می‌تواند زمینه‌ساز اصلاح برخی رویکردهای افراطی که در سال‌های اخیر از سوی رهبر معظم انقلاب بارها درباره آن هشدار داده شده است، باشد.هم‌زمان با روشن شدن شمع‌های شام غریبان در تکایا و هیأت‌های عاشورایی سراسر جهان اسلام، دمیدن در آتش انعکاس جهانی مناسکی که از نگاه مراجع عظام تشیع جز «انحراف» نمی‌توان نامی بر آن گذاشت، در دستور کار بخش عمده‌ای از رسانه‌های غربی قرار گرفت.

هشداری که۲۰ساله شد!
مقام معظم رهبری درباره چنین اقداماتی در محرم سال ۱۴۱۵(۱۳۷۳ شمسی) در جمع روحانیون صراحتاً تأکید نمودند: «من حقیقتاً هر چه فکر کردم دیدم نمی‌توانم این مطلب [قمه‌زدن] را که قطعاً یک خلاف و یک بدعت است به اطلاع مردم عزیزمان نرسانم. این کار را نکنند. بنده راضی نیستم. این را من جدا عرض می‌کنم. یک وقت بود در گوشه و کنار چند نفر دور هم جمع می‌شدند و دور از انظار عمومی مبادرت به قمه‌زنی می‌کردند و کارشان تظاهر، به این معنا که امروز هست، نبود. کسی هم به خوب و بد عملشان کار نداشت، چرا که در دایره محدودی انجام می‌شد. اما یک وقت بناست که چندهزار نفر ناگهان در خیابانی ظاهر شوند و با قمه و شمشیر برسر خودشان ضربه وارد کنند. این کار قطعاً خلاف است. امام حسین (علیه السلام) به این معنا راضی نیست. من نمی‌دانم کدام سلیقه‌هایی و از کجا این بدعت‌های عجیب و خلاف را وارد جوامع اسلامی و جامعه انقلابی ما می‌کنند‌«.

با وجود تاکید بسیاری از مراجع تقلید و روحانیون برجسته در کشورهای شیعه نشین پیرامون حرمت قمه زنی، در عاشورای امسال نیز شاهد تطبیر یا همان قمه زنی بودیم؛ اتفاقی که رسانه‌های غربی بیشترین تمرکز را بر آن داشته‌اند و اکثر آنها، عاشورا را با تصاویری از قمه زنی پوشش داده‌اند و بدین شکل اصل مراسم عظیم عزاداری عاشورا در حاشیه تصویر قمه زنی قرار گرفته و جهانیان آنچه در متن عزاداری به اشتباه و به واسطه نوع رسانه‌هایشان می‌بینند، تصاویر قمه زنی است.

این رویکرد هرچند به واسطه بیان صریح رهبر انقلاب درباره حرمت قمه زنی چه به صورت علنی و چه در خفا، بسیار محدود و عمدتاً در خفا در کشور انجام می‌شود اما در دیگر کشورهای شیعه نشین و به طور خاص عراق، افغانستان و پاکستان، شاهد حجم وسیعی از قمه زنی‌ها هستیم که به جز مخدوش کردن اصل و فلسفه عزاداری‌ها و ضربه به چهره تشیع در دوران معاصر، هیچ کارکرد دیگری نداشته اما در عین حال همچنان برخی تاکید بر این عمل بی‌حاصل دارند.

رسانه های غرب و حماسه ای که فستیوال می شود
رویکرد رسانه‌ای برخی بنگاه‌های خبری غرب در بازتاب گسترده عزاداری طیف محدودی از شیعیان که در قالب دسته‌های قمه‌زنی برگزار می‌شود، البته رویکرد تازه‌ای نیست اما در برابر تکرار هرساله آن هشدار هرساله را هم نمی‌توان بیراه دانست.

رسانه‌های خبری همچون رویترز، یاهونیوز، بی‌بی‌سی، ای‌بی‌سی و غیره طی بیست و چهار ساعت گذشته علاوه‌بر انتشار گزارش‌های تصویری پرشمار از مراسمات قمه‌زنی ذیل عنوانی همچون «فستیوال عاشورا» این گزارش‌ها را تبدیل به اخبار صفحات اصلی خود کردند تا به زعم خود مخاطبان جهانی را در جریان یکی از مهمترین رویدادهای خبری گذاشته باشند.

نکته مهم در تحلیل این رفتار سوء رسانه‌ای این است که از نظر آماری و با اشراف بر واقعیت‌ آیین‌های عاشورایی برگزار شده در نقاط مختلف جهان اسلام آنچه تحت عنوان «فستیوال عاشورا» در این رسانه‌ها منعکس می‌شود تنها بخش کوچک و ناچیزی از جریانی عظیم است که فرم و محتوای اصیل آن نسبتی با این تصاویر خون‌آلود و در مواردی حتی مشمئزکننده ندارد.

همانطور که اشاره شد رویکرد جهت‌دار و هدفمند رسانه‌های غربی در انعکاس اینگونه یک آیین شیعی نه تنها تازه نیست که دیگر می‌توان آن را به‌عنوان رفتار طبیعی این جریان رسانه‌ای توصیف کرد اما سوی دیگر میدان لزوم توجه به الزامات خنثی‌سازی این رویکرد است.

ضعف نهاد های فرهنگی و لزوم تدوین الگویی جذاب از سوگواری شیعیان
سئوال اصلی این است که این تصویر واژگون و غیرمنطقی از سوگواری شیعیان در رسانه های غربی ارائه می شود را چگونه می توان ترمیم کرد؟ البته جای خوشحالی  است که ریشه بسیاری از این اقدامات ناثواب و انحرافی در میان هیئت های عزاداری ایران خشک شده و یا به حداقل رسیده است اما جغرافیای اعتقادی شیعه فراتر از مرزهای مرسوم است. برداشتی که در افکار عمومی جهان غرب شکل می گیرد تفکیکی میان ایران و پاکستان و هند برقرار نمی کند و همه را با چوب تفسیرهای معوج خویش می نوازد.

 در این میان عملیاتی کردن شاخص های هیئت مطلوب و انقلابی که بارها مورد تاکید رهبر فرزانه انقلاب و سایر مراجع وبزرگان دینی قرار گرفته است می تواند راهکاری مناسب و موثر در این فرایند باشد.بر این مبنا، اقدامات فرهنگی نظیر تهیه فیلم های فاخر و پرمحتوا، چاپ کتابهای ارزشمندبرای معرفی حماسه عاشورا، دعوت از هیئت های فرهنگی و حتی گردشگری برای بازدید از آیین های سنتی سوگواری می تواند راهگشا باشد. به موازات این اقدامات می بایست با حرکتی روشنگرانه، مضرات و کژکارکردهای برخی اقدامات مخرب نظیر قمه زنی و لطمه زدن به خود در هنگام عزاداری را برای شیعیان سایر کشورها تبیین کرد. کشورهایی که اغلب در فقر فرهنگی نامطلوبی به سر برده و از داشتن منابع  بازاندیشی و تولید فکر دینی محروم اند.

 به تازگی دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری در اقدامی به موقع و ارزشمند با انتشار فیلم حرمت قمه زنی با زیرنویس پاکستانی، حرکتی جدی را برای یادآوری حرمت این عمل و همچنین آثار سوء قمه زنی برای فرهنگ شیعه انجام داد.حرکتی که می بایست سالها پیش از این و توسط نهادهای پرتعداد فرهنگی کشور در حوزه های برون مرزی انجام می شد. اکنون نیزسازمان هایی نظیر صداوسیما، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی و… باید این فتح باب دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری را  با قالب های موثر که به آن اشاره شد تداوم بخشند تا بتوانند الگویی توانمند و نافذ برای مواجه با بازنمایی واژگون رسانه های غربی از سوگواری شیعیان ارائه دهند و از تبدیل حماسه معرفت افزای عاشورا به«فستیوال عاشورا» جلوگیری کنند.