روایت" فارین پالیسی" از جدال قدرت در خاندان آل سعود

به گزارش پارس به نقل از فارس، پایگاه آمریکایی « فارین پالیسی» در گزارشی به قلم « دیوید اتاوی» به بررسی ساختار قدرت در عربستان و منازعات احتمالی پس از مرگ ملک عبدالله پرداخته و نوشته است که درگیری ها برای جانشینی پادشاه بالا گرفته است.

اتاوی در ابتدای این یادداشت به چالش های پیش روی ملک عبدالله پرداخته و نوشته است که آینده خاندان آل سعود در حالی در معرض گمانه زنی های مختلف قرار گرفته که عربستان با سه چالش جنگ داخلی در سوریه، ایران هسته ای و ابهام در ادامه حضور آمریکا در خاورمیانه روبروست.

وی سپس با اشاره با « وضعیت بسیار شکننده سلامت» ملک عبدالله، نوشته اکنون چهار ماه است که ملک عبدالله در ملأعام حاضر نشده است. با این حال وی با وجود سن بالا و وضعیت بد جسمانی، به شدت برای چینش صحنه سیاسی پس از خود، در تلاش است.

نویسنده « فارین پالیسی» می افزاید: او شاهزاده های جوان تر را به عنوان وزرای کلیدی و فرماندهان اکثر استان های مهم منصوب کرده، یک برادرخوانده را به عنوان جانشین گمارده و دیگری را کنار گذاشته و کوچکترین امیدی برای شاهزاده های جوان تر باقی نگذاشته است. وی حتی جابجایی های بزرگی را نیز با هدف مطرح کردن پسرش به عنوان یک گزینه جدی برای جانشینی، انجام داده است.

اتاوی ادامه می دهد: جابجایی قدرت هیچ گاه تا این حد برای خاندان پادشاهی حساس نبوده است. سران سعودی به شدت از کمرنگ شدن حضور آمریکا در خاورمیانه و تعهد این کشور به حمایت از عربستان سعودی، و در نتیجه آن جدی تر شدن رویارویی با ایران بیمناکند. آشکارترین صحنه جنگ سرد میان ایران و عربستان در سوریه است، جایی که تهران با قوت از نظام بشار اسد حمایت می کند و در مقابل ریاض به حمایت از شورشیان مسلحی می پردازد که به دنبال سرنگونی اسد هستند.

وی می افزاید: در عین حال، اندک توان باقی مانده ملک عبدالله هم روی بازیابی قدرتش در آل سعود متمرکز شده است. این روند تا زمانی هم که او برای تعطیلات عربستان را به مقصد مراکش ترک کرد، ادامه داشت. او روز ۲۷ می، گارد ملی سلطنتی را که یکی از نیروهای نظامی قدرتمند در عربستان است، به وزارتخانه ای کامل تبدیل کرد و پسرش « متعب» ۶۱ ساله را به عنوان وزیر آن منصوب کرد. این اقدام موجب می شود تا متعب بتواند با توان بیشتری با رقبایش در نسل جوان آل سعود، برای رسیدن به تاچ پادشاهی رقابت کند.

فارین پالیسی توضیح می دهد که این اقدام موجب بروز نگرانی هایی در عربستان شده، مبنی بر اینکه ملک عبدالله قصد دارد روند انتخاب پادشاه را با تغییرات کلی روبرو کند. با این وجود گزینه جدی تر این است که وی « برای تحویل دادن قدرت به یکی از برادرهای ناتنی آماده می شود که این امر انتقال قدرت به نسل جوان را تا حد امکان به تأخیر می اندازد» .

در ادامه این یادداشت آمده است: این امر در صورت صحت، خبر خوشحال کننده ای برای « باراک اوباما» نخواهد بود، چراکه وی امیدوار است فردی جوان تر پادشاهی را در اختیار بگیرد و اصلاحات را تسریع کند. ماه ژانویه بود که آمریکا برای شاهزاده « محمد بن نایف» وزیر کشور جدید و ۵۳ ساله عربستان فرش قرمز پهن کرد و وی دیدارهایی جداگانه با اوباما، « هیلاری کلینتون» وزیر خارجه وقت، « تام دانیلون» مشاور امنیت ملی و دیگر مقامات ارشد آمریکا داشت. این اقدام از نظر سعودی ها پیامی بود مبنی بر اینکه واشنگتن علاقمند است که محمد پادشاه بعدی باشد.

محمد علاوه بر جوان تر بودن، فردی است که در سال ۲۰۰۰ مبارزه ای را علیه القاعده درون خاندان پادشاهی به راه انداخت و در آگوست ۲۰۰۹ به طرزی معجزه آسا از سوءقصد به جانش نجات پیدا کرد. او از آن زمان در خاندان پادشاهی به چشم یک قهرمان دیده می شود.

با این حال، هنوز محمد اصلی ترین گزینه ولیعهدی نیست. هم ملک عبدالله و هم شاهزاده سلمان ولیعهد ۷۷ ساله پادشاه، نسبت به انتقال قدرت به نسل جوان تر مردد هستند. این نسبت برادری است که پادشاهی را از شاهزاده ای به شاهزاده دیگر منتقل می کند. در ۸۱ سال گذشته پنج بار قدرت به این شکل دست به شده. اگرچه که حالا، تنها دو برادر از جمع پسران « عبدالعزیز بن سعود» موسس پادشاهی برای رسیدن به سلطنت باقی مانده اند.

گفته می شود در صورتی که این روند تکرار شود، این شاهزاده احمد است که در ۷۱ سالگی این فرصت را می یابد که به قدرت برسد. در این صورت وی بازگشتی قابل توجه به قدرت خواهد داشت، چراکه سال قبل ملک عبدالله وی را ۵ ماه پس از انتصاب به عنوان وزیر کشور، کنار گذاشت. با این حال، منابعی در خاندان پادشاهی و محافل دیپلماتیک می گویند که وی هنوز هم از حمایت زیادی در بخش های مختلف خاندان آل سعود برخوردار است.

فارین پالیسی در توضیح چرایی اختلاف میان ملک عبدالله و احمد می نویسد: عزل ناگهانی احمد از وزارت کشور پس از مجادله وی با پادشاه بر سر موضوع جدایی بخش امنیتی وزارتخانه که ۵۰۰هزار عضو دارد، و تبدیل شدن به یک نهاد مستقل اتفاق افتاد. پس از آنکه احمد عزل شد و به ریاض برگشت، صدها نفر در اقدامی بی سابقه علیه پادشاه، در فرودگاه به استقبال احمد رفتند. در میان این هواداران، برخی فعالان حقوق بشری و شاخه های لیبرال تحت رهبری شاهزاده طلال نیز حضور داشتند.

نویسنده این یادداشت می افزاید: ناظران باسابقه سعودی بر این باورند که تصمیم گیری در این مورد بستگی به این دارد که کدامیک از این دو نفر زنده می مانند: ملک عبدالله که تاکنون دو ولیعهد در دوره او مرده اند، یا ولیعهد وی، سلمان. یکی از سعودی هایی که اخیرا سلمان را دیده، می گوید شایعاتی که در مورد ابتلای وی به آلزایمر وجود دارد، درست نیست، اما قطعا توان او به دلیل کهولت سن به طرز چشم گیری کاهش یافته و او « دیگر سلمان سابق نیست» . مقامات آمریکایی نیز این امر را تائید می کنند. اما به نظر می رسد در صورتی که سلمان دوام بیاورد و پس از مرگ ملک عبدالله پادشاه شود، بیشتر تمایل به پادشاهی احمد داشته باشد، چراکه آن ها برادران تنی و از « سدیری» ها هستند.

اما اگر اتفاقی معجزه وار رخ دهد و ملک عبدالله از سلمان هم که فاصله سنی زیادی با او دارد، بیشتر عمر کند، احتمالا برادر ناتنی اش « مقرن» را به عنوان ولیعهد انتخاب می کند تا او پادشاه بعدی باشد. سعوی ها می گویند مقرن هوشمندانه با حضور مداوم در مجامع عمومی برای رسیدن به پادشاهی تلاش می کند. متعب (فرزند پادشاه) هم با وجود آنکه مقامی عالی رتبه را در اختیار دارد، اما به نظر نمی رسد پادشاه بخواهد با انتصاب وی و اقدامی بی سابقه تمام خاندان آل سعود را خشمگین کند.

ملک عبدالله در جریان خانه تکانی اش در خاندان آل سعود، با سدیری ها مهربان نبود. یکی از اقدامات وی در وزارت دفاع و هوانوردی بود که برای مدت ۴۸ سال حیات خلوت شاهزاده « سلطان» یکی دیگر از برادران سدیری پادشاه بود. در حالی که گفته می شد، شاهزاده در این مدت میلیاردها دلار از بودجه وزارتخانه را به ثروت شخصی اش افزوده، او پسرش شاهزاده « خالد» ۶۳ ساله را به عنوان دستیار وزیر منصوب کرد تا بعدا وزارتخانه به او برسد. خالد شهرتش را به حضورش به عنوان فرمانده تیم مشترک نظامیان با آمریکا در عملیات بیرون راندن نیروهای اشغالگر عراقی از کویت در سال ۱۹۹۱، مدیون است. بعدها ثروت وی پس از مرگ سلطان در سال ۲۰۱۱ و پس از آنکه ملک عبدالله برادرش شاهزاده « عبدالرحمن» را بعد از ۳۳ سال از معاون وزارت دفاع کنار گذاشت، و او را جایگزین کرد رو به افزایش گذاشت. از آن زمان وی به عنوان یک گزینه جدی برای رسیدن به پادشاهی مطرح شد.

اما پادشاه حرکتی خلاف جهت معمول هم داشت. او یکی دیگر از برادر ناتنی ها یعنی شاهزاده « سلمان» را اندکی پیش از آنکه به عنوان ولیعهد معرفی شود، به عنوان وزیر دفاع منصوب کرد و به او اجازه داد که امپراطوری خاندان « سلطان» را در آنجا بر هم زند. سلمان هم بخشی از این مأموریت را از طریق جداسازی بخش هوانوردی از وزارتخانه و همچنین منع کردن خالد از حضور در قراردادهای مهم نظامی، انجام داد.

نهایتا ملک عبدالله در ادامه این اقدامات ناگهانی، در ماه آوریل خالد را عزل کرد و فرمانده سابق نیروی دریایی سلطنتی را که کمتر شناخته شده بود، جایگزین وی کرد. این امر موجب شد تا خاندان سلطان که زمانی یکی از قدرتمندترین خانواده های آل سعود بود، تنها یک پست مهم یعنی ریاست بر اداره اطلاعات را در اختیار داشته باشد. تا جولای گذشته، این سمت در اختیار « بندر بن سلطان» ، سفیر باسابقه عربستان در واشنگتن و مشاور امنیت ملی پادشاه بود.

انتخاب پادشاه بعدی در عربستان، هنوز هم تصمیمی کاملا شخصی است که توسط رده های بسیار بالای خاندان آل سعود اتخاذ می شود. اما از سال ۲۰۰۷ به بعد و با تشکیل شورای ۳۵ عضوی « بیعت» متشکل از پسران و نوه های عبدالعزیر که اجازه داشت ولیعهد انتخابی پادشاه را تائید یا رد کند، به نظر می رسید این سنت تغییر کند.

با این حال، اکنون شورای بیعت کاملا بی اثر مانده و پادشاه به انتخاب خود دو ولیعهد را انتخاب کرده است. یکی از اعضای شورا، یعنی شاهزاده طلال لیبرال هم در اکتبر ۲۰۱۱ و پس از آنکه ملک عبدالله در جریان انتخاب شاهزاده نایف به عنوان ولیعهد از مشورت با شورای بیعت سر باز زد، استعفا داد. زمانی هم که نایف ژوئن سال گذشته درگذشت، پادشاه فورا و بدون مشورت با شورا، شاهزاده سلمان را به عنوان ولیعهد انتخاب کرد.

فارین پالیسی در پایان می نویسد: اکنون زمان تغییر در خاندان پادشاهی محافظه کار عربستان فرا رسیده. علاوه بر انتقال احتمالی قدرت به نسل جدید و چالش سوریه، شاهزاده ها نسبت به اینکه واشنگتن هنوز به روابط آمریکا-عربستان متعهد باشد نیز، مردد هستند. این، اقدامات ملک عبدالله در چند ماه یا چند سال آتی است، که مشخص می کند چه کسی عربستان را در دهه های آینده رهبری می کند و ما با چه نوع خاورمیانه و عربستانی روبرو خواهیم بود.