ایران برای حل مناقشه قره‌باغ چه کرد؟

پس از بروز دور جدید درگیری‌ها بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ کوهستانی، جمهوری اسلامی ایران از همه توان خود برای پایان دادن به این درگیری‌ها استفاده کرد و رایزنی‌هایی را با طرف‌های درگیر و دیگر کشورهای تاثیرگذار در این قضیه صورت داد.

بامداد یکشنبه ششم مهر ماه دور جدید درگیری‌های ارمنستان و آذربایجان بر سر منطقه مورد مناقشه قره باغ آغاز شد و در نهایت در پی مذاکرات ۱۰ ساعته‌ای که روز جمعه ۱۸ مهر ماه با حضور وزرای خارجه روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان در مسکو برگزار شد، طرفین در بیانیه‌ای توافق کردند که آتش بس را از ساعت ۱۲ ظهر روز شنبه ۱۹ مهر ماه به وقت محلی  (۱۲:۳۰ به وقت تهران) در منطقه مورد مناقشه «قره باغ کوهستانی» کلید بزنند.

این آتش‌بس با اهداف بشردوستانه از جمله تبادل اسرا، جمع‌آوری اجساد کشته‌شدگان در مناطق درگیری و کمک به غیرنظامیان آسیب‌دیده در این درگیری‌ها صورت گرفت و در این بیانیه آمده بود: «از ساعت ۱۲:۰۰ ظهر دهم اکتبر ۲۰۲۰، آتش‌بسی با اهداف بشردوستانه، تبادل اسرای جنگی و دیگر بازداشتی‌ها و همچنین اجساد جان‌باختگان، با میانجی‌گری و بر اساس اصول کمیته جهانی صلیب سرخ اعلام شد».

البته پس از گذشت کمتر از دو ساعت از اجرای توافق آتش‌بس بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان، دو کشور یکدیگر را به نقض این توافق متهم کردند. در همین خصوص «شوشان استپانیان» سخنگوی وزارت دفاع ارمنستان در صفحه «فیس‌بوک» خود با متهم کردن جمهوری آذربایجان به نقض آتش‌بس نوشت: «یگان (جمهوری‌) آذربایجان با نادیده گرفتن آتش‌بس برای اهداف انساندوستانه که از ساعت ۱۲:۰۰ تاریخ ۱۰ اکتبر (شنبه ساعت ۱۲:۳۰ به وقت تهران) عملی شده است، ساعت ۱۲:۰۵ به سمت منطقه‌ای به نام «کاراخامبیلی» حمله کرد. یگان دفاعی آرتساخ (قره باغ کوهستانی) پاسخ متناسبی را برای متوقف کردن حمله دشمن انجام داد».

از طرف دیگر، ارتش آذربایجان نیز نیروهای مسلح ارمنستان را به حملات خمپاره‌ای به «ترتر» و منطقه «آغ دام» جمهوری آذربایجان متهم کرد.

امروز یکشنبه نیز جمهوری آذر‌بایجان اعلام کرد که نیروهای ارمنستان شهر گنجه را گلوله‌باران کرده‌اند که در پی آن هفت نفر کشته شده‌اند.

* ایران چه کرد؟

جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدا با ابراز نگرانی از وقوع این درگیری‌ها و با اعلام اینکه از نزدیک این درگیری‌های نظامی را دنبال می‌کند، ضمن دعوت طرفین به خویشتنداری، بر توقف درگیری‌ها و برقراری آتش بس و انجام گفت‌وگو بین دو طرف درگیر تأکید و آمادگی خود را برای انجام گفت‌وگوها بین دو طرف اعلام کرد.علاوه بر این آنگونه که خطیب‌زاده سخنگوی دستگاه دیپلماسی عنوان کرد طرحی را آماده کرد که با مشورت با هر دو طرف موضوع یعنی جمهوری آذربایجان و ارمنستان و دولت‌های منطقه و همسایگان پیگیری خواهد شد.

*گفت‌وگوهای تلفنی ظریف

در همین راستا و پس از بروز این درگیری‌ها محمدجواد ظریف ششم مهر ماه در رایزنی‌های تلفنی جداگانه با همتایان آذری و ارمنی آنها را به توقف درگیری‌ها دعوت کرد. ظریف در گفت‌وگوی تلفنی با زهراب مناتسکانیان وزیر امور خارجه ارمنستان و همچنین با جیحون بایراموف وزیر امور خارجه جمهوری آذربایجان ضمن اطلاع از آخرین وضعیت و شرایط میدانی و همچنین ابراز نگرانی از شرایط به وجود آمده، دو طرف را به خویشتنداری، آتش بس و پایان فوری خصومت‌ها و همچنین آغاز مذاکره در چارچوب حقوق و قوانین بین‌المللی دعوت کرد.

وزیر امور خارجه کشورمان همچنین آمادگی جمهوری اسلامی ایران برای استفاده از تمام ظرفیت‌های خود به منظور برقراری آتش بس، آغاز گفت‌وگو و استقرار صلح و آرامش را به دو طرف اعلام کرد.

او همچنین با وزرای خارجه اتریش و هلند و سرگئی لاوروف همتای روس خود در این باره  تلفنی به گفت‌وگو پرداخت.

*گفت‌وگوی تلفنی معاون نخست‌وزیر جمهوری آذربایجان با واعظی

محمود واعظی رئیس دفتر رئیس جمهور هم چهارشنبه نهم مهر ماه در تماس تلفنی «شاهین مصطفی اف» معاون نخست‌وزیر آذربایجان با وی با ابراز نگرانی از مناقشه و درگیری ایجاد شده بین آذربایجان  و ارمنستان، تاکید کرد: تحولات اخیر را با دقت و جدیت دنبال می‌کنیم و آماده هرگونه کمک برای حل و فصل اختلافات دو کشور از طریق گفت‌و‌گو و مذاکره در چارچوب قوانین و مقررات حقوق بین‌المللی هستیم.

«شاهین مصطفی اف» معاون نخست وزیر آذربایجان نیز در این گفت‌و‌گو، جمهوری اسلامی ایران را همسایه خوب و کشور دوست آذربایجان برشمرد و گفت: دو کشور روابط صمیمانه‌ای با یکدیگر دارند و نباید اجازه دهیم این روابط خوب با تلاش‌های مخالفان خدشه دار شود.

*گفت‌وگوهای تلفنی رئیس جمهور

از سوی دیگر حجت الاسلام حسن روحانی رئیس جمهور نیز رایزنی‌هایی را با نخست‌وزیر ارمنستان، رئیس جمهور آذربایجان و رئیس جمهور روسیه در این زمینه صورت داد.

روحانی روز چهارشنبه نهم مهر ماه در تماس تلفنی «نیکل پاشینیان» نخست وزیر ارمنستان با وی با اشاره به اختلافات دیرینه ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر مسئله قره باغ و اینکه باید برای حل و فصل اختلافات در این زمینه در چارچوب مقررات بین‌المللی و تمامیت ارضی راه‌حلی یافت شود، تصریح کرد: توقف این درگیری‌ها برای ما مهم است و انتظار داریم دو کشور ارمنستان و جمهوری آذربایجان با درایت و خویشتنداری در این مسیر گام بردارند.

رئیس جمهور گفت: هرگونه دخالت خارجی در این ماجرا نه تنها به حل و فصل مشکل کمک نخواهد کرد، بلکه درگیری‌ها و تنش‌ها را طولانی‌تر و اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند.

روحانی آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای ایفای هرگونه نقش سازنده که مورد نظر دو کشور دوست و همسایه باشد، اعلام کرد و گفت: آرزوی ما توقف فوری درگیری است و همه باید دنبال این باشیم که مسائل منطقه را از طریق سیاسی و مقررات بین‌المللی حل و فصل کنیم.

نخست وزیر ارمنستان نیز هرگونه تنش و درگیری را به زیان همه کشورهای منطقه خواند و از هرگونه ابتکار عملی برای توقف خشونت‌ها استقبال کرد.

پاشینیان از هرگونه مداخله خارجی در مسئله اختلافات این کشور با جمهوری آذربایجان ابراز نگرانی کرد.

روز دوشنبه ۱۴ مهرماه نیز سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران عنوان کرد که منازعه ناگورنو قره‌باغ را به دقت دنبال می‌کنیم و با همه طرف‌ها در تماسیم. طرف‌های درگیر باید قانون جنگ را رعایت کرده و از هدف قرار دادن غیرنظامیان اجتناب کنند. خواستار آتش‌بس فوری، احترام به تمامیت ارضی آذربایجان و گفت‌گوهای سیاسی زماندار هستیم.

*رایزنی تلفنی روحانی با علی‌اف

حجت الاسلام حسن روحانی روز سه‌شنبه ۱۵ مهر ماه در تماس تلفنی با «الهام علی‌اف» رئیس‌جمهور آذربایجان، با بیان اینکه تحولات اخیر منطقه ناشی از درگیری دو کشور همسایه جمهوری آذربایجان و ارمنستان را با حساسیت و نگرانی دنبال می‌کنیم، گفت: مسئله صلح در منطقه بسیار مهم است و البته تمامیت ارضی همسایگان نیز برای ما دارای اهمیت بالایی است.

روحانی با ابراز نگرانی از مداخله احتمالی کشورهای دیگر در مناقشه جمهوری آذربایجان و ارمنستان و تبدیل این درگیری به یک جنگ منطقه‌ای، تاکید کرد: امنیت، ثبات و آرامش منطقه و به ویژه مرزهای شمالی برای ما بسیار مهم است و این مناقشه و تداوم ناامنی مرزها نباید زمینه ساز نفوذ برخی گروه‌های تروریستی شود.

روحانی با اشاره به ضرورت پایان یافتن هر چه سریعتر درگیری‌ها بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان، افزود: ایران برای هر نوع اقدامی برای حل اختلافات باکو و ایروان براساس قوانین و حقوق بین المللی و مرزهای به رسمیت شناخته شده دو کشور، آمادگی دارد.

رئیس جمهور آذربایجان از مواضع سازنده مقامات ایرانی و تاکید بر حفظ تمامیت ارضی و حل مناقشه قره باغ، قدردانی کرد و گفت: امنیت ایران را امنیت آذربایجان می‌دانیم و اجازه نخواهیم داد این مناقشه موجب ناامنی در کشورهای همسایه شود.(بیشتر بخوانید)

*گفت‌وگوی تلفنی روحانی با پوتین

رئیس جمهوری اسلامی ایران همچنین روز شنبه ۱۹ مهر ماه  بلافاصله بعد از اعلام برقراری آتش‌بس در قره‌باغ، در تماس تلفنی با «ولادیمیر پوتین» همتای روس خود، از آتش بس در قره باغ استقبال و بر انجام گفت‌وگوهای بیشتر برای حل و فصل این مناقشه تاکید کرد.

پوتین، همتای ایرانی را از تلاش‌های روسیه برای کاهش تنش ها در منطقه قره باغ مطلع کرد.

در این تماس تلفنی، رئیس جمهوری اسلامی ایران از توافق به دست آمده در جریان رایزنی‌های وزرای خارجه روسیه، ارمنستان و جمهوری آذربایجان به منظور برقراری آتش بس برای اهداف انسانی و نیز آغاز مذاکرات برای دستیابی به راه حل صلح اعلام حمایت کرد.

در همین خصوص «کاظم جلالی» سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو و پس از گفت‌وگوی تلفنی روسای جمهوری ایران و روسیه در توئیتی عنوان کرد:رایزنی‌ها و مذاکرات مسئولان ارشد دو کشور در خصوص بحران قره باغ تداوم دارد. جمهوری اسلامی ایران با استقبال از میانجیگری روسیه آماده کمک به توقف همیشگی درگیری‌ها و تداوم گفت‌وگوهای جدی بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان است.