سرانجام آخرین فرمانده ارتش شاه

به گزارش پارس به نقل ازفارس، ارتشبد عباس قره­ باغی در سال ۱۲۹۷ش. در تبریز متولد شد. پدرش میرزا کریم­ خان شغل تجارت داشت و مانند بسیاری از مردم ساکن آذربایجان در زمره مهاجر زادگانی بود که اجداد او پس از جنگ­ های معروف ایران و روسیه به ایران مهاجرت کردند و در تبریز اقامت کردند.

عباس پس از انجام تحصیلات ابتدائی، وارد دبیرستان رشدیه شد و تا کلاس چهارم در این دبیرستان بود و از سال پنجم وارد دبیرستان نظام تبریز گردید و در سال ۱۳۱۵ش. دیپلم نظام گرفت و وارد دانشکده افسری شد.

*دوستی با محمدرضا شاه

ورود قره­ باغی به سال اول دانشکده افسری مقارن بود با بازگشت محمدرضا از سوئیس به ایران سی نفر برای تشکیل کلاس و دسته مخصوص ولیعهد انتخاب شدند که قره­ باغی به همراه علی قوام و فردوست جزء دانشجویان دسته مخصوص بودند.

قره­ باغی در دانشکده افسری تا می توانست خود را به ولیعهد نزدیک کرد، حتی در سال­ های پس از آغاز جنگ جهانی، او هرگز وارد دسته بندی های ارتش نشد و همواره کنار محمدرضا ماند.

قره­ باغی هرگز با ولیعهد وارد بحث و گفت وگو نمی شد و او را نصیحت نمی کرد، در مقابل او ابراز عقیده و وجود نمی نمود و همین مشخصه ها بود که قره­ باغی را از سال ۱۳۱۵ تا ۱۳۵۷ به مدت ۴۲ سال به صورت فرد مورد اعتماد شاه درآورد و ارتش شاه را در ۱۳۵۷ از هم فرو پاشید؛ زیرا او اهل ابتکار و پیشنهاد و رأی دادن نبود.

در واقع قره­ باغی در میان فرماندهان نیروهای مختلف ارتش از نفوذ و اعتبار زیادی برخوردار نبود و شاید به همین دلیل بود که شاه او را بر فرماندهان دیگر ارتش ترجیح داد.

فردوست در این­ باره می نویسد: « با عباس قره­ باغی از سال ۱۳۱۵ش به علت هم­ دوره بودن در دانشکده افسری… آشنا شدم… او به علت اینکه فوق­ العاده خوش­ خط بود، در سال ۱۳۱۵ش. در دانشکده افسری، منشی مخصوص محمدرضا شد و این آشنایی را تا انقلاب حفظ کرد و محمدرضا اکثراً مشاغلی نزدیک به خود به او می داد. »

*قره­ باغی در رأس گارد جاویدان شاه

فردوست می نویسد: « … محمدرضا مرا احضار کرد و گفت که یک واحد مستقل با نام خاص برای حفاظت کاخ شخصی من و محوطه و درب محوطه تشکیل دهید… اولین کاری که من در اجرای این دستور کردم، انتخاب سرگرد عباس قره­ باغی به معاونت خود بود، من و قره­ باغی و سه افسر دیگر یک طرح دقیق تهیه کردیم که از کدام نقطه شروع کنیم و در کدام نقطه خاتمه دهیم. پس از مطالعه مشخص شد که ۳۰۰ سرباز کافی است که باید کادر را نیز به آن افزود.

مأموریت انتخاب افراد به قره­ باغی محول شد و یک افسر هم برای کمک به او داده شد که در سراسر کشور مسافرت کند و کلیه پادگانهای نظامی و ژاندارمری مراجعه نماید و طبق طرح مأموریت را انجام دهد. افراد اعزامی قره­ باغی بی نقص بودند و نه ماه بعد از دستور محمدرضا گارد آماده معرفی شد. پس از دو هفته محمدرضا به من گفت: « واحد را به قره­ باغی تحویل دهید. »

*قره­ باغی و کابینه های شریف امامی و ازهاری و بختیار

در شهریور ۱۳۵۷ش. قره­ باغی در کابینه شریف امامی به وزارت کشور منصوب و معرفی شد و در کابینه غلامرضا ازهاری نیز همان سمت را داشت و مدت کوتاهی علاوه بر وزارت کشور، وزارت امور اقتصادی و دارائی با او بود. شاه قبل از فرار از ایران او را به ریاست ستاد بزرگ (ارتش) منصوب نمود و تا پایان رژیم در آن سمت مستقر بود. او پس از خروج شاه از ایران، عضویت شورای سلطنت را هم عهده­ دار بود. و همه روزه با سفرای انگلیس و آمریکا جداگانه ملاقات می کرد و همه روزه حداقل روزی یکی دوبار با محمدرضا ملاقات داشت و مطالبی را نیز تلفنی به اطلاع محمدرضا می رساند. » .

*قره­ باغی در آستانه انقلاب

بنا به اعترافات قره­ باغی در کتابی که تحت عنوان « اعترافات ژنرال» می­ باشد، شاه در روزهای آخر حکومت شاهنشاهی و بعد از خروج از ایران ارتش خود را یتیم و بی سرپرست گذاشت و رفت و در تمام مدتی که در مصر و مراکش بود، هیچ گونه تماسی با قره­ باغی یا فرماندهان دیگر ارتش نگرفت و فرماندهان نیروها، پریشان و سردرگم، ارتش را به سوی فروپاشی کشاندند.

*پیام امام به ارتش و نتایج آن

بعد از پیام امام در ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ش، که در آن خطاب به ارتش فرموده بودند: « ما به نظامیان می گوئیم به ملت محلق شوند. می گوئیم اسلام بهتر از کفر است… ما می خواهیم که مملکت قوی باشد، ما می خواهیم که مملکت دارای یک نظام قدرتمند باشد، ما نمی خواهیم نظام را به هم بزنیم، ما می خواهیم نظام محفوظ باشد لکن نظام ناشی از ملت و در خدمت ملت… » ، بختیار در ملاقات با ارتشبد قره­ باغی به او پیشنهاد می کند که دستور دهد مراکز ارتشی بمباران شود، قره­ باغی به ظاهر این دستور را به سپهبد ربیعی منتقل می کند و در چاپخانه ارتش متنی چاپ می شود که از مردم خواسته شده که اطراف مراکز نظامی را خلوت کنند و اگر نه با بمباران این مراکز جانشان در خطر خواهد بود و مردم به مراکز ساواک حمله می کنند.

بختیار در ۲۰ بهمن ۱۳۵۷ش. بار دیگر از قره­ باغی می خواهد که مراکز اسلحه ارتش در داخل شهر را بمباران کند تا اسلحه به دست مردم نیفتد و این پیام را به قره­ باغی هم می رساند، از سوی شورای انقلاب با او تماس گرفته می شود که اگر راست می گوید، کشتار در نیروی هوایی را متوقف کند. او برای رهبران انقلاب پیام می دهد که افتادن اسلحه به دست مردم به سود هیچ کس نیست و بعداً جمع­ آوری آنها مشکل است؛ اما در مقابل پیشنهاد شورای انقلاب که از او می خواهد، استعفاء بدهد، سماجت می کند، قره­ باغی هم مایل بود که بختیار استعفا بدهد تا آنها تکلیف را یکسره کنند.

*اعلام بی طرفی ارتش از سوی عباس قره­ باغی

بیستم بهمن ماه ۱۳۵۷، ارتش تصمیم به اعلام بی طرفی و خروج از صحنه گرفت که به معنی قطع پشتیبانی از دولت بختیار بود، درباره آخرین جلسه شورای فرماندهان که نام آن را « شورای عالی ارتش» گذاشتند و مذاکرات آن جلسه که به صدور اعلامیه بی طرفی ارتش انجامید،

باید گفت که جلسه شورای فرماندهان ارتش در ساعت ۳۰/۱۰ روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ با حضور ۲۷ هزار نفر از فرماندهان، معاونین، رؤسا و مسئولین سازمان­ های نیروهای مسلح شاهنشاهی به شرح زیر تشکیل گردید: ارتشبد قره­ باغی؛ رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران، ارتشبد جعفری شفقت: وزیر جنگ، سپهبد ناصر مقدم؛ معاون نخست وزیر و رئیس ساواک و… .

در این جلسه هر یک از فرماندهان ضمن تشریح آخرین وضعیت خصوصی نیروی مربوط به خود، اشکالات و نظراتشان را نیز گویا شدند تا ستاد فرماندهان در جریان حوادث و وقایع قرار گرفته و درباره آنها بحث و بررسی شود.

پس از صحبت و اظهار نظر، عده ای طرفدار اعلان بی طرفی و تعدادی دیگر موافق اعلام همبستگی بودند.

سرانجام پس از پایان جلسه اعلامیه بی طرفی ارتش که بدون اطلاع بختیار مستقیماً به رادیو ارسال شده بود، کمی بعد از ساعت یک بعدازظهر پخش شد که بدین قرار بود.

با توجه به تحولات اخیر کشور شورای عالی ارتش در ساعت ۳۰/۱۰ امروز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ش. تشکیل و به اتفاق آراء تصمیم گرفته شد که برای جلوگیری از هرج و مرج و خونریزی بیشتر بی طرفی خود را در مناقشات سیاسی فعلی اعلام و به یگانهای نظامی دستور داده شد به پادگانها مراجعه کنند. » .

*سرانجام قره­ باغی

پخش اعلامیه بی طرفی ارتش، کمکی به حفظ ارتش و جلوگیری از حمله دستجات مسلح به پادگان های نظامی نکرد و طی ۲۴ ساعت بعد از صدور این اعلامیه، ارتش شاهنشاهی از هم پاشید و اسلحه و مهمات بسیاری از پادگان ها به غارت رفت.

افسران و سربازان نیز پست­ های خود را ترک کرده بودند که با شروع کار دولت موقت و با تلاش سرلشگر قره­ نی که به ریاست ستاد ارتش منصوب شده بود، سازمان از هم پاشیده ارتش به تدریج سر و سامان یافت. از فرماندهان ارتش ارتشبد قره­ باغی مدتی متواری بود تا اینکه بعدها از پاریس سر در آورد و ارتشبد فردوست نیز بعد از چند سال دستگیر و طی چندین مصاحبه تلویزیون اسراری از رژیم گذشته را فاش کرد. سپهبد بدره ای فرمانده نیروی زمینی، فردای پیروزی انقلاب هنگام خروج از دفتر کار خود کشته شد و بسیاری از امیران دیگر که اعلامیه بی طرفی ارتش را امضاء کرده بودند، در دادگاههای انقلاب، محاکمه و محکوم به اعدام شدند.

نخست وزیر آخر، بختیار نیز استعفا داده و از کشور گریخت. ارتشبد قره­ باغی مدتی در اروپا زندگی کرده و به انتشار خاطرات خود مبادرت ورزید و سرانجام نیز در سال ۱۳۷۶ش. در اروپا درگذشت.