کنترل هیجان در افت و خیز بازار

به گزارش پارس به نقل از دنیای اقتصاد: مدیر سرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری سعدی در گفت وگو با « دنیای اقتصاد» با اشاره به وجود هیجان در بازار سرمایه، اظهار کرد: همان طور که می دانید هیجان جزئی از ماهیت بازار سرمایه است؛ در حقیقت بازار سرمایه ماهیتا دارای نوعی هیجان ذاتی است.
شرایط کلی کشور اما طی هشت ساله اخیر نوع جدیدی از هیجان را مشاهده کرده است که می توان به هیجانات ناشی از تصمیمات خلق الساعه اخذ شده در بالاترین سطوح مدیریتی کشور با وجود انتقاد ها و مخالفت های کارشناسان، لغو و یا تغییرات مکرر و غیر کارشناسی اکثریت همان تصمیمات به کرات و در حالات گوناگون اشاره کرد.
محمدامین کیان ارثی افزود: خوشبختانه در موقعیتی به سر می بریم که افق های روشنی از تدبیر و ثبات مشاهده می شود و می توان امیدوار بود که هیجانات ناشی از رفتارهای یاد شده بالا از اذهان حاضر در بازار رخت بربندد.
وی ادامه داد: با در نظر گرفتن بستر متلاطم موصوف که پذیرای انواع فاکتورهای هیجان انگیز دیگر نظیر اثرات جانبی تحریم ها، کاهش بی سامان برابری قیمت ریال در مقابل ارزهای خارجی، افزایش بی رویه نقدینگی و به تبع تورم در بازار داخلی و… است، باید از بابت بروز رفتارهای هیجان انگیز، به بازیگران بازار سرمایه حق داد! !
کیان ارثی تصریح کرد: توجه داشته باشید که بازار در حال گذر از دوره بلوغ به پختگی است و می دانید که هیجانات ناشی از بلوغ غیر قابل اجتناب و در عین حال قابل درک است. ثبات سیاسی و اقتصادی می تواند در فائق آمدن به این وضعیت کمک شایانی کند، در این میان حباب نیز زاییده هیجان است و از همان مساله پیروی می کند.
وی در این میان به عرضه های اولیه اشاره کرد که مانند بسیاری از عوامل دیگر، در صورت اعمال مدیریت به سامان می تواند در کنترل هیجان حاکم بازار نقش موثری ایفا کند.
این کارشناس بازار سرمایه در برابر این سوال که چرا عرضه اولیه سهام تاپیکو به جای کنترل بازار به منفی شدن این بازار منتج شد؟ ابراز کرد: به این موضوع با این شکل که مطرح کردید معتقد نیستم. محاسبات تکنیکی شاخص هشدار اصلاح را صادر کرده بود. شاید عرضه اولیه تاپیکو به نوعی تشدید کننده روند بوده باشد اما تنها در حد یکی از چند عامل موثر عمل کرد. در نظر داشته باشید که بدنه بازار سرمایه در مواجهه با اصطلاح نهنگ هایی مثل تاپیکو، فارس، ذوب، اخابر، فولاد و مواردی از این دست الزاما نوعی واکنش از پیش تعیین شده قابل انتظار از خود بروز نداده است و از این پس نیز نخواهد داد.
وی در برابر این سوال که آیا کنترل بازار به معنای تعادل است یا منفی شدن شاخص؟ گفت: منفی شدن بازار و شاخص را هم باید جزئی از فرآیند تعادل دانست شخصا معتقدم هدایت، کارآیی بیشتری نسبت به کنترل دارد. موضوعاتی مثل هدایت و کنترل البته از حوصله این بحث خارج است. اما به اختصار می توانم از اشاعه فرهنگ سهامداری از طرق رسانه ای با جوامع هدفی نظیر خانواده ها و نیز نسل جدید نام ببرم. نهاد ناظر بر بازار به واسطه اعمال آموزش های مربوطه در زمینه های فوق می تواند در طولانی مدت انتظار پیدایش نسلی آشنا با این مفاهیم را البته نه در کوتاه مدت داشته باشد.
مدیر سرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری سعدی از نهاد ناظر خواست تا در چنین شرایطی بیشترین انعطاف و نیز هماهنگی با سهامداران عمده بازار را داشته باشد.
وی همچنین درخصوص وظایف شرکت های حقوقی نیز اظهار کرد: با توجه به شرایط حاکم بر کلیت اقتصاد طبیعی است که در بعضی موارد شاهد رفتارهایی از سوی برخی شرکت های حقوقی فعال در بازار باشیم که شاید در منطق موجود سرمایه گذاری آن هم در مفاهیم آکادمیک و بین المللی قابل درک نباشد.
کیان ارثی اضافه کرد: عرضه نابهنگام، شوک آور و البته فرصت طلبانه صف های خرید توسط بسیاری از این شرکت ها، بی توجهی به مفاهیم بنیادی و پتانسیل های نهفته در شرکت های سرمایه پذیر و نیز در نظر نگرفتن برخی اصول پایه در حمایت و اصولا بازار گردانی سهام زیر مجموعه، نشان دهنده نوع تفکر حاکم بر این بنگاه ها است.
این در حالی است که بدنه کارشناسی بازار البته دائما در حال رصد کردن این تحرکات بوده است و در دراز مدت رفتار شناسی شرکت های حقوقی و قضاوت در مورد عملکرد آنها آسان تر خواهد بود.
وی در برابر این سوال که چرا نهاد ناظر بورس از هیجانی شدن بورس بیم دارد؟ گفت: پاسخگویی به این پرسش البته از سوی ناظرین بازار شایسته تر است و جا دارد متولیان امر، افکار عمومی را در این خصوص اقناع کنند اما به طور کلی بیم نهاد ناظر از هیجانی شدن شرایط بازار از دو منظر قابل بررسی است. اولا باید تایید کرد که به عنوان متولی و مسوول بازار و ایفاگر نقش پاسخگو به افکار عمومی و نیز مقام بالاتر، سازمان بورس لاجرم باید از اختیار کافی در این زمینه برخوردار باشد. طبیعی است که غیرحبابی خواندن بازار نیز یکی از رفتارهای هدایتگرانه و روشنگرانه ای است که توسط نهاد مربوطه ایفا می شود.
مدیر سرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری سعدی ادامه داد: شرایط پیش آمده طی مدت یکسال اخیر تحت تاثیر عواملی خارج از کتنرل نهاد ناظر رخ داده و می دهد و بر همین اساس کار چندانی در این ارتباط از مسوولان مربوطه بر نمی آید؛ از سوی دیگر این نوع نگاه حاکی از تفاوت نگرش ناظر و بازیگران بازار است. بازیگران بازار خصوصا حقوقی ها و نقش آفرینان اصلی، چنان که شایسته است در تصمیم سازی ها نقشی ندارند و کاملا طبیعی است که با قواعد خود بازی را دنبال کنند.
وی در توصیه خود به فعالان بازار سرمایه در شرایط کنونی بازار، عنوان کرد: از نگاه کسی که سودای بازار در سر دارد عرض می کنم شرایط کلی اقتصاد و طبعا بورس رو به بهبودی است. توجه اکید به اصول مدرن سبد گردانی، پرهیز از ریسک های نابجا و بعضا غیر منطقی، همراه با نگاه بنیادین به سهام حاضر در بازار در هر شرایطی راهگشا است.
اطلاعیه های شفاف سازی از هیجانات بازار نمی کاهد
مدیرعامل شرکت کارگزاری سهم آشنا در گفت و گو با « دنیای اقتصاد» هیجان را جزئی از ذات بازار سرمایه دانست و به جهت اینکه بخش عمده ای از سهامداران خرد نگاه علمی به بازار ندارند، بدیهی است که پتانسیل هیجانی شدن هم در جهت مثبت و هم منفی در بورس زیاد است.
شهریار شهمیری اظهار کرد: در حال حاضر هم، معاملات هیجانی در بازار وجود دارد ولی اگر بخواهیم رشد فعلی بازار را تنها ناشی از هیجانات بدانیم، موافق نیستم.
وی کنترل هیجانات بازار را مستلزم فعال بودن سهامداران عمده روی نمادها دانست، به طوری که در صورت رشد بی منطق با افزایش عرضه ها و در صورت کاهش بیشتر قیمت از سطوح ارزندگی، با جمع آوری سهام و در واقع با مکانیسم علمی عرضه و تقاضا به تعادل قیمتی سهام در محدوده ارزش واقعی مبادرت کنند.
شهمیری انتشار اطلاعیه شفاف سازی یا توقف نماد را به هیچ عنوان ابزار مناسبی برای کاهش هیجانات ندانست و گفت: رفتار هیجانی یعنی اینکه سهامدار بدون هیچ شناختی و تنها تحت تاثیر جو بازار به خرید و فروش سهام بپردازد.
چنین رفتاری بدون تردید در بلند مدت زیان آور است و اشاعه آن در بازار می تواند قیمت ها را حبابی کند، ولی اگر هیجان از بازار سرمایه گرفته شود، جذابیت بازار بسیار کم می شود.
مدیرعامل شرکت کارگزاری سهم آشنا در نهایت این گونه نتیجه گیری کرد: هیجان برای بازار لازم است ولی افراط و تفریط در آن خوب نیست. در واقع هیجانات کوتاه مدت لازم و هیجان بلند مدت و متداوم مضر است.
وی در این میان از عرضه های اولیه به عنوان راحت ترین راه برای افزایش عمق بازار و افزایش سریع تر ارزش بازار سهام نام برد که بی تردید کمک زیادی به منطقی شدن روند بازار کرده و عمق بیشتری به آن می بخشد.
شهمیری ادامه داد: البته این به شرطی است که قیمت ipo (عرضه اولیه سازمان خصوصی سازی) در سطوح پایین تر از ارزشگذاری بازار باشد تا جذابیت قیمتی بازار را به استقبال از عرضه های اولیه سوق دهد.
وی دلیل اصلی تاثیر منفی عرضه اولیه سهام تاپیکو در بازار این گونه عنوان کرد: سهم در محدوده ارزش گذاری آن توسط بازار عرضه شد و قیمت فروش جذابیت خیلی بالایی نداشت. با توجه به ابهامات زیاد گروه پتروشیمی در مورد قیمت گذاری خوراک، نحوه پرداخت ریالی یا ارزی آن، قیمت گذاری داخلی محصولات، مشکلات صادرات و غیره باید تاپیکو را در قیمتی عرضه می کردند که با تمام این ابهامات بازهم جای رشد برای آن باقی می ماند.
به گفته مدیرعامل شرکت کارگزاری سهم آشنا؛ در حال حاضر گروه پتروشیمی جزو گروه هایی است که پایین ترین نسبت P/E را در بازار دارند و دلیل آن همین ابهاماتی است که سرمایه گذاران را سردرگم کرده است.
وی در پاسخ به این سوال که آیا کنترل بازار به معنای تعادل است یا منفی شدن شاخص؟ گفت: در بازار سهام اصطلاح « کنترل» معنا ندارد و هیچ نهادی متولی این کار نیست. دیدگاه سهامداران در خرید و فروش سهام با یکدیگر متفاوت است. برخی بلندمدت و برخی دیگر کوتاه مدت خرید و فروش می کنند. ممکن است سهمی با دیدگاه کوتاه مدت و در قیمتی خاص فاقد ارزندگی و با دیدگاه بلند مدت در همان قیمت ارزنده باشد.
شهمیری ادامه داد: مهم این است که ارزشگذاری با کدام فرمول، کدام دیدگاه و کدام منطق انجام گرفته باشد. کسی نمی تواند دیدگاه و منطق خود در ارزشگذاری را به سهامداران دیکته کند.
وی در این میان به نهاد ناظر بازار سرمایه اشاره کرد و گفت: در شرایط کنونی نهاد ناظر باید تلاش کند تا شرکت ها گزارش های خود را به موقع و با اطلاعات کامل و همین طور با ذکر فرصت ها و مخاطرات پیش رو منتشر کنند و سپس تصمیم گیری را به سرمایه گذاران محول کند. از طرف دیگر سازمان بورس باید تلاش کند مشارکت سهامداران عمده در روند معاملات روزانه سهام بیشتر شود تا با افزایش سهام شناور قیمت گذاری سهام نیز منطقی تر شود.
مدیرعامل شرکت کارگزاری سهم آشنا در برابر این سوال که چرا نهاد ناظر بورس از هیجانی شدن بورس بیم دارد؟ گفت: ترس سازمان در شرایط فعلی از حبابی بودن بازار نیست بلکه نگرانی از بابت حرکت به سمت حبابی شدن است. نسبت قیمت به درآمد بازار در کنار روند صعودی سودآوری شرکت ها باعث شده که بازار در شرایط فعلی فاقد حباب باشد ولی اگر بازار بخواهد هر روز رشد کند به سرعت به سمت حبابی شدن پیش رفته و ریسک آن بالا می رود.
شهمیری در این میان به فعالان بازار سرمایه توصیه کرد: با توجه به اینکه با تغییرات قیمت دلار و همین طور تغییر دولت شرایط فاندامنتال بازار در بلند مدت با دگرگونی اساسی همراه شده، بدیهی است که حرفه ای های بازار باید موشکافی عمیق تری از بیم ها و امیدهای بازار و همین طور سهام در آینده داشته باشند و با انتقال تحلیل های خود به بدنه بازار کمک کنند تا سایر سهامداران نیز به شناخت کامل تری از وضعیت فعلی و آینده رسند تا جهت گیری بازار به سمت گزینه های مطلوب قرارگیرد. غیر حرفه ای ها نیز با پرهیز از خرید سهامی که با رشد پیاپی همراه شده و سعی کنند که در روندهای اصلاحی و منفی به خرید سهام بپردازند. حقوقی ها و سهامداران عمده هم سهم خود در عرضه و تقاضای بازار را افزایش دهند تا روند معاملات از احساس و هیجان تهی شود.
حباب قیمت، نه؛ فاز استراحت، آری
در این رابطه یک کارشناس ارشد بازار سرمایه به بورس نیوز گفت: به نظر می رسد در هر زمانی شاخص P/E بازار سرمایه در کشور ما از حدود ۷ تا ۷/۵ واحد فراتر رود می توان نگران حبابی بودن قیمت ها در آن بود.
شایان آرانی در ادامه افزود: در حال حاضر با توجه به P/E حدود ۵/۶ واحدی بورس به نظر می رسد هنوز به محدوده حبابی شدن قیمت ها وارد نشدیم، اما توجه به نکته حائز اهمیت است که فاصله چندانی نیز با آن نداریم. به گونه ای که در صورت بالا رفتن بی رویه قیمت سهام شرکت ها و شاخص کل به واقع می توان نگران غیرواقعی بودن آنها بود و اینجاست که مسوولین بازار سرمایه وظیفه سنگینی در خصوص کنترل و حفظ رشد پایدار این نماگر اقتصادی برعهده خواهند داشت.
وی درباره راه های مناسب جلوگیری از رشد بی رویه شاخص و حبابی شدن آن گفت: یکی از راه های کنترل مناسب رشد بی رویه قیمت ها در بازار سهام این است که شرکت های فعالی که با افزایش قیمت ها روبه رو شدند، مکلف به ارائه گزارش های میان دوره ای برای شفاف سازی وضعیت مالی خودشان باشند، زیرا در صورت عدم شفاف سازی های لازم درباره ارزش واقعی سهام شرکت ها، جو روانی مثبت ایجاد شده برای خرید سهام می تواند همچون موجی خطرناک افزایش یابد.
به اعتقاد این کارشناس، نکته حائز اهمیت این است که دستکاری صورت های مالی و غیر واقعی جلوه دادن سودآوری شرکت ها جهت کنترل روند قیمتی آنها امری خلاف قانون و نابه جا است. البته دومین راه مناسب برای کنترل حرکت قیمت سهام اقدام قانونی مسوولان شرکت ها برای بازارگردانی مناسب سهام خود است.
شایان آرانی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا بازار سرمایه فعلی ما پتانسیل جذب نقدینگی کنونی موجود در جامعه را خواهد داشت یا نه؟ گفت: در حال حاضر متوسط نسبت ارزش بورس ها به تولید ناخالص در کشورهای در حال توسعه حدود ۴۴ درصد و برای کشورهای منطقه خاورمیانه ۴۲ درصد بوده، حال آنکه این رقم در ایران و تا قبل از انتخابات اخیر حدود ۱۸ تا ۱۹ درصد محاسبه شده است. وی افزود: در اسفند ماه سال گذشته ارزش بورس تهران حدود ۱۸۰ میلیارد تومان بوده که این رقم در حال حاضر تا ۲۷۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته اما هنوز هم فاصله حدود ۲۰ درصدی تا رقم ۳۷۰ هزار میلیارد تا ۳۸۰ هزار میلیارد تومانی معقول خود دارد.
این کارشناس بازار سرمایه در پایان تصریح کرد: پیداست نسبت ارزش بورس تهران به تولید ناخالص در کشور فاصله زیادی با کشورهای منطقه دارد و این امر یعنی وجود پتانسیل های فراوان برای رشد، به شرطی که پارامترهای دیگر اقتصادی همچون نرخ تورم و سیاست های اقتصادی نیز همانند کشورهای مذکور از ثبات نسبی برخوردار باشد.
همچنین مدیر سرمایه گذاری امید درباره دلایل عمده تغییرات بازار گفت: در ابتدا باید توضیح دهم که رشد شاخص به چند دلیل صورت گرفته است که از جمله آنها می توان به رشد سودآوری شرکت ها ناشی از کاهش واردات کالاهای خارجی رقیب، افزایش نرخ ارز، اصلاح سیستم قیمت گذاری کالاها و رشد ارزش ذاتی شرکت ها به دلیل افزایش ارزش املاک و ماشین آلات تولیدی اشاره کرد.
حمید رضا بهزادی پور در ادامه افزود: بر این اساس بازار هر روز شاهد تعدیل بودجه و افزایش سود آوری شرکت ها است، بنابراین رشد شاخص های بورس طبیعی است اما برای افت و خیز چند روزه اخیر شاخص چند دلیل وجود دارد.
این کارشناس بازار سرمایه درباره فاکتورهایی که در تغییرات شاخص بازار تاثیرگذار است، گفت: اول اینکه بازار پس از رشد سریعی که در سال جاری داشته، وارد فاز استراحت شده و طبیعی است که شاخص با افت و خیزهای جزئی، مدتی در همین محدوده باقی بماند.
وی خاطرنشان کرد: همچنین با توجه به روال هر ساله با ورود به ماه مبارک رمضان فعالیت های اقتصادی در همه زمینه ها از جمله در بورس کاهش یافته و شاخص ها با رکود نسبی مواجه می شود. همچنین بسته بودن طولانی مدت برخی نمادها از نقد شوندگی بازار کاسته و ممکن است باعث خروج نقدینگی از بازار شود که در این زمینه از مسوولان مربوطه انتظار است راهکارهای مناسب اتخاذ کنند.
وی درباره احتمال افت قیمت ها در روزهای آینده گفت: همان طور که توضیح دادم به نظرم موضوع حباب قیمت ها مصداق ندارد و بهتر است آن را فاز استراحت تلقی کنیم. همچنین اصلاح قیمت ها تقریبا در همه گروه ها و نمادها به چشم می آید اما در نمادهای پالایشی و پتروشیمی به دلیل وجود ابهامات بیشتر مشخص است.
وی در پایان به سهامداران گفت: توصیه من به سهامداران این است که با عجله تصمیم گیری نکرده و از اقدامات شتابزده خودداری کنند. شرکت های بورسی هنوز ظرفیت های بالایی برای ایجاد درآمد و افزایش قیمت دارند و امید است با استقرار تیم اقتصادی دولت و حمایت هایی که از صنایع داخلی خواهد شد، شاهد رشد و شکوفایی بیشتر صنایع و بهبود شاخص ها باشیم.