زمان مناسب تعویض روغن موتور را چگونه تشخیص دهیم

زمان مناسب تعویض روغن موتور را با چند روش ساده می توان تشخیص داد. تعویض روغن موتور در زمان مناسب اهمیت زیادی دارد و توجه نکردن به آن می تواند خسارات جبران ناپذیری به موتور ماشین بزند. با بالا بردن آگاهی تان از این خسارات جلوگیری کنید.

نقش روغن موتور در خودرو

روغن موتور وظیفه روان‌سازی، محافظت، تمیز نگه‌داشتن و خنک کردن موتور‌‌ رو به عهده داره. به علاوه روغن موتور، اصطکاک قطعات‌‌ رو کم می‌کنه و مانع فرسودگی و پارگی اون‌ها می‌شه. روغن موتور، هر گونه ته‌نشینی‌‌ رو از موتور خارج می‌کنه. روغن موتور همین‌طور به انتقال حرارت از درون موتور به بیرون کمک می‌کنه تا دمای فعالیت موتور، ایده آل بمونه. در این‌جا بهتره چند مورد از وظایف روغن موتور رو بررسی کنیم:

• کاهش دادن سایش قطعات موتور
• کاهش دادن اصطکاک قطعات متحرک موتور خودرو
• خنک کردن قطعات داخلی موتور
• تمیز نگه‌داشتن قطعات داخل موتور
• آب‌ بندی کامل بین سیلندر و پیستون
• محافظت قطعات موتور در مقابل خوردگی
• کارکرد بهینه موتور در دماهای مختلف

چرا تعویض روغن موتور مهم است؟

روی این کره خاکی، هرچیزی که «مصرفی» باشد، تاریخ انقضا هم دارد؛ از مواد خوراکی و طبیعی بگیرید تا مواد صنعتی و شیمایی مثل لاستیک خودرو و حتی روغن موتور خودرو. 

همانطور که در تصویر زیر نیز مشاهده می‌کنید، روغن موتورها در قلب خودرو جریان دارند چراکه وظیفه اصلی‌شان، خنک‌سازی، تصفیه‌سازی (پاک‌کنندگی)، آب‌بندی و حتی روان‌سازی است. بنابراین طبیعی است که بعد از مدتی استفاده، خواص‌ روز اول‌شان را از دست بدهند.

روغن موتورها بعد از مدتی استفاده، غلظت‌شان بیشتر و بیشتر می‌شود. به خصوص اینکه روغن‌ها، ذرات فلزی یا براده‌های آهنی یا هر ناخالصی درون اجزای موتور را به خودشان جذب می‌کنند و همین موضوع، در افزایش غلظت آنها، تاثیر مستقیم دارد.

روغن موتوری که حالت استانداردش را از دست می‌دهد، نه برای خنک‌سازی مناسب است و نه می‌تواند روان‌سازی قطعات را به خوبی انجام دهد. این حالت، چیزی شبیه رگ‌های گرفته در بدن انسان است.

همانطور که رگ‌های گرفته، فشار زیادی به قلب می‌آورند، روغن موتور نامناسب هم فشار زیادی به مجموعه پیشرانه خودرو وارد می‌کند؛ فشاری که ممکن است باعث افزایش دمای قطعات، افزایش اصطکاک قطعات و نهایتا از کار افتادن موتور، ختم شود.

زمان مناسب تعویض روغن موتور

تعویض روغنی‌ها معمولا می‌گویند که زمان مناسب برای تعویض روغن موتور، هر 5000 کیلومتر یا هر 3 ماه یکبار (هرکدام زودتر فرا برسد) است. باید بگوییم که حرف درستی است اما نه برای همه خودروها !

تکنولوژی ساخت موتور، نحوه رانندگی با خودرو و حتی نوع روغن موتور مورد استفاده، در تعیین زمان مناسب تعویض روغن موتور خودرو، بسیار مهم و حیاتی است طوری که مثلا برخی خودروسازان، هر 5000 کیلومتر را معادل هر 6 ماه درنظر می‌گیرند اما برخی دیگر هم هستند که معتقدند باید در هر 12 هزار کیلومتر یا هر یکسال، برای تعویض روغن موتور، اقدام کنید.

همانطور که گفتیم، تکنولوژی ساخت موتور نیز در تعیین زمان مناسب تعویض روغن موتور، مهم است. مثلا موتورهایی که از سیستم توربوشارژ استفاده می‌کنند، ممکن است زودتر از مابقی موتورهای تنفس طبیعی، نیاز به تعویض روغن موتور داشته باشند. حتی نوع سوخت هم می‌تواند در تعیین زمان تعویض روغن موتور خودرو موثر باشد. مثلا موتورهای دیزلی، معمولا در بازه زمانی بیشتری (نسبت به موتورهای بنزینی) به تعویض روغن موتور نیاز دارند.

زمان مناسب تعویض روغن موتور چه زمانیست؟ جواب ما واضح است؛ بهترین زمان تعویض روغن خودرو که از آن بعنوان «زمان طلایی تعویض روغن موتور» نیز یاد می‌کنند، دقیقا همان چیزی است که در دفترچه راهنمای خودرو شما ذکر شده. پس لطفا به حرف بقیه، گوش ندهید!

نشانه‌های فرا رسیدن زمان مناسب تعویض روغن موتور

آیا خودروی شما تنبل و کم جان شده است؟ آیا پیشرانه خودروی شما سروصداهای عجیبی تولید می‌کند؟ آیا نشان‌گر فشار روغن موتور آن را کم‌تر از حالت عادی نمایش می‌دهد یا چراغ روغن روشن شده است؟ حتی اگر زمانی که خودروی شما برخی از نشانه‌های واضح‌تر روغن کثیف و کهنه را ندارد، این که بتوانید از روی برخی نشانه‌های کوچک‌تر، زمان مناسب برای تعویض روغن موتور را تشخیص دهید از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

گاهی اوقات شرایط خاصی برای‌تان رخ می‌دهد که مجبورید روغن موتور را زودتر از زمان توصیه شده (توسط خودروساز) تعویض کنید. این شرایط خاص، معمولا به همراه نشانه‌هایی است که به شما می‌گوید باید روغن موتور خودرو را هرچه زودتر، تعویض کنید.

صدای تیک تاک هنگام روشن شدن موتور

پیشرانه خودرو زمانی که در حال کار است، به صورت مداوم روغن را در سراسر کارتر و سرسیلندرها پمپ می‌کند و پس از چند وقت، روغنی که زمانی بسیار تازه و طلایی رنگ بود، به دلیل گرما و همچنین جذب دوده‌های ناشی از احتراق پیشرانه کثیف و سیاه می‌شود.

روغن کثیف سنگین‌تر شده و حرکت آن داخل پیشرانه بالطبع سخت‌تر هم می‌شود. این بدین معنی است که احتمالاً هنگام روشن کردن و سرد بودن پیشرانه، صدایی شبیه به تیک تاک از مجموعه سوپاپ به گوش شما خواهد خورد. دلیل صدا این است که روغن کثیف زمان بیشتری نیاز دارد تا جریان پیدا کرده و مجموعه سوپاپی که در حال حرکت است را روان‌کاری کند.

در حالت درجا، دور موتور بالاست

یکی دیگر از نشانه‌های روغن کثیف می‌تواند بالا بودن دور موتور در حالت درجا کار کردن باشد، به گونه‌ای که حس می‌کنید پیشرانه با سرعت بیشتری در مقایسه با حالت عادی کار می‌کند. دلیل این موضوع می‌تواند افزایش اصطکاک بین پیستون‌ها، رینگ‌ها و یاتاقان‌ها باشد.

شتاب خودرو کم شده است ؛ زمان مناسب تعویض روغن موتور

یک پیشرانه که به خوبی روان‌کاری شده باشد، بدون مشکل می‌تواند کار خود را انجام دهد، از این رو زمانی که روغن کهنه و کثیف می‌شود، پیشرانه به خوبی قادر نیست قطعات در حال حرکت را روان‌کاری کرده و در نتیجه، نمی‌تواند به نرمی حالت عادی کار کند. در این وضعیت، شتاب خودرو کاهش پیدا می‌کند و احساس خواهید کرد قدرت پیشرانه کم شده است.

صدای ضربات متوالی از موتور شنیده می‌شود

اگر هنگام کار کردن پیشرانه صدای ضربه‌های متوالی از آن شنیده می‌شود، علت آن ممکن است روغن کهنه و کثیفی باشد که نهایتاً می‌تواند منجر به خراب شدن یاتاقان‌های متحرک شود. این مشکل باعث لرزش پیشرانه هنگام درجا کار کردن شده و با افزایش سرعت موتور، صدای ضربات بلندتر می‌شوند. متاسفانه، اگر چنین صدایی را از پیشرانه خودرویتان بشنوید، معمولاً نشان از یک آسیب بزرگ به خودروی شماست که به علت بی‌توجهی در سرویس دوره‌ای ایجاد شده است و یک تعویض روغن ساده این مشکل را به هیچ وجه حل نخواهد کرد.

چراغ چک روغن روشن شده است ؛ زمان مناسب تعویض روغن موتور

اگر چراغ روغن موتور روشن شده، به هیچ وجه آن را نادیده نگیرید، زیرا معمولاً روشن شدن این چراغ بدین معنی است که فشار روغن داخل پیشرانه به قدری افت کرده که خودرو نمی‌تواند به درستی کار کند. این که بدانید در هنگام روشن شدن چراغ روغن چه کاری باید انجام دهید بسیار مهم است و اولین کار شما، باید تعویض سریع روغن موتور باشد.

زمان مناسب تعویض روغن موتور با چک کردن روغن

یکی دیگر از راه‌هایی که به شما می‌گوید زمان تعویض روغن موتور فرا رسیده، چک کردن «منظم» سطح روغن موتور خودروست.

بعد از آنکه روغن موتور را عوض کردید، اگر برای مدت یک ماه، هفته‌­ای یک بار سطح روغن موتور را چک کنید، متوجه خواهید شد که پیشرانه خودروی شما تا چه حد روغن کم می‌­کند.

پس از آن، دیگر نیازی نیست این کار را هر هفته تکرار کنید و بسته به این که پیشرانه خودروی شما چه میزان روغن کم می‌کند، می­‌توانید این بازه زمانی چک کردن را طولانی‌تر کنید. مثلا هر سه هفته یکبار یا هر ماه یکبار. همچنین در مطلب روش صحیح چک کردن روغن موتور همه چیز را درباره بازرسی سطح روغن موتور خودروها گفته‌ایم.

در زمان چک کردن روغن موتور، که به کمک میله روغن (گیج روغن) آنرا انجام می‌دهیم، باید 3 سوال مهم را از خودمان بپرسیم:

آیا سطح روغن موتور، کاهش یافته؟

کاهش ناگهانی سطح روغن می‌تواند نشانه‌ای از روغن‌ریزی یا استفاده از روغن موتور تقلبی باشد.

آیا رنگ روغن موتور، تغییر کرده؟

قبل از هرچیز باید بدانید که تشخیص طبیعی بودن رنگ روغن موتور، نیازمند تجربه بسیار است. اما باید بدانید که روغن موتورها، به مرور زمان، رنگ‌شان تغییر کرده و تیره می‌شود. تیره‌شدن روغن موتور، نشانه خوبی است چراکه به شما می‌گوید روغن موتور، توانسته دوده‌های ناشی از احتراق و سایر رسوب‌ها را به خودش جذب کند.

اما تیره‌شدن «زودهنگام» روغن موتور، اصلا نشانه خوبی نیست! و حتی خطرناک هم هست چراکه می‌تواند دلیلی بر خرابی رینگ و پیستون یا وجود نقص و ایراد در کارتل باشد. بنابراین اگر رنگ روغن موتور، خیلی زود به تیره‌شدن متمایل شد، حتما برای بررسی بیشتر، به تعمیرگاه‌های مجاز مراجعه کنید.

در شکل فوق، نحوه تغییر رنگ روغن موتور را مشاهده می‌کنید. وقتی رنگ روغن به رنگی شبیه رنگ شماره 3 می‌رسد، یعنی زمان تعویض روغن موتور فرا رسیده است. 

آیا چسبندگی روغن موتور، بیشتر شده؟

میزان چسبندگی روغن موتور را باید به کمک انگشتان‌تان لمس کنید. این طبیعی است که بعد از مدتی استفاده، چسبندگی روغن موتور، اندکی افزایش یابد.

اما بازهم این چسبندگی، حد تعادل دارد و اگر از مقدار خاصی بیشتر باشد، به این معنی است که ویسکوزیته روغن موتور تغییر کرده. در این حالت، روان‌سازی قطعات دیگر مطلوب نبوده و به عبارت بهتر، اصطکاک میان قطعات، بیشتر از حد نرمال شده است.

تعویض روغن موتور در شرایط رانندگی سخت

یکی دیگر از عواملی که باعث تغییر در زمان توصیه‌شده خودروساز برای تعویض روغن موتور می‌شود، رانندگی در شرایط سخت است. اگر به دفترچه راهنمای خودروی‌تان مراجعه کردید و شرایط سخت رانندگی برای خودروی‌تان تعریف شده بود، حتما باید بدانید که زمان تعویض روغن موتورتان را باید تغییر داده و آنرا زودتر از شرایط ایده‌آل، باید عوض کنید.

صرفا جهت اطلاعات بیشتر باید بدانید که خودروسازان، معمولا رانندگی در حالت‌های زیر را بعنوان «شرایط سخت» تعریف می‌کنند:

• رانندگی در گرد و خاک،
• رانندگی در جاده‌های ناهموار یا کویری،
• رانندگی با یدک‌کش یا بکسل کردن،
• رانندگی مداوم با سرعت زیاد،
• رانندگی مداوم با سرعت کم (زیر 30 کیلومتر برساعت)،
• رانندگی در دماهای خیلی سرد یا خیلی گرم،
• رانندگی در مناطق کوهستانی و مناطقی با رطوبت زیاد، 

نحوه تخلیه روغن از موتور خودرو ؛ زمان مناسب تعویض روغن موتور

اکیدا توصیه می‌کنیم که تخلیه روغن موتور را در پارکینگ انجام ندهید و حتما آنرا به تعویض روغنی‌ها واگذار کنید؛ هم بدلیل خطرات جانی (بدلیل استفاده از جک)، هم بدلیل خطرات زیست‌محیطی و هم بدلیل ریزه‌کاری‌هایی که فقط افراد با تجربه، از آن سردر می‌آورند. اما اگر به هر دلیلی، مجبور به انجام این کار شدید، باید مراحل زیر را دنبال کنید:

1- درپوش روغن موتور خودرو را از بالا، باز کنید. این کار باعث تخلیه آسان‌تر روغن از کارتل، می‌شود.

2- جک را زیر خودرو قرار دهید. سپس خودرو را بالا ببرید تا به کارتل دسترسی پیدا کنید. رعایت نکات ایمنی در زمان استفاده از جک، را جدی بگیرید. در برخی خودروها ممکن است برای دسترسی به پیچ کارتل، مجبور شوید تا سینی زیر موتور را هم باز کنید.

3- ظرفی بزرگی را زیر محفظه کارتل قرار دهید تا تمام روغن تخلیه شده را در آن، جمع‌آوری کنید.

4- دستکش ایمنی بپوشید تا از تماس روغن کهنه به دستانتان جلوگیری کنید. حالا با استفاده از آچار بوکس و شماره پیچ مخصوص، پیچ کارتل را باز کنید. دقت کنید که در زمان باز کردن، پیچ به درون ظرف روغن، نیفتد.

5- زمانی که روغن درون کارتل تخلیه شد، بهتر است یکبار جک را پایین بیاورید تا روغنی که ممکن است در قسمت‌های مختلف کارتل، جمع شده باشد، تخلیه شود. کمی صبور باشید و عجله نکنید! اجازه دهید تا روغن به طور کامل از کارتل، خارج شود.

6- بعد از تخلیه روغن کارتل، حالا نوبت به تعویض فیلتر روغن موتور است. دشوارترین مرحله تعویض روغن موتور همین قسمت است چراکه دسترسی به فیلتر روغن، در اکثر خودروها، کار آسانی نیست. ضمن اینکه تعویض فیلتر روغن، هم نیازمند آچار مخصوص فیلتر روغن است و هم اینکه، در برخی خودروها، بازوبستن آن، قلق خاصی دارد.

7- در زمان تعویض فیلتر روغن، حتما دقت کنید که فیلتر جدید، خوردگی یا ساییدگی نداشته باشد. همچنین قبل از نصب فیلتر روغن جدید، واشر دور فیلتر را با روغن تمیز، چرب کنید. در تصویر زیر، تفاوت فیلتر تمیز و کارکرده را مشاهده می‌کنید.

8- بعد از تعویض فیلتر روغن موتور، حالا باید پیچ کارتل را ببندید اما قبل از آن، حتما واشر را روی پیچ کارتل قرار دهید. همچنین دقت داشته باشید که در برخی خودروها، پیچ کارتل یکبار مصرف است؛ یعنی بعد از بازشدن دیگر نمی‌توان از آن استفاده کرد.

 در زمان بستن پیچ کارتل، مراقب هرزشدن شیارهای کارتل باشید چراکه کارتل برخی خودروها از جنس آلومینیومی بوده اما جنس پیچ کارتل از نوع فولادی است. لذا بدیهی است که بعد از چندین‌بار بازوبستن پیچ کارتل، احتمال نشتی روغن موتور از این قسمت، وجود داشته باشد.

9- حالا همه چیز برای ریختن روغن موتور جدید، آماده است.

10- روغن موتوری تخلیه شده از کارتل را به هیچ وجه، دور نریزید یا حتی درون شبکه فاضلاب هم نریزید چراکه اثرات زیست‌محیطی خطرناکی دارد. روغن موتور کهنه را بهتر است درون بطری ریخته و آنرا به تعویض‌روغنی‌ها بسپارید. 

11- در پایان، خودرو را روشن کنید و مطمئن شوید که چراغ چک روغن، روشن نشده و خاموش باشد.

نحوه اضافه کردن روغن به موتور خودرو

اگر سطح روغن موتور، کاهش یافته باشد، باید مقداری روغن، به آن اضافه کنید. برای این کار:

1- خودرو را روی سطح صاف قرار دهید.

2- موتور را روشن کنید و حدود 5 الی 10 دقیقه اجازه دهید تا موتور، به دمای نرمال برسد.

3- حالا موتور را خاموش کنید و مجددا 5 الی 10 دقیقه منتظر بمانید تا روغن به کارتل برگردد.

4- میله روغن (گیج روغن) را بالا بکشید و آنرا تمیز کنید. سپس آنرا درون مخزن روغن فرو کنید.

5- میله را مجددا بیرون بکشید و سطح روغن را چک کنید. سطح روغن موتور باید نزدیک به شاخص MAX که روی گیج روغن تعیین شده، باشد. اگر سطح روغن، پایین‌تر از مقدار ماکزیمم بود، باید آنقدر روغن اضافه کنید تا به سطح ماکزیمم، نزدیک شود. همچنین توجه داشته باشید که در زمان اضافه کردن روغن، گیج روغن را بیرون نیاورید.

گیج روغن در برخی خودروها، فاقد نوشته‌های MAX و MIN یا نوشته‌های F و L است. اما در عوض، دو علامت در انتهای این نوع گیج‌ها، مشخص شده و باید از آنها کمک بگیرید.

6- بعد از اضافه کردن روغن موتور، دوباره موتور را روشن کنید و دوباره منتظر بمانید تا موتور، به دمای نرمال برسد. مجددا موتور را خاموش کنید و دقایقی منتظر بمانید. سپس سطح روغن را دوباره چک کنید و مطمئن شوید که نزدیک به شاخص ماکزیمم باشد.

نکات مهم در زمان تعویض روغن موتور

در زمان تعویض روغن موتور خودرو، بهتر است مراقب چند نکته مهم باشید:

1- در زمان تعویض روغن، حتما فیلتر روغن موتور را هم عوض کنید.

2- اگر نیاز به اضافه‌کردن روغن موتور دارید، به هیچ عنوان از دو نوع روغن موتور مختلف، استفاده نکنید.

3- تماس طولانی مدت روغن موتور با پوست دست، ممکن است باعث بروز بیماری‌های پوستی و حساسیت شود. همچنین روغن موتور سوخته یا روغن موتور سیاه، به شدت برای پوست، ضرر دارد. لذا در صورت آغشته‌شدن دست‌های‌تان به روغن، بلافاصله آن را با آب و صابون، تمیز کنید.

4- برای تخلیه کامل روغن موتور، گاهی اوقات ممکن است از دستگاه‌های مکش روغن (از بالا) استفاده شود اما بعضی وقت‌ها بهتر است تخلیه را از طریق کارتل انجام دهید. لطفا اجازه دهید تا در این مورد، نمایندگی‌های مجاز برای شما تصمیم بگیرند!

5- زمان تعویض روغن موتورهای معدنی، زودتر از روغن موتورهای صنعتی (سنتتیک یا نیمه‌سنتتیک) است چراکه روغن‌های معدنی، فاقد افزودنی شیمایی هستند.

6- در زمانی که موتور، برای مدت زیادی روشن بوده، به هیچ وجه برای تعویض روغن موتور، اقدام نکنید. موتور را خاموش کنید و حداقل 30 الی 45 دقیقه منتظر بمانید تا دمای موتور، کاهش یابد.

7- در زمان اضافه‌کردن روغن به موتور، مراقب این نکته باشید که ریختن روغن اضافی ممکن است باعث ایجاد صدمات جبران‌ناپذیری به موتور خودرو شود.

خطرات تعویض نکردن روغن موتور

اگر از این کار اجتناب کنید ، مشکلات زیر دامن گیر شما می شود:

• مصرف سوخت ماشین بالا می رود.
• موتور صدا می دهد.
• موتور به نرمی همیشه کار نمی کند.
• موتور می سوزد و دیگر کار نمی کند.