چرا ارتش مصر دست به سرکوب زد؟

به گزارش پ ارس به نقل از فارس، دوشنبه هفته گذشته بود که زمزمه هایی از احتمال حمله گسترده نیروهای امنیتی و ارتش به جمعیت چند هزار نفری ای که از چند هفته قبل در « رابعه العدویه» و « النهضه» تحصن کرده بودند، دهان به دهان پیچید. هرچند که بسیاری این موضوع را در حد شایعه می دانستند، بسیاری دیگر هم از هواخواهان « اخوان المسلمین» اعلام کردند که حتی در صورت وقوع چنین حمله ای از اعتراض به بازداشت رئیس جمهور قانونی دست نمی کشند.

دوشنبه گذشت و خبری از حمله ارتش به تحصن کننده ها نشد. اما همین تهدید کارساز بود و اخوانی ها بالاخره اعلام کردند، حاضرند با میانجیگری « الازهر» با دولت موقت وارد مذاکره شوند.

در حالی که با انتشار خبر کوتاه آمدن اخوانی ها و آمادگی آن ها برای مذاکره، امیدها برای پایان بن بست سیاسی در مصر قوت گرفته بود، اوایل صبح چهارشنبه ده ها دستگاه خودروی زرهی با حمایت بالگردهای ارتش کمپ های تحصن کنندگان را محاصره کردند. شایعه ای که از چند روز قبل پخش شده بود، حالا درست زمانی به وقوع پیوست که همه چیز برای رسیدن به توافق و بازگشت آرامش به کشور آماده بود.

اقدام ارتش علیه حامیان « محمد مرسی» و اخوان المسلمین آن هم در زمانی که اوضاع به سمت یافتن راهکاری سیاسی، البته با شرکت « اخوان المسلمین» پیش می رفت، این سوال را مطرح می کند که چرا ارتش به فرماندهی ژنرال « عبدالفتاح السیسی» دست به چنین اقدامی زد.

پاسخ این سوال در یک جمله خلاصه می شود؛ آقای ژنرال نه به دنبال روند دموکراتیک است، نه بازگشت مجدد اخوانی ها به سطح اول صحنه سیاسی مصر.

السیسی که ۶ هفته قبل به بهانه حمایت از اعتراضات مردم علیه دولت قانونی دست به کودتا زد، خود را میراث دار نظامیانی می داند که چند دهه بر مصر حکومت کردند. بین او و تداوم حکومت ژنرال ها تنها یک چیز فاصله می اندازد و آن هم روند دموکراتیکی است که قطعا بار دیگر با روی کار آمدن احزاب اسلامگرا و در رأس آن اخوان المسلمین همراه می شود.

حمله ارتش به حامیان مرسی یک چیز را برای نظامیان تضمین کرد؛ تداوم ناآرامی در مصر. السیسی قطعا می دانست اخوان المسلمین و حامیان آن ها در برابر خون ساکت نمی مانند و به سادگی از اعتراض دست نمی کشند. این دقیقا همان چیزی است که ارتش به دنبال آن است. تا زمانی که مصر به ثبات نرسد، قطعا نظامیان تمام قدرت را در اختیار خواهند داشت.

ارتش از چند روز قبل خود را برای آغاز عملیاتی که مصر را به دوران پیش از انقلاب بازمی گرداند، آماده کرده بود. شاهد این موضوع هم گماردن ژنرال های بازنشسته ارتش به استانداری بود. تنها دو روز پیش از حمله، وزارت کشور مصر استانداران جدید ۲۵ استان را منصوب کرد که بسیاری از آن ها ژنرال های بازنشسته دوران مبارک بودند. انتصاب ژنرال های بازنشسته به استانداری، رویه ای بود که مبارک ۳۰ سال دنبال کرده بود.

دوران مبارک یک شاخصه دیگر هم داشت؛ وضعیت فوق العاده. تقریبا در تمام سه دهه حکومت مبارک بر مصر، در این کشور وضعیت فوق العاده حاکم بود. دولت موقت از عصر چهارشنبه به بهانه ناآرامی ها، بار دیگر در یازده استان حالت فوق العاده اعلام کرد.

ژنرال ها دولت و استانداری ها را به طور کامل تحت کنترل دارند، حالت فوق العاده هم در مصر اعلام شده. حالا مصر فقط یک « مبارک» کم دارد. چه کسی بهتر از خود « السیسی» که کودتا را رهبری کرده می تواند این نقش را ایفا کند.

دو هفته قبل بود که پایگاه اسرائیلی « دبکا» به نقل از منابع اطلاعاتی خود از تقلای السیسی برای شرکت در انتخابات و رسیدن به رأس هرم قدرت خبر داد. همین پایگاه چند روز قبل گزارش داد که « السیسی» می داند روند دموکراتیک، به روی کار آمدن مجدد اخوان منجر می شود. و این یعنی ژنرال، اخوان را رقیب خود می داند. به نظر می رسد، بازداشت های گسترده رهبران اسلامگرا و سرکوب حامیان آن ها گامی است که برای حذف کامل رقیب از صحنه سیاسی برداشته شده. همانطور که « هاآرتص» دیگر رسانه اسرائیلی دو روز قبل نوشت السیسی تنها به دنبال حذف مرسی نیست، بلکه هدف اصلی، حذف کامل اخوان از صحنه سیاسی مصر است.

در تمام این مدت آمریکا با کودتا نخواندن اقدام ارتش، به السیسی در پیشبرد این سناریو کمک کرد. اما ایراد بزرگ این نمایشنامه، بازخورد به شدت منفی سرکوبگری ها در افکار عمومی است. اخوان المسلمین که در دو سال گذشته و در سایه تبلیغات رسانه های لیبرال گروهی تندرو معرفی شده بود، حالا در طرف مظلوم قرار گرفته است. اخوان المسلمین با هر کشته ای که در جریان سرکوب اخیر داد، درصدی از مشروعیت ارتش را کاست، تا جایی که حامیان غربی السیسی هم مجبور شدند مستقیما اقدام ارتش را محکوم کنند. حالا موازنه مشروعیت به نفع اخوان تغییر کرده و همین موضوع می تواند محاسبات ژنرال ها را به هم بریزد.

در هر حال، گذر زمان مشخص خواهد کرد که سناریوی مد نظر السیسی تا چه حد عملی است، اما آنچه که مسلم است، این است که اقدامات ارتش راه برای بازگشت مصر به مسیر دموکراسی، بسیار دشوارتر از قبل کرده و البته برخلاف آنچه که ژنرال ها به دنبال آن بودند، مشروعیت و مقبولیت رهبران اخوان را که از همان ابتدا اقدام ارتش را کودتا نامیدند، بالا برده است.