علی نصیریان: نسل ما منقرض شد

به گزارش پارس به نقل از ایسنا، علی نصیریان بازیگر سینما و تئاتر ایران در سخنانی گفت: در این زمانه جای خوشبختی است که پاره ای از کارهای هنری و ادبی ما جلوه ای دارد و در خارج از مملکت هم مورد عنایت و توجه قرار می گیرد و با کمال تاسف انعکاس آن در داخل مملکت بسیار کمرنگ است، در حالیکه کسانی که جایزه ادبی یا فیلم می گیرند باید بیش از هرچیز دیگری به آنها توجه شود تا مردم با آن آشنا شوند که چه دارند!

یکی از کسانی که بر جریان هنری دهه ی ۴۰ تاثیرگذار بود علی حاتمی بود

او که شامگاه ۱۴ آذر ماه در خانه هنرمندان ایران سخن می گفت، ادامه داد: اما خوب، جای خوشبختی است که نهادهایی، مراسمی برای زنده ها و آنهایی که در بین ما نیستند برگزار می کنند که بسیار ارزشمند است. برگزاری کردن شبی در خانه هنرمندان برای حاتمی بسیار شایسته و سزاوار است. در اواخر دهه ی ۳۰ و ۴۰ جریان هنری نو در تمام زمینه ها حاکم شد. نمایشنامه های ایرانی نداشتیم و آنچه که بود به صورت ترجمه بود. این جریان هنری با فارغ التحصیلان هنرستان و هنرپیشگی آن زمان، شروع شد که تئاتری ایرانی با قصه های" جمالزاده" و" صادق هدایت" که زبان مردم هم در آن مطرح بود، اجرا می شد.

نصیریان یادآور شد: آن زمان تئاتر ما به گونه ی دیگری بود. قرن ۱۹ تئاتر رمانتیکی و ترجمه بود، البته در برخی از موارد هم جدی بود اما نه با کیفیتی که مورد نظر ما باشد، در آن زمان کارگردانی اصلاً نبود و شیوه ی کارگردانی و بازیگری ابداع شد. در سال ۱۳۳۰ یک کتاب تئاتر داشتیم که آن هم « هنر تئاتر نوشین» بود، دانشگاه نداشتیم و تنها هنرستان داشتیم استادانی هم که وجود داشتند دایره معلومات شان مشخص بود که با تئاتر جدید ارتباطی نداشت.

این هنرمند گفت: تئاتر از دهه ی ۴۰ شروع شد و فرنگ رفتگان هم اضافه شدند و این جریان و نهضت تئاتر بیشتر غنی شد اما یکسری از آدمها خودجوش و خود آموز تنها به درس بازیگری اکتفا نکردند و سعی کردند چیزهای جدید یاد بگیرند؛ یکی از این استعدادهای خودجوش علی حاتمی بود که با نمایشنامه نویسی و تعلق خاطر به فرهنگ و تئاتر ایرانی شروع کرد و سعی کرد کارهای ارزنده ای انجام بدهد.

علی نصیریان ادامه داد: من از زندگی خصوصی او چندان اطلاعی ندارم اما از نظر خلق وخو بسیار مهربان، شریف و خوش صحبت بود و در حین کار آزاری به بازیگر نمی رساند و هیچ توصیه و نشانه ای به بازیگر نمی داد و در کار او دخالت نمی کرد و تنها توضیحات اولیه را به بازیگر می داد اما یک مشکل با حاتمی داشتیم که متن کامل فیلمنامه را در دست نداشت و دیالوگهایی را که شب قبل از اجرا نوشته بود، سر صحنه در اختیار ما می گذاشت و ما همیشه به این موضوع معترض بودیم اما او اعتقاد داشت در اختیار قرار دادن دیالوگ ها در صبح اجرا حس خوب، طراوات و تازگی دارد.

بازیگر فیلم « هزاردستان» ضمن بیان خاطراتی از علی حاتمی بیان کرد: او در فیلم « هزاردستان» به من گفت، دلم می خواهد این فیلم آلبومی از هنرمندان دوران ما باشد. یک کار زیبای حاتمی بعد از انقلاب، جمع کردن مطرب های تخت حوضی بود که بیکار شده بودند، او از آنها به عنوان هنرور در لاله زار و بازارچه استفاده می کرد که حس بسیار خوبی داشت.

نصیریان با اشاره به گلدان های شعمدانی که روی صحنه ی مراسم گذاشته شده بود، گفت: کسی این طراحی را انجام داده است بسیار خوش ذوق بوده و با سلیقه ی حاتمی آشناست، چون او بسیار به شعمدانی علاقمند بود. در فیلمی که در کاخ نیاوران ساخت از اشیایی که متعلق به ایران بود، مثل جانش نگه داری می کرد و علاقه داشت. به نظرم یکی از کسانی که بر جریان هنری دهه ی ۴۰ تاثیرگذار بود، علی حاتمی بود.

او یادآور شد: من در دو تا سه کار با علی حاتمی همکاری داشتم و از او بهره بردم. امیدوارم روحش شاد و آمرزیده باشد که هست، چون او به این مملکت خدمت کرد. نسل ما منقرض شد، کاری نمی توانیم بکنیم جز اینکه حرف بزنیم.

این بازیگر با تاکید بر نشان دادن هنر ایرانی بیان کرد: ما ایرانی هستیم. کارهایی که از ایران جایزه گرفته است یک حرف ایرانی داشته است، فیلم یا رمانی که در آن طرف دنیا برایش سرمایه گذاری می شود به دلیل عطر و بوی ایرانی است پس پرداختن، ساخت و نگاه وابسته به این جامعه و اقلیم مهم است.

نصیریان اذعان داشت: ما باید در تئاتر، خودمان را پیدا کنیم، ما در آن زمان که چیزی نداشتیم با زبان جمالزاده و هدایت شروع کردیم و حالا جوانان این مرز و بوم باید آن را عوض کنند. در سینمای ایران ناصر تقوایی از همینگوی، « ناخدا خورشید» را ساخت و این یعنی خلاقیت که چهارچوبی را از جایی می گیرد و به قدری زیبا آن را برمی گرداند. ما نیاز به همچین چیزهایی داریم، علی حاتمی هم از آن دسته هایی بود که خلق کرد و ساخت.

در ادامه مراسم سالروز درگذشت علی حاتمی، گروه « آوای رود» ، قطعه ی « شور عشق» از درآمد « بیات اصفهانی» اثر مرتضی نی داوود را که تیتراژ ابتدایی و پایانی فیلم « هزار دستان» علی حاتمی بود، اجرا کردند.

من به خودم می بالم که در دو فیلم آخر حاتمی حضور داشتم

سپس امین تارخ به روی صحنه رفت و ضمن قدردانی از مدیرعامل خانه هنرمندان و تمام کسانی که این چنین برنامه ها را برگزار می کنند، گفت: در طول ۱۷ سالی که از حاتمی بی نصیب بودیم به یاد ندارم درهر سالگرد، بیش از پنج سازمان یا نهاد بزرگداشت برگزار کرده باشند، به خصوص بزرگداشت امشب که به بزرگی علی حاتمی و قدر و شخصیت اوست و فکر می کنم تا کنون حرفهای بسیاری در ارتباط با دانش هنری و فرهنگ ایرانی، عشق و ارغ ملی او نکات فراوانی مطرح شده است.

بازیگر فیلم « مادر» ادامه داد: در وهله ی اول پیشنهاد بازی در یک فیلم از جانب علی حاتمی مطرح می شد و بازیگر به وحشت می افتاد چون او فیلم نامه ی به بازیگر نمی داد در حالیکه بازیگر صاحب فیلمنامه است و باید گفت و شنود با کارگردان داشته باشد اما به محض اینکه سر صحنه فیلم های علی حاتمی می رفتیم و تولید شروع می شد با فضای آرامی مواجه می شدیم. شاید بعدها که دقیق تر به این موضوع نگاه کردیم متوجه می شدیم که شاید این هم نوعی شرکت در ساخت فیلم است، تمام بازیگرانی که با او کار کرده اند از این تجربه شیرین زیاد یاد کرده اند.

تارخ افزود: علی حاتمی به قدری متین، مهربان، حرفه ای و سخت گیر بود شاید زمانی که فیلمبرداری تمام می شد انگار بازیگران گم کرده ای دارند. او ترفند خاصی داشت که مواد را در اختیار بازیگر نمی گذاشت اما همه چیز را ریز ریز در اختیار او می گذاشت. او فضای خلاقیت را بوجود می آورد بنابراین بازیگری که این توان را داشت می توانست با او همکاری کند. من به خودم می بالم که در دو فیلم آخر او حضور داشتم.

امین تارخ سپس یاداشتی درباره ی علی حاتمی خواند که در بخش هایی از آن آمده بود: « آنچه که در باب زنده یاد علی حاتمی باید گفت طی سالیان اخیر گفته شد. گفته اند شاعر سینماست، سینمای او سینمای ملی است. گفته شده عرق او به ایران و ایرانی ستودنی است. احساس می کنم آنچه در باب این بزرگ هنرمند در عرصه ی سینما گفتنی است آن که هیچ گاه در حوزه تولید به خود تکراری نرسید که این خود جای ستایش بسیار دارد. »

در ادامه این برنامه تصاویری از علی حاتمی و فیلم هایش پخش شد.

پیام محمد علی کشاورز را که نتوانسته بود در این مراسم شرکت کند خوانده شد، کشاورز در پیام خود گفت، سلام مرا به دختر عزیز، همسرگرمی و داماد شایسته این خانواده برسانید. برایشان آرزوی سلامتی دارم.

حاتمی یک حرکت ملی از دستاوردهای تاریخی را پدید آورد

محمدرضا اصلانی در ادامه این برنامه با شعری از بیدل دهلوی گفت: ای فراموشان به ذوق یاد باید زیستن، این یاد تنها یادآوری نیست بلکه اصل تاریخ است. چگونه انسان تاریخی بودن مطرح است که مساله ی جهان مدرن است و فرای ملی یا جهانی بودن است. ملی بودن تنها به معنی هویت داشتن نیست، هر ملیتی چه بخواهد و چه نخواهد هویت خودش را دارد اما تاریخی بودن ضرورت جهان مدرن است.

این فیلم ساز تصریح کرد: علت آنکه در ۴۰۰ سال اخیر کمتر در تاریخ هستیم آن است که جزئیات تاریخی بودن را از دست داده ایم. انسان مدرن بودن و در تاریخ نقش تعین داشتن در تمامی گروهای فرهنگی ما چه ناخودآگاه و چه آگاه، نقش داشت. بحث انسان سرزمینی و جهانی بحث کامل محفل ها بود، این بحث هم چنان ضروری در جامعه ماست اما آنچه در جهان کنونی دیده می شود تعریف جدید از ملی بودن است که این خطر را نسل جدید به خوبی حس کرد و این حاصل تلاش افرادی مثل علی حاتمی است.

اصلانی در بزرگداشت علی حاتمی

اصلانی افزود: آنچه در حاتمی می توان به عنوان شاخصه گفت، تنها در ساخت و خلاقیت فیلم نیست، او یک حرکت ملی از دستاوردهای تاریخی را پدید آورد و حتی برای ساخت لاله زار یک دکور واقعی بوجود آورد و در حال حاضر شهرک غزالی یکی از بازمانده های حرکت تاریخی اوست. این یک تفکر ساختارمند است که آثار فرهنگی ایجاد کنیم بلکه حرکت فرهنگی، تولید این فرهنگ یک اراده ملی است به آنچه که تاریخ می گوییم.

او گفت: تاریخ به معنای آن چیزی است که آینده را به امروز انتقال دهیم و پیشنهاد برای آینده داشته باشیم، ملتی که برای جهان، آینده نداشته باشد ملت نیست. علی حاتمی برای ایجاد نوستالژیک قدم های اولیه را برداشت که البته فرخ غفاری و فریدون رهنما هریک نقش بنیادی در این مسیر داشتند و حاتمی از تشویق های آنها بود که برخواست و نظام تصویر ایجاد کرد و اینکه که ما چگونه از خود تصویر بسازیم و این شاید یک قدم تاریخی بود برای شروع شدن که کور نشده و حتی خاموش نشد که در دهه ی ۶۰ توانست ادامه دهد.

اصلانی در بخش پایانی سخنانش گفت: ما از علی حاتمی می توانیم بیاموزیم.

حرف زدن از ته دل را حاتمی به گوینده ها یاد داد

  در ادامه مراسم بزرگداشت علی حاتمی که همزمان با سالروز درگذشت این هنرمند پنجشنبه شب (۱۴ آذرماه) در تالار استاد شهناز خانه هنرمندان برگزار شد، منوچهر اسماعیلی گفت: هیجان زده هستم. هرگز نتوانستم با پیکر شادروان حاتمی وداع کنم. او چیزهایی از « حسن کچل» تا « مادر » به من یاد داد، زندگی را به من آموخت. سرمشق داد تا یادداشت کنم تا یادم نرود مردمی بودن خرجی ندارد، دل می خواهد. دلم را باید صاف کنم.

این پیشکسوت دوبله افزود: کارهای حاتمی برای من آموزش بود که چگونه با مردم صحبت کنیم، چگونه دروغ نگوییم و اگر هم می گوییم چگونه در رفع آن بکوشیم. حرف زدن از ته دل را علی حاتمی یاد ما گوینده ها داد.

همسر علی حاتمی نیز بروی صحنه رفت و بیان کرد: به این فکر می کردم که خوشا به حال انسانهایی که با نوع نگاه به زندگی، فکر، عقیده و عشق به کار و مردم و آثارشان می توانند چنین جایی در دل مردم داشته باشند و مفتخرم که همسرم جز این دسته از آدمهاست.

زهرا حاتمی با این جمله صحبت هایش را تمام کرد: برای شما آرزوی همه چیزهای خوب را دارم.

قلب حاتمی برای کشور و مردم خودش می تپد

مدیر عامل خانه هنرمندان نیز ضمن قدردانی از همه ی پیشکسوتان و هنرمندان در این برنامه گفت: چند ماهی است که خانه هنرمندان سلسله برنامه های را با نام « شب های ایرانشهر» برگزار می کند و به یکی از هنرمندان ادب، فلسفه، حکمت و… می پردازد و از سالها خدمات ارزنده آنها در حوزه هنر قدردانی می کند.

مجید سرسنگی اضافه کرد: خوشحالیم که امشب به علی حاتمی اختصاص دارد، سینماگری که همه ی اهل ادب و هنر روی این نکته که قلب حاتمی برای کشور و مردم خودش می تپید اتفاق قول دارند. آثار او از سینمای ملی به عنوان الگوی بارز و ملی پابرجا باشد و نسل های آینده نام او را به نیکی می برند، چرا که او نام کشور و مملکت خود را به نیکی برد. امیدوارم این جلسه جدا از بزرگداشت او تذکر برای ما باشد تا آن چیزی که فرهنگ و هنر ما از آن رنج می برد نداشتن یک هویت ملی را گوشزد کنیم.

او بیان کرد: حاتمی در دورانی از تاریخ فرهنگ کوشید تا این هویت را از طریق هنر و ابزارهای هنری به مردم خود و دنیا نشان دهند و امیدواریم نسل جوان هم راه این بزرگان را در پیش بگیرند. امشب کسانی اینجا هستند که از نزدیک با علی حاتمی کار و زندگی کردند. علی نصیریان پیشکسوت بزرگی است که سالها سینما و تئاتر کشور بخش عمده ای از بار آن بر شانه های این مرد بزرگ قرار گرفته است. امین تارخ که از همکاران حاتمی بوده است و سالهای سال در حوزه سینما و تئاتر آثار ارزشمندی را خلق کرده اند که نقش های او در سینمای حاتمی ماندگاری بوده است و باید به نیکی از او نام برد و همچنین اصلانی که سینمای حاتمی را خوب می شناسد و تحلیل می کند و شاید شایسته ترین فرد درباره سخن گفتن در سینمای ملی و حاتمی باشد.

مدیر عامل خانه هنرمندان گفت: امیدوارم خداوند به خانواده علی حاتمی صحت، سلامت و بردباری اعطا کند و بتوانیم قدردان اهالی فرهنگ باشیم و در این خانه از آنها تجلیل کنیم.

سهیل محمودی نیز که اجرای این مراسم را برعهده داشت گفت: علی حاتمی بازیگر آن روزهای ماست که ای کاش بیشتر می ماند تا از توجه او به فرهنگ ایران برخوردار می شدیم. فیلم « هزاردستان» ، خدمت او به هنر خوشنویسی ما در یک بستر تحولات تاریخی - سیاسی در ایران معاصر بود.

او گفت: علی حاتمی در سینمای ما شخصیتی بود که با همه ی هنرهای ایرانی از جمله شعر، ادبیات عامه، قصه گویی کلاسیک، خوشنویسی، موسیقی و تئاتر که پایه های جدی سینمای ما شد، سرو کار داشت.

در انتهای مراسم بزرگداشت علی حاتمی؛ مجید سرسنگی، علی مصفا، لیلا حاتمی، ناصر چشم آذر، منوچهر اسماعیلی، سعید امیرسلیمانی، محمدرضا اصلانی، علی نصیریان و زهرا حاتمی به روی صحنه رفتند و علی نصیریان هدیه ای از طرف خانه هنرمندان و بانک تجارت به خانواده علی حاتمی تقدیم کرد.

شهلا ریاحی بازیگر قدیمی هم دقایقی در این مراسم حاضر بود.