بیگانگان؛ راویان تازه دفاع مقدس!/ چه کسی به پرسش‌ها پاسخ می‌دهد؟

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- یوسف آبشاریان- رصد، هفته دفاع مقدس امسال در شرایط متفاوتی از نظر انتشار ناگفته‌های جنگ، گرامی داشته شد. درحالی‌که در سال‌های گذشته، معمولا این هفته با تاکید بر پیروزی‌ها و دستاوردهای دفاع مقدس همراه می‌شد، اما امسال آنچه در کنار روایت این پیروزی‌ها و حماسه‌آفرینی‌ها مورد توجه قرار گرفت، حاشیه‌های جنگ تحمیلی و به‌ویژه اشاره به خاطرات و اسنادی بود که تاکنون کمتر محل بحث در عرصه عمومی قرار گرفته بود.

شاید بتوان گفت که یکی از مهمترین دلایل این نگاه متفاوت به دفاع مقدس، مجموعه برنامه‌هایی بود که شبکه بی‌بی‌سی به‌منظور ارائه تصویری تازه از جنگ تحمیلی پخش کرد. این برنامه‌ها که به‌گونه‌ای زیرکانه تهیه شده بود، تلاش داشت تا از طریق زیرسوال بردن فرماندهی و مدیریت نظامی دفاع مقدس و تضعیف سپاه پاسداران، عملا جنگ روانی تازه‌ای را علیه نهادهای انقلابی راه انداخته و اهداف پنهان خود در این ارتباط را دنبال کند.

بی‌تردید بهترین افرادی که می‌توانند موج تازه‌ای از پاسخگویی به شبهات درباره دفاع مقدس را مدیریت کنند، نسل اول فرماندهان حاضر در دفاع مقدس هستند.

با این همه صداوسیما در اقدامی که شاید کمتر سابقه داشته باشد، در برنامه‌ای با عنوان «سطرهای ناخوانده» با شکل و محتوایی جدید، تلاش کرد تا از زبان فرماندهان تراز اول جنگ، برخی نکات کمتر روایت شده دفاع مقدس را به بحث گذاشته و پاسخی مستدل به گزارش‌های منتشر شده درباره مقاطعی از دفاع مقدس بدهد. فارغ از اینکه در این برنامه و برنامه‌هایی از این دست، چه نکاتی از نظر محتوایی مورد توجه قرار گرفت، این نکته به خودی خود ارزشمند است که رسانه ملی گام‌هایی را برای شفاف شدن بخشی از تاریخ انقلاب برداشته و تلاش کرده تا رسانه‌های خارجی رقیب را در مانور تبلیغاتی بر روی موضوع جنگ، محدود کند. گام‌هایی که هرچند دیر برداشته شده، اما می‌تواند موثر باشد.

غفلت از نیازهای ارتباطی نسل بعد از جنگ
امسال درحالی مراسم سی و چهار سالگی آغاز دفاع مقدس در کشورمان برگزار شد که این واقعیت را همه به خوبی می‌دانند؛ بخش قابل توجهی از جمعیت ۷۷میلیونی ایران پس از آغاز تجاوز نظامی رژیم بعث عراق متولد شده و بنابراین درک ملموسی از دفاع مقدس و حماسه‌آفرینی‌های آن ندارند. برخی عملکردهای نامناسب و روش‌های نامناسب تبلیغی در هفته‌های سالانه دفاع مقدس حتی باعث شده تا طیفی از نسل پس از جنگ، درباره ارزش‌های دفاع مقدس دچار شبهه شده و گمان ببرند که جنگ تحمیلی و مفهوم شهادت، اصولا مقوله‌ای از جنس شعار و فاقد مبنای روشنی است. همان تفکری که امروزه برخی چهره‌های هنری نیز با تکرار آن، عملا تئوریزه‌اش می‌کنند.

همین اشتباه فکری، عملا باعث نگاه متفاوت بخشی از جامعه به جنگ تحمیلی شده و در چنین شرایطی است که رسانه‌های بیگانه تلاش خود برای عمیق‌تر کردن این شکاف فکری را تشدید کرده‌اند. از یاد نباید برد که پیش از این در دهه هفتاد شمسی نیز شبهاتی درباره چگونگی پایان جنگ مطرح شد و تاکنون طرح سوالاتی در این رابطه ادامه دارد. شاید اگر همان زمان پاسخ‌هایی شفاف در این باره داده می‌شد، شبهه‌پردازان امکان تکرار مدعیات را پیدا نمی‌کردند اما اشتباهات رسانه‌ای در داخل کشور و دفاع نامناسب از دفاع مقدس در برخی مواقع، عملا باعث شد تا بخشی از جامعه دچار انحراف و دست‌کم تردید نسبت به واقعیات‌های جنگ تحمیلی شده و این واقعیت، دشمنان را برای ایجاد یک دوقطبی در جامعه ترغیب کند.

صراحت، از درس‌های دفاع مقدس
این همه درحالی است که صراحت و صداقت همواره یکی از ویژگی‌ها و درس‌های دفاع مقدس در کشورمان بوده است. حضرت امام خمینی(ره)، دولتمردان در دوره جنگ تحمیلی و فرماندهان دفاع مقدس در طول جنگ با صداقتی مثال‌زدنی مشکلات را با مردم در میان گذاشته و مردمی که خودشان عملا مدیریت جنگ را برعهده داشتند، با واقعیت‌ها آشنا بودند.

با این حال برخی اشتباهات در مدیریت خبرها و روایت‌های معطوف به دفاع مقدس و شعارزدگی در این رابطه، باعث شد تا نسل بعد که سهمی در پیشبرد دفاع مقدس نداشتند، عملا نتوانند به‌خوبی با روند دفاع از کشور آشنا شده و به دلیل همین نگاه صرفا شعاری و گاه رمانتیک، امکان شکل گرفتن پرسش‌هایی بی‌پاسخ در جامعه نسبت به مقاطعی از جنگ تحمیلی پدید آمد. هرچند خاطره‌نویسی‌های بزرگان و انتشار کتاب‌های خاطرات رزمندگان، به برخی از این سوالات پاسخ داد، اما شاید اگر زودتر از این ها مستندهایی صادقانه و بی‌طرفانه و حتی انتقادی درباره برخی تصمیم‌گیری‌ها در دوره‌های مختلف انقلاب ساخته می‌شد، امروز رسانه‌های بیگانه فرصت نمی‌یافتند تا با جمع‌آوری اظهارنظرهای پراکنده و البته غیربرنامه‌ریزی شده، هجمه‌ای همه‌جانبه به مدیریت دفاع مقدس را در پیش گرفته و رسانه‌های داخلی، مجبور به واکنش تدافعی به این شایعه‌پردازی‌ها شوند.

چه کسی به پرسش‌ها پاسخ می‌دهد؟
بی‌تردید بهترین افرادی که می‌توانند موج تازه‌ای از پاسخگویی به شبهات درباره دفاع مقدس را مدیریت کنند، نسل اول فرماندهان حاضر در دفاع مقدس هستند. همان‌ها که امروز می‌توانند با روایت صریح خاطرات خود و نادیده گرفتن برخی خط‌قرمزهای غیرضروری، به‌خوبی فضای سیاسی دوران دفاع مقدس را تحلیل کرده و بهترین پاسخ‌ها را به سوالات افکارعمومی دهند.

اینکه رسانه دولت انگلیس که خود، متحد رژیم بعث عراق در دوران جنگ به شمار می‌آمد، امروز بخواهد واقعیت‌های جنگ را حسب منافع خود بازگویی کند، تنها نشان‌دهنده اشتباهات رسانه‌های داخلی است که با سکوت خود، عملا راه را بر شایعه‌پراکنی‌ها گشودند و چنان نگاه کلیشه‌ای به جنگ تحمیلی داشتند که فضا برای ایجاد مانور تخریبی رسانه‌های بیگانه فراهم شد.

به این ترتیب اکنون که نزدیک به سه دهه از پایان جنگ تحمیلی گذشته، وقت آن رسیده است که همه رسانه‌ها در داخل کشور و به‌ویژه رسانه ملی، برای مرور «سطرهای ناخوانده» دفاع مقدس آستین بالا زده و مانع از آن شوند که بیگانگان، راویان تازه حماسه دفاع مقدس شوند.