بیم و امیدهای سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بازار سهام

بعد از ریزش شدید بازار سهام طی هفته‌های اخیر، تصمیمات حمایتی متعددی برای بازگشت دوباره بازار به روند صعودی قبل گرفته شد؛ از ورود حقوقی‌ها به بازار از شنبه سرنوشت‌ساز تا انتشار خبر احتمال برداشت از صندوق توسعه ملی و حالا هم نوبت به لغو مصوبه ممنوعیت سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بازار بورس رسیده است. 

شورای عالی بورس مصوبه ممنوعیت خرید سهام توسط بانک‌ها را به‌طور رسمی لغو کرد تا شاید ثبات و تعادل به معاملات بورس بازگردد، اما این اقدام با واکنش‌های مثبت و منفی همراه شد. به‌زعم بعضی از کارشناسان این تصمیم عاملی برای سفته‌بازی می‌شود و به همین دلیل افزایش تورم را به دنبال خود می‌آورد، زیرا این پول تنها با هدف جلوگیری از افت شدید بورس به آن تزریق می‌شود و با خلق نقدینگی، باعث بالا رفتن تورم می‌گردد، زیرا نقدینگی تولیدشده به بخش واقعی اقتصاد و تولید وارد نمی‌شود. 

به نظر تعدادی دیگر از کارشناسان با ورود بانک‌ها در نقش سرمایه‌گذار در بازار بورس، نقدینگی خلق نمی‌شود که بتواند تورم ایجاد کند، زیرا اساسا افزایش نقدینگی مرتبط با افزایش پایه پولی است و در اجرای این مصوبه چنین مسئله‌ای متصور نیست. 

با بالا گرفتن اظهارنظرها درباره تبعات مثبت و منفی اجرای این مصوبه، حمیدرضا حاجی بابایی رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه و محاسبات مجلس، تصمیم این شورا که در آن مواد ۱۶ و۱۷ قانون رفع موانع تولید را ملغی کرده است، تخلف قانونی اعلام کرد، زیرا سازمان بورس نمی‌تواند مصوبه مجلس را تغییر دهد. 

سعید اسلامی بیدگلی عضو شورای عالی بورس هم در مقام پاسخگویی به انتقاد حاجی بابایی، عدم اجرایی بودن مصوبه شورای عالی بورس و مغایرت این مصوبه با قانون رفع موانع تولید و خروج بانک‌ها از بنگاه‌داری را رد کرد و این مصوبه را کاملا قابل‌اجرا دانست. 

او به حضور دو نماینده مجلس شورای اسلامی به‌عنوان ناظر شورا و رئیس‌کل بانک مرکزی به‌عنوان یکی از اعضای شورا در جریان این مصوبات اشاره کرد، درحالی‌که رئیس کمیسیون برنامه‌وبودجه حضور نمایندگان مجلس را در شورای عالی بورس، دلیلی موجه برای لغو قانون مجلس نمی‌داند.  

 ورود بانک‌ها در میان‌مدت و بلندمدت به نفع اقتصاد نیست

شورای عالی بورس و سازمان بورس از یک ماه گذشته که بازار وارد مسیر نوسان و بی‌ثباتی شد تلاش خود را برای بازگشت تعادل به بازار به کار گرفت و تصمیماتی را اتخاذ کرد. مجتبی رضاخواه عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه در راستای مصوبه اخیر شورای عالی بورس گفت: اگر بانک‌ها بخواهند به شکل صوری وارد بازار سهام شوند و یا در وضعیت آن مداخله کنند، امکان به وجود آمدن تغییرات حباب گونه در بازار وجود دارد، زیرا این تغییرات دستوری خواهند بود. بازار بورس باید ارتباط مستقیم و غیردستوری با اقتصاد داشته باشد. 

وی اظهار کرد: رشد غیرطبیعی بورس طی چند ماه گذشته، با هیچ رشد اقتصادی در جامعه همخوانی نداشت، به‌طوری‌که در مدت‌زمان کوتاهی افزایش ۵۰ درصدی را در این بازار شاهد بودیم. بنابراین چنین رشدی به‌طورقطع غیرواقعی بود و متأسفانه در زمانی که بورس رشد غیرواقعی داشت، جلوی آن گرفته نشد.

رضاخواه ادامه داد: شاید ورود بانک‌ها در کوتاه‌مدت اثرات مثبتی بر‌جای بگذارد، اما در میان‌مدت و بلندمدت به نفع اقتصاد نخواهد بود. درصورتی‌که با ورود بانک‌ها مجددا بازار با رشد غیرواقعی مواجه شود، چنین روندی مورد تأیید نیست. 

عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه با تأکید بر اینکه مجلس به دنبال رشد واقعی بورس است، افزود: رشد واقعی بازار سرمایه سازوکار خود را می‌طلبد و سازوکارهایی هم برای آن تعریف شده است. مجلس در جلسه غیرعلنی با وزیر اقتصاد این سازوکارها را موردبررسی قرار داد. 

رضاخواه با بیان اینکه نمی‌توان ورود بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری را صرفا منجر به خلق نقدینگی دانست، گفت: بیشتر بازیگران اصلی بورس عرضه‌کنندگان دولتی هستند. باید بررسی شود که این عرضه‌کنندگان چه اقدامی انجام داده‌اند که بازار به یکباره روند صعودی زیادی پیدا کرده، اما به‌سرعت هم افت داشته است. اگر بخواهیم بانک‌ها را به چنین بازاری هدایت کنیم، امکان ایجاد تبعات منفی در بازار وجود دارد. 

 سرمایه‌گذاری بانک ها در بورس باعث افزایش نقدینگی نمی‌شود

قاسم محسنی کارشناس ارشد بازارهای مالی ورود بانک‌ها به عرصه سرمایه‌گذاری در بورس را برخلاف نظر بعضی از کارشناسان اقتصادی عاملی برای تورم و خلق نقدینگی نمی‌داند. وی در گفت‌وگو با «رسالت»، درباره امکان سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بازار سهام گفت: بانک وجهی که به شرکت‌ها در قالب تسهیلات ارائه می‌دهد را می‌تواند صرف خرید سهام شرکت‌ها کند. سرمایه‌گذاری بانک‌ها برخلاف بعضی از اظهارنظرها باعث افزایش نقدینگی نمی‌شود زیرا این مسئله منوط به دو عامل افزایش پایه پولی و بالا رفتن سرعت گردش پول می‌شود، درحالی‌که با سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بورس هیچ‌کدام از این دو عامل تغییر نمی‌کنند. 

وی ادامه داد: ورود بانک‌ها به بورس حتی منجر به بالا رفتن سرعت گردش پول نمی‌شود، مگر اینکه بانک مرکزی خط اعتباری ویژه‌ای برای بانک‌ها افتتاح کند تا از این طریق بانک‌ها در بازار بورس، سرمایه‌گذاری کنند که پایه پولی افزایش پیدا کند و چنین تصمیمی هم از سوی بانک مرکزی گرفته نشده است. 

محسنی آسیب‌های ورود بانک‌ها به بورس را برشمرد و افزود: این آسیب‌ها می‌تواند شامل سیستم‌های بانکی شود و آن‌هم باید از طریق مقررات کفایت سرمایه بانک‌ها کنترل شود. با اجرای مصوبه لغو ممنوعیت سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بازار بورس، باید مقررات کفایت سرمایه بانک‌ها تغییر کند و ضریب ریسک سرمایه‌گذاری‌های بانک‌ها در اوراق بهادار بر اساس رتبه‌بندی اعتباری سهام شرکت‌ها تعیین شود. 

این کارشناس بازار سرمایه ادامه داد: در دیگر کشورها حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد ترازنامه بانک‌ها شامل اوراق بهادار می‌شود که می‌تواند بخشی از آن سهام و بخش دیگر اوراق قرضه باشد. بانک مرکزی ما هم باید مقررات کفایت سرمایه بانک‌ها را اصلاح کند و ضریب ریسک سرمایه‌گذاری‌ها را به رتبه‌بندی‌های اعتباری متصل نماید.

محسنی در پاسخ به این سؤال که اساسا سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بورس با چه هدفی انجام می‌گیرد، گفت: اگر بازار سرمایه رشد زیادی داشته باشد و مانعی در مسیر تولید نداشته باشد به رشد اقتصادی منجر می‌گردد. تحقیقات مختلف نشان می‌دهد یکی از عوامل رشد اقتصادی، بلوغ و تقویت بازارهای مالی است.

وی ممنوعیت سرمایه‌گذاری بانک‌ها در بورس را از ابتدا منطقی ندانست و افزود: بانک‌ها به‌عنوان یکی از بازیگران مهم در بازارهای مالی در اوراق بهادار  سرمایه‌گذاری می‌کنند، زیرا اوراق بهادار دارای بازدهی هستند ضمن اینکه نقد شوندگی بالایی هم دارند. با توجه به اینکه بانک‌ها تسهیلات کوتاه‌مدت می‌دهند و یا تعهدات کوتاه‌مدت دارند باید ۳۰ تا ۴۰ درصد از دارایی‌هایشان از قدرت نقدشوندگی سریع برخوردار باشد که شامل طلا، ارز و اوراق بهادار است. 

محسنی ادامه داد: اگر بانکی همه دارایی خود را به طلا اختصاص دهد، درنهایت هیچ تولیدی برای کشور اتفاق نمی‌افتد. طلا و ارز ایجاد تنوع می‌کند اما ارزش اقتصادی برای کشور به همراه ندارد. بهترین حالت آن است که بخشی از دارایی‌های بانک که باید در دارایی‌های با نقد شوندگی سریع سرمایه‌گذاری شود در اوراق بهادار وارد شود. 

محسنی در پایان سخنانش با اشاره به اینکه ورود بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در بورس می‌تواند منجر به رشد شاخص بورس گردد، افزود: ورود بانک‌ها به بازار سرمایه می‌تواند تقاضا را افزایش دهد و این افزایش به بالا رفتن روند صعودی در بورس کمک می‌کند.