سه عامل شکست ما

مسلمانان پس از جنگ بدر که با نصرت الهی، پیروزی چشمگیری به دست آورده بودند راهی شمال مدینه و کنار کوه احد برای جنگ با کفار قریش شدند.اگر چه ابتدای جنگ با پیروزی مسلمانان همراه بود اما در میانه ورق برگشت و مسلمانان بنا به دلائلی که ذکر خواهد شد شکست سختی خوردند و سه برابر کفار کشته دادند. زخمهای فراوانی بر بدن پیامبر و امیرالمومنین نشست و حمزه سید الشهدا عموی بزرگوار پیامبر به طرز فجیعی شهید و مثله شد.

جنگ احد اولین شکست مسلمانان بود. بعد از جنگ عده ای از مسلمانان که گمان نمی کردند خداوند، پیامبر و یارانش را یاری نکند و در برابر کفار شکست بخورند دچار شک و شبهه شدند که نکند اصل وعده های پیامبر راست نباشد؟!!

 خداوند در آیه 152 سوره مبارکه آل عمران تاکید می فرماید که وعده خدا قطعی است و هیچ شک و شبهه ای در آن نیست و این مسلمانان بودند که به خاطر کوتاهی هایی مانع از تحقق وعده الهی گردیدند.

وَ لَقَدْ صَدَقَكُمُ اللَّهُ وَعْدَهُ إِذْ تَحُسُّونَهُمْ بِإِذْنِهِ حَتَّى إِذا فَشِلْتُمْ وَ تَنازَعْتُمْ فِي الْأَمْرِ وَ عَصَيْتُمْ مِنْ بَعْدِ ما أَراكُمْ ما تُحِبُّونَ

آیه شریفه فشل، تنازع و عصیان را به عنوان سه عاملی که مانع از تحقق پیروزی مسلمین گردید ذکر می کند و جالب اینکه این سه نقیصه نه در زمان ضعف مسلمانان بلکه پس از اینکه مسلمانان به تعبیر قران به آنچه که دوست داشتند رسیدند به سراغشان آمد. به تعبیر دیگر مسلمانان وقتی احساس پیروزی کردند و خیالشان راحت شد، شکست خوردند!

با توجه به شباهت شرایط امروز جامعه اسلامی ما و شرایط آن روز مسلمین و لزوم دقت برای جلوگیری از شکست ناگهانی و غافلگیرانه[1]، نگاهی اجمالی به این سه عامل می اندازیم:

فشل در کتب لغت به معنای ضعف اراده و تصمیم، عدم قاطعیت و کوتاه آمدن بیان شده است که ممکن است در اثر ترس یا طمع و یا غرورِ ناشی از پیروزی به وجود بیاید.

تنازع به معنای درگیری مستمر برای از بین بردن رقیب بیان شده و عصیان هم به معنای نافرمانی و ترک انجام وظایفی که از سوی ولی صادر شده است، ذکر گردیده است.

به بیان دیگر ثبات قدم، اتحاد و اطاعت از ولی امر سه شرط اصلی برای حفظ پیروزی است.

بیان عواملی که موجب به وجود آمدن این سه نقیصه می شوند و ارائه راهکارهای رفع آن ها مجالی دیگر می طلبد اما شاید بتوان گفت مهم ترین عامل ایجاد این خصلت ها که هم در جنگ احد کاملا نمایان گردید و هم در آیه شریفه بیان شده، دنیا طلبی و رو آوردن به چرب و شیرین دنیاست.خداوند متعال در ادامه آیه می فرماید: مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الدُّنْيا وَ مِنْكُمْ مَنْ يُرِيدُ الْآخِرَةَ  یعنی بعضی از شما طالب دنیا هستند و بعضی دیگر به دنبال آخرت.نتیجه آلوده شدن به دنیاطلبی و در پی منفعت بودن، کوتاه آمدن از مواضع است و کوتاه آمدن از مواضع موجب درگیری و اختلاف بین دنیاطلبان و آخرت خواهان می شود، و در فضای اختلاف و نزاع، عصیان و نافرمانی سرباز می کند.

ثُمَّ صَرَفَكُمْ عَنْهُمْ لِيَبْتَلِيَكُمْ

سپس خداوند شما را از پیروزی بر دشمن بازداشت تا امتحانتان کند و در پی این امتحان بفهمید اشتباهات و نقاط ضعفتان چه بوده است و در پی رفع آن برایید.

در پایان آیه، خداوند بشارت می دهد که وَ لَقَدْ عَفا عَنْكُمْ وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ و حتما خداوند از گذشته شما و اشتباهاتتان خواهد گذشت و اگر مومن باشید و با اعتقاد عمل کنید، فضل خداوند همچون گذشته شامل حالتان خواهد گشت.

[1]  می توان اتفاقات ناگواری که پس از انتخابات 88 رخ داد را مصداقی از این مساله بیان کرد که با تدبیر رهبر معظم انقلاب و بصیرت مردم، به ناکامی دشمن انجامید.