سیگنال‌های شکست «آشتی عربستان و قطر»

هر کسی که اجلاس شورای همکاری خلیج فارس در منطقه «العلا» عربستان سعودی با هدف تحقق « آشتی عربی » را که سه‌شنبه هفته گذشته برگزار شد دنبال کرده باشد، متوجه نکات قابل توجه این نشست می‌شود. از جمله این نکات غیبت کامل چهره های تشریفاتی آن است که قرار بود منعکس کننده این آشتی باشد که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس آن را دستاوردی بزرگ می دانند. همچنین امضای بیانیه نهایی این اجلاس بدون هیچ گونه شور و شوقی انجام شد و حاضران بلافاصله پس از پایان نشست سالن را ترک کردند.

آنچه که تاکید می‌کند این توافق نتیجه دیکته های آمریکایی است، تحرکات «جراد کوشنر» داماد و مشاور ارشد « دونالد ترامپ » رئیس جمهور کنونی ایالات متحده است که از روزها قبل همه جزئیات مربوط به این اجلاس را از طریق تلفنی و حضوری در عربستان سعودی دنبال می کرد. همچنین علامت سوال‌های مربوط به حواشی این نشست و بیانیه پایانی آن که تنها مربوط به کلیات بوده و درباره آنچه حاضران در توافق آشتی عربی امضا کردند توضیح داده نشد، با اظهارات «انور قرقاش» وزیر مشاور در امور خارجه امارات پاسخ داده می شود.

قرقاش پس از پایان این نشست گفت که مطالبات مطرح شده در روند آشتی با قطر بیانگر حداکثر موضع مذاکرات است و این یعنی که توافق مذکور با حداقل اجماع کشورهای حوزه خلیج فارس انجام شده و بنابر این خواسته ها و شروطی که کشورهای محاصره کننده قطر برای آن در نظر گرفته بودند نادیده گرفته شد؛ چرا که هیچ یک از 13 شرط کشورهای مذکور از جمله تعطیل کردن شبکه الجزیره و کاهش روابط با ایران توسط دوحه اجرا نشد.

اما برجسته‌ترین موضوعی که پس از این توافق مشهود است، باز شدن مرزهای زمینی و دریایی و حریم هوایی عربستان سعودی به روی قطر است که یک خواسته کاملا آمریکایی بود. دونالد ترامپ که به گفته بسیاری از کارشناسان این روزها مانند یک گاو زخمی رفتار می کند اکنون خود را در برابر هرگونه جنگ افروزی مقابل ایران ناتوان می بیند و به دنبال کسب دستاوردی قبل از خروج رسمی از کاخ سفید است.

از سوی دیگر در حالی که امارات متحده عربی یک هیئت عالی رتبه به ریاست «شیخ محمد بن راشد» حاکم دبی و انور قرقاش همراه با برخی از شیوخ امارات از فرزندان شیخ زاید در اجلاس شورای همکاری خلیج فارس در عربستان سعودی فرستاد؛ اما هیچ گونه صحنه محبت آمیز میان مسئولان اماراتی یا ولیعهد بحرین با «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر آنگونه که «محمد بن سلمان» ولیعهد عربستان او را به آغوش کشید مشاهده نشد.

تحلیلگران معتقدند که امارات متحده عربی در زمینه آشتی با قطر و توافق با این کشور قصد ندارد از عربستان سعودی پیروی کند و این موضع ابوظبی در اظهارات انور قرقاش صراحتا پیدا بود که تاکید کرد امارات اعتماد خود را به عربستان سعودی در زمینه هدایت روند مذاکره اعلام کرده؛ اما حریم هوایی و مرزهای امارات همچنان در قبال قطر بسته مانده و درباره گشودن این مرزها ظرف یک هفته تصمیم‌گیری می‌شود. این موضوع نشان می‌دهد که مواضع امارات در قبال قطر برخلاف عربستان همچنان محافظه‌کارانه است.

ادامه جنگ رسانه‌ای

علاوه بر آن جنگ رسانه‌ای که همچنان در حاشیه آشتی عربی در جریان است نشان می دهد که تنش ها میان کشورهای مذکور همچنان ادامه دارد. برای نمونه شرکت سعودی «روتانا» آهنگ «قطر بداند» را بعد از سه سال از سایت یوتیوب حذف کرد ؛ اما آهنگ «به قطر بگویید» که خوانندگان اماراتی خوانده بودند بدون هیچ گونه واکنشی همچنان در سایت یوتیوب باقی مانده است.

همچنین شبکه خبری الجزیره که تعطیلی آن یکی از شروط کشورهای عربستان، مصر ،امارات و بحرین برای رفع محاصره قطر بود این روزها تماما مشغول پوشش اخبار مربوط به انتخابات و آشوب‌های آمریکاست و جای زیادی برای عربستان و امارات در پوشش خبری این شبکه وجود ندارد.

در روابط دوحه و تهران تغییری ایجاد نمی‌شود

از سوی دیگر در حالی که وزیر مشاور در امور خارجه امارات، درباره ارزیابی روابط با قطر صحبت می کند «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر امور خارجه قطر صراحتا تاکید کرد که بعد از انجام توافق آشتی با 4 کشور محاصره کننده قطر در روابط دوحه با ایران و ترکیه هیچ تغییری ایجاد نخواهد شد و قطر در زمینه روابط خود با سایر کشورها مستقل عمل می کند. این در حالی است که یکی دیگر از شروط مهم کشورهای مذکور برای رفع تحریم قطر مربوط به کاهش روابط دوحه با تهران و بستن پایگاه نظامی ترکیه در قطر بود.

همانطور که مشاهده شد تنها طرفی که در اجلاس «العلا» اقدام به فرافکنی علیه ایران کرد، محمد بن سلمان و «فیصل بن فرحان» وزیر خارجه عربستان بود که تاکید کرد باید یک موضع واحد از جانب کشورهای حوزه خلیج فارس در قبال ایران وجود داشته باشد؛ اما وزیر خارجه قطر تاکید کرد روابط دو جانبه این کشور در حوزه تصمیمات حاکمیتی و منافع ملی قطری‌ها قرار می گیرد.

بنابراین اگر روابط قطر و ترکیه و ایران به همان شکلی که پیش از این بود باقی بماند و دوحه بزرگترین برنده توافق آشتی عربی باشد و نیز با تحقق برجسته ترین دستاورد این توافق برای قطر یعنی رفع محاصره و گشوده شدن مرزهای زمینی و دریایی و حریم هوایی عربستان به روی آن ، سوالاتی درباره دستاوردهایی که کشورهای تحریم کننده قطر در این توافق به دست می‌آورند مطرح می شود.

رویکرد الجزیره تغییر نمی‌کند

همچنین سوالاتی درباره رویکرد آینده شبکه الجزیره نسبت به چهار کشور محاصره کننده قطر مطرح می شود. به نظر می‌رسد که این شبکه در روزهای اخیر گزارش‌های مربوط به انتقاد از سیاست های ولیعهد عربستان سعودی را متوقف کرده است. با این حال وزیر امور خارجه قطر تاکید کرد که هیچ تغییری در سیاست های شبکه الجزیره ایجاد نخواهد شد.

این امر سوالاتی در خصوص ادامه سیاست‌های این شبکه علیه عربستان و امارات مطرح می‌کند؛ چرا که عدم تغییر در آنها به معنای ادامه رویکرد تهاجمی علیه سران کشورهای حوزه خلیج فارس است. همچنین سوالاتی مطرح می‌شود در این رابطه که آیا این شبکه قطری میزبانی از مخالفان سعودی و اماراتی را متوقف و بودجه شبکه های مخالف امارات و عربستان در ترکیه را متوقف می کند که به نظر می‌رسد این اتفاق هرگز رخ نخواهد داد؛ همان طور که وزیر خارجه قطر گفت پایگاه نظامی ترکیه در دوحه باقی خواهد ماند.

بر این اساس می توان نتیجه گیری کرد که از لحظه در آغوش کشیده شدن امیر قطر توسط محمد بن سلمان یک آشتی دوجانبه میان عربستان و قطر اتفاق افتاده و سایر کشورهای مربوطه نقشی در این زمینه ندارند.

در اظهارات وزیر امور خارجه قطر نیز پیداست که اعتماد زیادی به امارات و بحرین در این توافق ندارد؛ چراکه در سخنان خود بعد از اجلاس العلا به طور کلی ابراز امیدواری کرد که همه طرف‌های درگیر در منطقه خلیج فارس به اختلافات پایان دهند و نام سایر کشورهای محاصره کننده قطر را به شکل ضمنی آورد و اشاره مستقیمی به آنها نکرد.

همچنین پایان نشست شورای همکاری خلیج فارس در عربستان سعودی یک لحظه تاریخی متفاوت برای شورای همکاری خلیج فارس محسوب می شود ؛ چراکه تصمیم در خصوص انجام توافق کشورهای محاصره کننده قطر با این کشور و آشتی عربی همراه با باز شدن حریم هوایی و مرزهای عربستان سعودی به روی قطر و بازگشت به روابط دیپلماتیک، یک قرار حاکمیتی صرف در این شورا نبوده و بیشتر تحت تاثیر دیکته‌های ایالات متحده با ابزار جرد کوشنر که در میان بحران های پیچیده کشورش و چالشهای وحشتناک دونالد ترامپ به عربستان سعودی آمده بود، است.