همه چیز درباره آزمون دکتری ۹۳

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، چهارمین آزمون دکتری دانشگا ه ها حدود دو ماه دیگر روز جمعه ۱۶ اسفند ماه سال جاری با رقابت ۲۳۹ هزار و ۹۰ نفر به صورت همزمان در سراسر کشور برگزار می شود.

ضرورت برگزاری آزمون دکتری، تغییر ضرایب دروس آزمونی، افزایش اختیار دانشگاه ها در پذیرش دانشجو، کیفیت آزمون، ظرفیت پذیرش و… تنها بخشی از پرسش هایی بود که متقاضیان ورود به دوره دکتری دانشگاه ها از طریق ایسنا خطاب به مسئولان سازمان سنجش مطرح کردند.

دکتر ابراهیم خدایی رییس سازمان سنجش آموزش کشور در گفت وگو با ایسنا که در محل این خبرگزاری انجام شد، به این پرسش ها پاسخ دادند. دکتر خدایی رییس سازمان سنجش با اشاره به اینکه آزمون کتبی دکتری نقش غربالگری را جهت پذیرش دانشجو ایفا می کند، گفت: با توجه به اینکه امکان برگزاری مصاحبه برای تمام داوطلبان آزمون دکتری وجود ندارد، وجود چنین غربالگری پیش از معرفی دانشجو به دانشگاه لازم است البته در این زمینه لازم است شفاف سازی و اطلاع رسانی مناسب صورت گیرد.

افزایش ۱۱ درصدی شمار داوطلبان آزمون دکتری

وی با اشاره به اینکه تعداد داوطلبان آزمون دکتری سال ۹۳ نسبت به سال گذشته حدود ۱۱ درصد افزایش پیدا کرده است، اظهار کرد: در حال حاضر چند تغییر در نحوه پذیرش دکتری ازجمله تغییر وزن و تاثیر مصاحبه و آزمون کتبی و ضریب آزمون زبان و همچنین تک نوبته شدن آزمون دکتری به وجود آمده است.

رییس سازمان سنجش با اشاره به تاریخچه آزمون دکتری در این سازمان، گفت: برگزاری آزمون کتبی اولیه برای پذیرش دانشجوی دکتری از سال ۹۰ بر عهده سازمان سنجش قرار داده شد و امسال چهارمین سالیست که سازمان این آزمون را برگزار می کند و طی این سال ها نیز تغییراتی در نحوه پذیرش دانشجوی دکتری و تاثیر مصاحبه در پذیرش به وجود آمده است.

خدایی با بیان اینکه پذیرش دانشجوی دکتری در ابتدا به صورت GRE برگزار می شد و" مصاحبه" پس از معرفی دانشجو به دانشگاه، محوریت صد درصدی در پذیرش دانشجو داشت، تصریح کرد: در سال دوم برگزاری این آزمون وزن مصاحبه به دو سوم کاهش یافت ولی در سال گذشته وزن مصاحبه در پذیرش دانشجوی دکتری به ۵۰ درصد رسید و امسال نیز با بررسی روند آزمون و تحلیل موقعیت گذشته بار دیگر وزن مصاحبه دانشگاه ها به ۷۰ درصد افزایش پیدا کرد.

وی نقش آزمون کتبی اولیه را در پذیرش دانشجو مانند نقش غربالگری که از بین داوطلبان تعدادی را برای معرفی به دانشگاه ها انتخاب می کند، دانست و افزود: در مرحله اول حدود چهار تا پنج برابر ظرفیت پذیرش، داوطلب مجاز به انتخاب رشته می شود و سپس در مرحله بعدی حدود ۲.۵ برابر ظرفیت نیز برای انجام مصاحبه به دانشگاه معرفی می شوند که این امر باعث می شود از حجم داوطلبان کاسته و انجام مصاحبه از سوی دانشگاه برای دانشجویان و استادان آسان تر شود.

رییس مرکز سازمان سنجش در نظر گرفتن دو دیدگاه را برای شکل گیری نحوه داوطلبان آزمون دکتری و پذیرش در دانشگاه ها مهم ارزیابی کرد و گفت: یکی از این دیدگاه ها، دیدگاه استادان است که خواستار اختیار عمل بیشتر دانشگاه برای پذیرش دانشجوی دکتری اند و دیدگاه دیگر دانشجویانی اند که خواستار شفاف سازی روند پذیرش از طریق تاثیر بیشتر آزمون کتبی هستند، اما نباید به هیچ یک از این دو دیدگاه به صورت مطلق نگاه شود و باید یک روش ترکیبی در این خصوص اتخاذ شود.

وی با موثر ندانستن شیوه گذشته پذیرش دانشجو از طریق مصاحبه تنها با توجه به تعداد زیاد داوطلب شرکت در دوره های دکتری، اظهار کرد: اما در کنار به کارگیری این روش ترکیبی، لازم است شفاف سازی کامل نیز در این زمینه صورت گیرد.

خدایی با بیان اینکه یک سنجش ابتدایی جهت پذیرش دانشجوی دکتری برگزاری آزمون کتبی است که داوطلبان را کد رشته های تحصیلی شان می سنجند، خاطر نشان کرد: این آزمون برای پذیرش دانشجوی دکتری کفایت نمی کند و یک سنجش ثانویه نیز جهت اندازه گیری پارامترهای دیگر مانند میزان مهارت، انگیزه، نگرش و احساس مسئولیت دانشجو ضروریست که این سنجش تنها از طریق مصاحبه در دانشگاه امکان پذیر است.

به گفته وی، دانشجوی دکتری تفاوت هایی با دانشجویان کارشناسی و کارشناسی ارشد دارد که این تفاوت باعث می شود دانشجوی دکتری در دوران تحصیل با استاد زندگی کند و طی حدود چهار سال به تحقیق و پژوهش بپردازد، بنابراین شیوه پذیرش دانشجوی دکتری باید با شیوه پذیرش دانشجویان دیگر متفاوت باشد.

وی در این باره اظهار کرد: برای اینکه دانشجوی دکتری بتواند در دوران تحصیل با فراغ بال و اختیار کامل با استاد همکاری کرده و این همکاری منجر به تولید علم شود، لازم است مصاحبه دانشگاه و استادان در پذیرش دانشجو تاثیرگذار باشد.

خدایی درباره نتیجه ایجاد تغییرات طی چهار سال برگزاری آزمون دکتری از سوی سازمان سنجش، تصریح کرد: در بحث کیفیت ورودی ها بررسی های انجام شده هیچ تفاوت معنی داری را نشان نمی دهد. همچنین طی این سال ها مصاحبه و آزمون کتبی باعث نشده است که ظرفیت دانشگاه ها خالی بماند و همیشه این ظرفیت طی مرحله اولیه و سپس طی تکمیل ظرفیت پر شده است.

تهیه شیوه نامه ای جهت برگزاری آزمون شفاهی دکتری برای دانشگاه ها

رییس سازمان سنجش آموزش کشور دغدغه فعلی دانشجویان و استادان را در زمینه آزمون دکتری در رابطه با عدم شفاف سازی در این حوزه دانست و گفت: اگر سازمان سنجش به سمت یک شفاف سازی در این زمینه حرکت کند تا داوطلب از قبل بداند که دانشگاه در آزمون شفاهی چه مواردی را مورد سنجش قرار می دهد و این امر اطلاع رسانی صحیح شود بخش زیادی از مشکلات در این زمینه حل می شود.

نحوه برگزاری آزمون شفاهی مستقل در هر یک از دانشگاه ها و نحوه نظارت بر این آزمون از دیگر نکاتی بود که خدایی به آن اشاره کرد و در این باره اظهار کرد: این طور نیست که هر دانشگاه برای انجام مصاحبه بتواند خارج از چارچوب عمل کند و در هر صورت این مصاحبه باید در نظر گرفتن سوابق تحصیلی و پژوهشی فرد، مرتبط بودن با رشته و علاقه مند بودن داوطلب صورت گیرد.

وی با اشاره به اینکه شیوه نامه ای جهت برگزاری آزمون شفاهی برای داوطلبان در نظر گرفته شده است که با هماهنگی حوزه های مرتبط و وزارت علوم در اختیار دانشگاه ها گذاشته می شود، افزود: البته چنین شیوه نامه ای پیش از این نیز وجود داشت اما این بار با تاکید و شفافیت بیشتر این امر پیگیری خواهد شد تا نگرانی وزارت علوم، دانشجویان و استادان درباره کیفیت آزمون ورودی و فقط حداقل های آموزشی کاهش یابد.

تحلیل محورهای آموزشی مد نظر در آزمون کتبی دکتری نیز از نکاتی بود که رییس سازمان سنجش آموزش کشور به آن پرداخت و اظهار کرد: در این آزمون سه محور دروس تخصصی، آزمون زبان و آزمون استعداد تحصیلی در نظر گرفته می شود. با توجه به اینکه در حال حاضر ۲۶۷ رشته در آزمون دکتری وجود دارد که اکثرا رشته های دارای گرایش هستند، یکی از مشکلات در این بحث آن است که پیش از سال ۹۰ هر دانشگاه آزمون مستقلی برگزار می کرد و دانشجو می پذیرفت.

وی در این باره افزود: در آن زمان دانشگاه ها با سلیقه ها و معیارهای متفاوت پذیرش دانشجوی دکتری را انجام می دادند، در حال حاضر نمی توان انتظار داشت که تمام داوطلبان آزمون دکتری که ۲۴۰ هزار نفر هستند، مصاحبه دانشگاهی انجام دهند، زیرا این امر با هیچ ظرفیتی امکان پذیر نیست.

روش ترکیبی آزمون دکتری شانس قبولی دانشجویان را افزایش می دهد

خدایی با تاکید بر اینکه درس ها و موارد آزمون از مواردی است که متخصصان شورای عالی که عصاره گروه های آموزشی دانشگاه ها هستند، آن را برنامه ریزی می کنند، گفت: یکی از ایرادات روش قبلی آن بود که یک دانشجو حداکثر می توانست در آزمون مصاحبه دو دانشگاه شرکت کند که این امر شانس قبولی وی را کاهش می داد و وی فرصت قبولی زیادی را از دست می داد. اما با روش جدید، عدالت نسبی بیشتری برای داوطلبان وجود دارد.

به گفته رییس سازمان سنجش آموزش کشور، سیاست فعلی وزارت علوم به ویژه در دولت یازدهم آن است که سنجش به صورت متمرکز انجام شده و پذیرش دانشجوی دکتری به دانشگاه ها واگذار شود. به این معنا که یک غربالگری اولیه، افراد را برای مصاحبه جدا کرده و آنها را به دانشگاه ها هدایت می کند.

وی با اشاره به اینکه انجام مصاحبه شفاهی از سوی دانشگاه باعث می شود که استاد بتواند دانشجوی مورد نظر خود را با توجه به پارامترهای مشخص انتخاب کند، گفت: از طرف دیگر نیز برای آنکه داوطلبان احساس بی عدالتی نکنند و این تصور به وجود نیاید که استاد و گروه آموزشی یک دانشجو را از سال اول دوره کارشناسی برای ورود به دوره دکتری انتخاب کرده است، یک آزمون اولیه نیز برگزار می شود. ولی باید توجه داشت که ممکن است تغییری در وضع هر یک از بخش های مصاحبه و آزمون کتبی ایجاد شود، اما هرگز هیچ از این بخش ها حذف نمی شود.

نحوه برگزاری آزمون زبان دکتری، سئوالات این آزمون و همچنین اعتباربخشی به این آزمون نیز از نکاتی بود که خدایی در این گفت وگو به آن اشاره کرد و گفت: فرآیند کلی سازمان سنجش آن است که به سمت اعتباردهی به تمام آزمون ها حرکت کند تا داوطلب بتواند در صورت عدم موفقیت در کسب حد نصاب لازم برای قبولی در آزمون دکتری فرصت دیگری برای شرکت در آزمون داشته باشد.

وی با تاکید بر اینکه اعتباربخشی به آزمون در کنار تعدد آزمون ها از اهداف آینده سازمان سنجش است، اظهار کرد: همانطور که در مورد آزمون سراسری نیز شورای سنجش و پذیرش درباره تعداد آزمون و نحوه برگزاری آن تصمیم گیری می کند، در زمینه آزمون دکتری نیز همین اتفاق می افتد. اما هنوز طرح آزمون دکتری سال ۹۴ نهایی نشده است. با این حال فرآیند جداسازی سنجش از پذیرش ادامه پیدا خواهد کرد و این چارچوب به گونه ای پیش می رود که اختیارات دانشگاه ها بیشتر باشد.

انجام آزمون استعداد تحصیلی مورد تایید همه دانشگاه های معتبر دنیا است

از دیگر ابهامات داوطلبان آزمون دکتری، ضرورت برگزاری آزمون استعداد تحصیلی بود که رییس سازمان سنجش آموزش کشور در باره آن اظهار کرد: آزمون استعداد تحصیلی آزمونی مشابه GRE است که در بزرگترین دانشگاه های دنیا برگزار می شود. درواقع در دانشگاه های معتبر جهان برای پذیرش یک دانشجو در ابتدا آزمون GRE و سپس آزمون زبان گرفته می شود تا پس از طی این مراحل، داوطلب بتواند وارد فرآیند ارزیابی سوابق آموزشی و پژوهشی شود. در نتیجه برگزاری این دو آزمون مورد قبول در تمامی دانشگاه های دنیا و یک روند کلی در این زمینه است.

خدایی با اشاره به اینکه نحوه عملکرد دانشجویان در آزمون کتبی و نحوه عملکرد آنها در آزمون استعداد تحصیلی با یکدیگر همبستگی دارند، گفت: اما این امر باعث نمی شود که هیچ کدام از این آزمون ها حذف شود. زیرا هدف از برگزاری این آزمون ها، نه فقط سنجش میزان معلومات دانشجو، بلکه انتخاب دانشجویان برتر از میان تمام متقاضیان ورود به دوره دکتری است.

کاهش تعداد سوالات آزمون زبان و تخصصی شدن این آزمون

وی در پاسخ به یکی دیگر از سئوالات داوطلبان در زمینه عمومی بودن سئوالات آزمون زبان دکتری، اظهار کرد: یکی از تغییراتی که در آزمون دکتری امسال نسبت به سال گذشته ایجاد شده، در بحث آزمون زبان است. این آزمون در سال های قبل مشابه آزمون های جهانی بود و از همان روش های متداول در تمام دنیا استفاده می شد. یکی از بحث هایی که در حال حاضر مطرح شده، آن است که از وزن تاثیر آزمون زبان کاسته شده و وزن بیشتری به آزمون تخصصی داده شود.

رییس سازمان سنجش آموزش کشور با اشاره به اینکه در نتیجه نظرات و انتقادات متقاضیان در سال پیش رو تغییراتی در آزمون زبان و سئوالات این آزمون ایجاد شد، خاطر نشان کرد: امسال سئوالات آزمون زبان تخصصی هر رشته خواهد بود. همچنین تعداد این سئوالات به ۳۰ سئوال کاهش داده شده است و علاوه بر آن ضریب آن نیز از دو به یک کاهش یافته است که عملا تمام این تغییرات مطابق با نظرات داوطلبان ایجاد شده است.

خدایی افزود: البته این آزمون به لحاظ مسائل فنی سنجش نمره منفی دارد و داوطلب نمی تواند با شانسی زدن سئوالات، نمره بگیرد.

مجازین به انتخاب رشته با توجه به رشته انتخابی ونمره کسب شده در آزمون به دانشگاه ها دعوت می شوند

وی همچنین در رابطه با نحوه دعوت مجازین به انتخاب رشته به دانشگاه های مختلف، تصریح کرد: در مرحله اول که داوطلبان مجاز به انتخاب رشته می شوند، می توانند با توجه به نمره خود، انتخاب رشته کنند و سپس سازمان سنجش با در نظر گرفتن سه معیار نمره آزمون و انتخاب فرد، این افراد مجاز را به دانشگاه ها معرفی می کند. به همین دلیل اگر نمره یک داوطلب با رشته ای که انتخاب کرده است، مطابقت نداشته باشد، طبیعتابرای مصاحبه آن دانشگاه معرفی نخواهد شد.

تاثیر ۲۰ درصدی معدل در آزمون دکتری از دیگر مطالبی بود که رییس سازمان سنجش آموزش کشور به آن پرداخته و در این باره تصریح کرد: در آزمون دکتری رشته مرتبط تعریف شده است. بنابراین داوطلبین نمی توانند از هر رشته ای برای شرکت در آزمون هر رشته اقدام کنند، مگر اینکه آن رشته ها بین رشته ای باشد. با در نظر گرفتن این توضیحات معدل کارشناسی و کارشناسی ارشد دانشجویان طراز شده و در نمره کنکور این افراد تاثیر خواهد داشت.

وی تصریح کرد: با توجه به اینکه یک دانشجو چهار سال در دوران تحصیلی خود ارزیابی شده است، طبیعی است که نتیجه به دست آمده در این چهار سال از پارامترهای دخیل در قبولی آزمون دکتری باشد و نمی توان نتیجه هر داوطلب در آزمون دکتری را به صورت مطلق در نظر گرفت.

پذیرش دانشجوی استعداد درخشان بر عهده هر دانشگاه است

سلیقه ای عمل کردن دانشجویان در پذیرش دانشجویان استعداد درخشان بدون آزمون برای دوره دکتری نیز از مسائل دیگری بود که داوطلبان شرکت در دوره های دکتری درباره آن ابهام داشتند.

رییس سازمان سنجش آموزش کشور در پاسخ به ابهامات در این زمینه اظهار کرد: در بحث پذیرش دانشجوی استعداد درخشان بدون آزمون، سازمان سنجش تنها نقش تعیین کننده و نظارتی دارد و دانشگاه ها هم طبق آیین نامه اجبار ندارند که هر سال دانشجویان استعداد درخشان را بدون آزمون در دوره دکتری پذیرش کنند. بلکه هر دانشگاه بر اساس امکانات و وضعیت هر سال تحصیلی خود تصمیم می گیرد که با در نظر گرفتن سوابق تحصیلی یک دانشجو و وضعیت علمی وی، این دانشجو را در دوره دکتری پذیرش کند. نقش سازمان سنجش آن است که در مورد افراد پذیرفته شده نظارت داشته باشد که این افراد در چارچوب ضوابط پذیرش شده باشند.