آیا نحوه برخورد با ستاره اسکندری درست بود؟

انتشار ویدیویی از یک بازیگر ایرانی در خارج از کشور سوژۀ تازۀ فضای مجازی شده است.

۱. آیا همۀ بازیگران زن در عالم واقع و در میهمانی‌ها هم حجاب دارند یا به اقتضای ایفای نقش در فیلم‌ها یا در اجرای قوانین ایران روسری به سر می‌کنند؟ اگر شِق اول درست باشد ستاره اسکندری یا نگار جواهریان یا بازیگران دیگر کشف حجاب کرده‌اند، اما اگر شق دوم درست باشد مانند زنان دیگری هستند که در ایران روسری دارند تا جریمه نشوند و در خارج از ایران ندارند، چون جریمه نمی‌شوند. بنابراین «کشف»‌ی اتفاق نیفتاده، اما برای بینندگانی که عادت کرده‌اند خانم‌های بازیگر را درون خانه‌ها هم با پوشش مشاهده کنند اسباب شگفتی است.

۲. فردی که فیلم را مخفیانه گرفته ستارۀ اسکندری را به حکومت منتسب می‌کند و انگیزۀ ضد نظام دارد. مشخص نیست برداشت او به خاطر ایفای نقش زنان چادری است یا برخی گفتگو‌های تلویزیونی در ستایش فیلم‌های ارزشی. اما تصور برخی خارج نشینان دربارۀ هر که درسیمای جمهوری اسلامی ایران ظاهر می‌شود جالب و تأمل برانگیز است. یکی از دوستان سال‌ها پیش خاطره‌ای از برهم زدن نشست حمید‌رضا صدر در یکی از کشور‌های اسکاندیناوی تعریف می‌کرد و این که ایرانی پناهنده‌ای قصد برهم زدن مراسم را داشته و دکتر صدر را وابسته به جمهوری اسلامی معرفی می‌کند و دو دلیل می‌آورد: یکی ظاهر ایشان و دیگری حضور در برنامه‌های تلویزیونی! احتمالا با همان منطق خانم اسکندری هم نماینده حاکمیت است!

۳. برخی معتقدند جدای جنبه‌های اعتقادی زمانی می‌توان انتظار رعایت مانند ایران را داشت که شخص با بودجۀ صدا وسیما رفته یا در آیینی رسمی شرکت کرده باشد. ولی وقتی مثل هر شهروند دیگری رفته و نمایندۀ جایی هم نبوده این حساسیت‌ها موجه نیست.

۴. ضرب‌المثلی در زبان عربی می‌گوید: من له الغُنم، فعیله الغُرم. یعنی وقتی از «غنیمت»‌ی برخورداری، «غرامت» آن را هم باید بپردازی. غنیمت، همان دستمزد‌هایی است که می‌گیرند و «غرامت» همین تصویر‌هایی که پنهانی ضبط و منتشر می‌شود.

۵. منتقدان این نکته را هم در نظر داشته باشند که ادامۀ این روند به زیان تلویزیون هم هست. یک روز عادل فردوسی پور، روز دیگر رامبد جوان و نگار جواهریان و حالا ستارۀ اسکندری و فردا هم دیگری. پس این گونه نیست که برخی تصور می‌کنند تنها بازیگران و مجریان‌اند که آسیب می‌بینند. (مثال فردوسی‌پور را از حیث از دست دادن سرمایه‌های رسانه آوردم).

۶. میل به افشاگری و کنج کاوی و سرک کشیدن به زندگی‌های دیگران از دیرباز در جامعه ما وجود داشته و حالا به یاری فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی ضریب فراوان گرفته است. براین اساس شاید بتوان گفت هر که اندک شهرتی دارد در معرض و در مقابل دید دیگران است. همچنان که با هر که صحبت می‌کنیم احتمال ضبط شدن صدایمان را هم باید در نظر بگیریم و انگار دیگر هیچ حریمی خصوصی نیست.

۷. با هر نگاهی که به قضیه بنگریم ماجرای ستاره اسکندری با آزاده نامداری متفاوت است. خانم نامداری پند و اندرزهم می‌داد وبه این خاطر شماتت شد. اما درباره ستاره اسکندری نهایت این است که در برخی مصاحبه‌های تلویزیونی با پیاز داغی بیشتراز واقعیت، اظهار نظر می‌کرد و گرنه در باقی موارد فقط نقش بازی می‌کرد. نقشی که در فیلمنامه تعریف شده و کارگردان می‌خواهد. همان گونه که از مشاهدۀ بازیگری که در نقش مرده بازی کرده تعجب نمی‌کنیم از دیدن پوشش متفاوت بازیگری که در سریال نلویزیونی به گونه‌ای دیگر پوشش دارد نیز نباید شگفت زده شویم.

۸. آیا می‌توان قانونی وضع کرد که بازیگران و چهره‌های مشهور خارج از ایران نیز موظف به رعایت حجاب باشند یا به باور‌ها و سبک زندگی خود آنان مربوط است؟ بعید است که بتوان چنین ضوابطی تعیین کرد، اما صدا وسیما می‌تواند افراد را وارد فهرست سیاه کند و تهیه کنندگان را از کار با این دسته از بازیگران منع کند. این کار‌ها شدنی است، اما در این صورت ممکن است افراد بخواهند برای رفع اتهام از خود دیگران را مثال بیاورند و بازیگرعلیه بازیگر موضع بگیرد.

۹. لاله و ستاره اسکندری برادرزاده‌های مرحوم اسکندری مجری و تهیه کننده درگذشتۀ صدا و سیمایند که در دهۀ ۶۰ برنامۀ «شما و سیما» را اجرا می‌کرد. پدرشان نیز فرهنگی بود. سال‌ها پیش وقتی به صورت اتفاقی ستاره خانم را در بانک دیدم و یادآور شدم پدرتان در دوران کودکی شما دبیر زیست شناسی ما در دبیرستان البرز بود بلافاصله با پدرتماس گرفت و دانستم او نیز در تمام این ۲۰ سال بازنشستگی خوانندۀ مطالب من بوده و هر دو چنان با شعف برخورد کردند که خاطره شیرین آن را فراموش نمی‌کنم و افسوس که دیدار با پدر را به وقتی دیگر موکول کردم و خیلی زود، دیر شد. غرض، خاطره‌گویی نیست. این است که دربارۀ آدم‌ها به صرف یک تصویر یا یک رفتار داوری نکنیم. هم لاله و هم ستارۀ اسکندری هنرمند و ایران‌دوست‌اند و کار‌های لاله بر روی برخی از دیواره‌های بزرگراه‌ها و خیابان‌ها چشم‌نوازند و ستارۀ اسکندری نیز در سفر‌های خارجی موضع منفی نداشته است.

۱۰. همان‌گونه که مشاهدۀ فلان شخصیت سیاسی یا مشهور، اما غیر سیاسی با شلوارک در ساحلی بیرون ایران مورد توجه «پاپاراتزی» هاست خانم بازیگر بدون روسری یا با حجاب متفاوت هم سوژه است و ممکن است انگیزۀ غالب همین باشد و از این منظر بازیگران مشهور همواره سوژه اند.

مهرداد خدیر