بی خوابی مضر با چاشنی آدامس کافئین!

 «اگر می‌خواهید برای شب‌های امتحان بیدار بمانید آدامس بجوید! اگر برای دیدن و دنبال کردن فیلم یا سریال‌های مورد علاقه‌تان در شب و یا برای هوشیاری بیشتر در اول صبح سر کلاس یا محل کار و یا حتی در هنگام رانندگی در سفرهای تفریحی و کاری و بسیاری موقعیت‌های دیگر که ممکن است خواب آلودگی به هر دلیلی به سراغتان بیاید با خوردن آدامس ساعت‌ها بیدار بمانید!»

این روزها در شبکه‌های مختلف تلویزیونی و ماهواره‌ای شاهد تبلیغات آدامسی هایی با عنوان « آدامس بیداری» هستیم! آدامسی که ادعا می‌شود به دلیل ترکیبات دارای کافئین با جویدن آن خواب به سراغتان نمی‌آید یا اگر آمده از سرتان می‌پرد، تبلیغات هیجان انگیزی که بدون توجه به سلامت انسان از شبکه‌های تلوزیونی پخش شده و هیچ‌گونه توضیحی در خصوص نحوه مصرف و میزان کافئین به کار رفته در این آدامس‌ها به مخاطب نمی‌دهد و آزادانه این فرصت را در اختیار افراد جامعه در سنین مختلف قرار می‌دهد تا بدون اطلاع از اینکه مصرف بیش از حد کافئین چه عوارضی برای آنها در پی خواهد داشت آن را بجوند.

از این رو به سراغ پزشکان و کارشناسان حوزه سلامت رفتیم تا از آنها اولا درباره میزان کافئین مورد نیاز بدن و سپس درباره عوارض مصرف چنین محصولاتی کسب اطلاع کنیم.

عوارض مصرف بیش از حد کافئین

مهدی خواجوی متخصص مغز و اعصاب در خصوص مزایا و معایب مصرف بیش از حد کافئین برای سلامتی توضیح داد: سال ۲۰۱۳ سازمان غذا و داروی آمریکا تبلیغ آدامس‌های کافئین دار را به دلیل اینکه تحقیق موثری در زمینه تاثیر مصرف آن در جامعه وجود نداشت را ممنوع اعلام کرد.

وی گفت: برخی از آدامس‌های کافئین دارد حدود ۴۰ میلی‌گرم کافئین دارند که این ماده پس از گذشت ۲۰ دقیقه از جویدن وارد خون می‌شود، کافئین باعث تمرکز و بهبود فعالیت مغز برای دو الی سه ساعت خواهد شد که بسته به دوز آدامس‌های مختلف متفاوت است، میزان دوز موثر برای افراد بزرگسال حداکثر به صورت روزانه ۳۰۰ الی ۴۰۰ میلی‌گرم در نظر گرفته شده است اما چون افراد مختلف از نظر متابولیسم بدن متفاوت هستند تاثیرات آن متفاونت خواهد بود. مصرف کافئین زیاد برای برخی افراد حتی با دوز پایین عوارضی مثل تپش قلب، سر درد و سرگیجه را در پی داشته باشد و در برخی افراد خوردن حتی یک آدامس می‌تواند باعث سوءحاضمه و سردرد شود.

این متخصص مغز و اعصاب با بیان اینکه مصرف بیش از حد کافئین می‌تواند در افرادی که زمینه‌ تشنج دارند منجر به تشدید بیماری آنها شود توضیح داد: افرادی که زمینه بیماری روانی مثل توهم و اسکیزوفرنی دارند نیز باید در مصرف کافئین دقت زیادی به خرج دهند.

مواد دارویی نباید به صورت آزادانه در اختیار کودکان قرار گیرند

این جراح مغز و اعصاب توضیح داد: مصرف روزانه و زیاد کافئین باعث خستگی غدد فوق کلیه خواهد شد، این غدد به صور طبیعی مقداری از این مواد را در بدن ترشح می‌کند و اگر بدن عادت کند کافئین را از منبع خارجی تهیه کند، غده تنبل شده و عمکلکرد نرمال خود را از دست می‌دهد.

خواجوی ادامه داد: حداکثر دوز مجاز به این معنی نیست که ما حق داریم دقیقا به همین اندازه کافئین مصرف کنیم، همانطور که متخصصان اعلام می‌کنند مصرف استامینفون از سه گرم به بالا باعث نارسایی کبد می‌شود ما حق نداریم روزانه چندین عدد از این قرص را مصرف کنیم.

وی تصریح کرد: موادی که حالت دارویی دارند نباید به طور آزاد در دسترس عموم قرار گیرند، به دلیل اینکه اگر کافئین در دسترس کودکان یا نوجوانان قرار گیرد و کودک به صورت روزانه آن را مصرف کند ممکن است به عوارض شدیدی دچار شود، حداکثر دوز مجاز مصرف کافئین در کودک ممکن است ۴۰ میلی‌گرم باشد که مصرف بیش از حد آن باعث وابستگی خواهد شد همچنین ممکن است اگر روزی آدامس در دسترس نبود وی به سمت استفاده از مواد مخدر روی بیاورد.

جراح مغز و اعصاب خاطرنشان کرد: اگر این آدامس از مزایا برخوردار بود در کشورهای اروپایی نیز به آسانی تبلیغ می‌شد. کافئین ماده‌ای ادرار آور است و ممکن است خطر کاهش آب بدن در کودکانی که فعالیت کمی دارند را در پی داشته باشند. در نتیجه تبلیغ آدامس حاوی کافئین در جامعه صحیح نبوده و باید برای دسترسی عمومی آن سازوکاری فراهم شود.

آدامس کافئین مرجع علمی ندارد

اما در سوی دیگر ماجرا فربد فدایی روانپزشک در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری فارس در خصوص تبلیغات آدامس‌های کافئین دار در شبکه‌های تلوزیونی و فضای مجازی توضیح داد: در درجه اول باید توجه داشت تنها محصولاتی که به تایید وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو رسیده باشند به عنوان دارو یا ماده آرایشی بهداشتی می‌ـواند مورد استفاده قرار گیرد، در غیر این صورت هیچ‌گونه تضمینی برای سالم یا کارامد بودن آن محصول وجود ندارد همچنین تبلیغ این داروها در رسانه‌های گروهی ممنوع است و این‌گونه تبلیغات نیز جنبه علمی ندارند.

وی با بیان اینکه بی‌خوابی عوارضی را برای افراد در پی دارد گفت: انسان به طور طبیعی به ۶ ساعت خواب در شبانه روز نیاز دارد و اکثر شکایت‌ها از بی‌خوابی در بررسی‌های کلینیک خواب نادرست هستند، فرد به میزان کافی خوابیده است و احساس می‌کند که با کمبود خواب مواجه است، لذا بهتر است افراد با رعایت سبک زندگی مناسب خواب خود را تنظیم کنند و خواب کمتر از ۶ ساعت در شبانه روز صحیح نیست.

این روانپزشک افزود: افراد می‌توانند با مصرف چای و قهوه نیاز خود را برای کاهش خواب برطرف کنند و استفاده از آدامس برای کاهش خواب در کتب مرجع پزشکی مورد تایید نیست.

مصرف بیش از حد کافئین عوارضی را برای افراد در پی دارد گفت: بی قراری، تمایل به مصرف مجدد کافئین، کاهش اشتها عصبانیت و احساس دردهای مزمن بدنی از جمله مواردی است که در صورت قطع کافئین ممکن است به وجود آید و قطع مصرف کافئین علائم ترک ایجاد خواهد شد.

ممنوع بودن تبلیغات کالاهای آسیب‌رسان سلامت

چند ماه قبل بود که وزارت بهداشت خبر ممنوع بودن تبلیغ تعدادی از کالاهای آسیب‌رسان به سلامت مردم را اعلام کرد که در این لیست اسامی تعداد زیادی از مواد غذایی مثل نوشیدنی‌های گازدار و شیرینی‌ها و روغن‌ها به چشم می‌خورد اما اکنون شاهد تبیلغ آدامسی در رسانه ملی هستیم، که به گفته متخصصان مصرف بیش از حد آن سلامت مردم و خصوصا کودکان را تهدید خواهد کرد.

حال سوال اصلی اینجاست که آیا این محصول موفق به کسب مجوز از سازمان غذا و دارو شده است یا خیر که به فرض مثبت بودن جواب این پرسش باید سوال دیگری مطرح کرد که از چه رو چنین محصولی فرصت تبلیغات تلویزیونی پیدا کرده است.