صدا و سیما باد کرد و باد کرد؛ تیم ملی ترکید!

از چهارشنبه هفته قبل در هر شبکه تلویزیونی همه دربارۀ این بازی صحبت کردند. هر شبکه ای که می دیدیم کارشناس و مجری داشت دربارۀ این بازی صحبت می کرد. این قدر این بازی را حساس و بزرگ کردند که از شدت استرس بازیکن ما نمی توانست راه برود.» روی دیگر هم البته بادکردن تیم ملی خودمان و لحن حماسی و بار سیاسی دادن هاست...

عصر ایران؛ مهرداد خدیر- از همان لحظه ای که داور استرالیایی دیدار دو تیم ملی فوتبال ایران و ژاپن در مرحلۀ نیمه نهایی جام ملت های آسیا و در شامگاه هشتم بهمن 1397 در شهر العین امارات عربی متحده، در سوت خود به نشانۀ پایان بازی به سود ژاپنی ها و حذف تلخ ایران دمید، تحلیل ها در چرایی استمرار ناکامی و سرنوشت تراژیک تیم ملی شروع شده است.

برخی مربیان داخلی دربارۀ کارلوس کی روش عقده گشایی می کنند، بعضی بر چشم واقعیت خاک نمی‌پاشند و قبل‌تر را فراموش نکرده‌اند، عده‌ای احتمالا بحث تکراری زیر ساخت‌ها را پیش می‌کشند و گروهی به بخت و اقبال نسبت می‌دهند و شماری به دامان شعر پناه می‌برند و این که «گاهی نمی‌شود که نمی‌شود که نمی‌شود» و جواد آقای خیابانی هم جلوی دوربین می‌گویند گفته اند نگو و نمی‌گویم! و لابد می خواست راز این اتفاق را به چهار زبان فارسی با لحن حماسی، انگلیسی با روش ابداعی خودش، آلمانی به شیوه ای که با وینفرد شفر صحبت کرد و ژاپنی به شکلی که منتشر شده بازگوید و نگذاشتند!

در این میان حرف حساب را حرف حساب ترین حرف و جان کلام را از زبان «علی پروین» شنیده ایم. تا جایی که در این چهل سالی که او را می شناسم سخنی چنین مستدل از او نشنیده بودم. 

راستش را بخواهید همیشه دنبال گافی بودیم که علی آقا نامی را به اشتباه تلفظ کند یا مثلا در دوران مربی گری تیم ملی بگوید «85 درصد تیم آماده است و مانده 30 درصد» و ما هم هشتاد و پنج و 30 را جمع بزنیم که از صد فراتر می رود!

این بار اما علی پروین در 70 سالگی اصل مطلب را گفته است: «ما امروز فقط به صدا و سیما باختیم. از چهارشنبه هفته قبل در هر شبکه تلویزیونی همه دربارۀ این بازی صحبت کردمد.هر شبکه ای که می دیدیم کارشناس و مجری داشت دربارۀ این بازی صحبت می کرد. زمان ما کی این همه بازی های تیم ملی از تلویزیون پخش می شد. این قدر این بازی را حساس و بزرگ کردند که از شدت استرس بازیکن ما نمی توانست راه برود. از بس این تیم را تلویزیون بزرگ کرد.»

نکته اما این است که تلویزیون تنها تیم ژاپن را بزرگ نکرد. تیم ملی را هم با تعابیر حماسی و بُغض خیابانی و ادا و اطوارهای محمد حسین میثاقی و کلیپ خدابیامرز محمد نوری باد کردند و باد کردند که ترکید!

بگذارید داستان را به شکل دیگری مرور کنیم. با فراگیر شدن پدیده فوتبال در ایران و تبدیل به یک سرگرمی برای مردم برخی از نیروهای مخالف رژیم گذشته آن را ساخته و پرداخته امپریالیسم و در راستای تحمیق توده ها دانستند.

چند اتفاق اما سبب شد در این دیدگاه تجدید نظر شود. اولی همان بازی مشهور ایران و اسراییل بود که پتانسیل سیاسی فوتبال را نشان داد و فردای آن بازی دفتر هواپیمایی شرکت هوایی اسراییلی در تهران را منفجر کردند.

دومی رویکرد سیاسی کاپیتان تیم ملی و بهترین بازیکن تاریخ فوتبال ایران – تا امروز حتی- بود چون پرویز قلیچ خانی به ساز رژیم نمی رقصید و هر چند ناگزیر شد در تلویزیون تن به اعتراف دهد ولی بعد تر از تیم ملی رفت و همواره نگران بودند اعتراف اجباری را لو بدهد یا در صورت دعوت به جام جهانی آرژانتین واکنش نشان بدهد.

اتفاق سوم علایق مذهبی علی پروین بود که به عنوان کاپیتان تیم ملی فوتبال ایران در راه پیمایی های مهم سال 57 شرکت کرد. چهره های سیاسی دیگر نیز نشان دادند فوتبال امری انتزاعی نیست. روز اول جنگ که تیم ملی در کویت بود برادر حسن روشن به شهادت رسید.

از این پس موضوع صدور انقلاب را به فوتبال بار کردند. در بازی های آسیایی هند و تیمی که جلال چراغ پور جوان مربی آن بود بازیکنان همه با تصویر بزرگ امام خمینی وارد زمین شدند. انتظار از فوتبال دراین مقطع صدور پیام انقلاب بود.

در تورنمتی دیگر روزنامه کیهان در صفحه اول تصویر ناصر محمد خانی در حال قنوت در نماز را چاپ کرد تا بر این وجه بازیکنان تأکید شود.

بعد از جنگ اما هاشمی رفسنجانی سازمان ورزش را به حسن غفوری فرد سپرد و او هم علی پروین را مربی تیم ملی کرد تا فضای ورزش متفاوت از سال های جنگ، جلوه کند.

هم سو با دیگر سیاست های این دوره فوتبال هم در مسیر سرمایه داری قرار گرفت و دستگاه ها پول تزریق کردند. درست تر این بود که خصوصی شوند اما دولتی تر شدند و این بار پول های کلان وارد فوتبال شد تا رؤیاهایی چون راه یابی مجدد به جام جهانی و قهرمانی چهارباره در جام ملت های آسیا تحقق یابد.

پس از چندی اما فوتبال محمل ناسیونالیسم ایرانی شد و صدا و سیما قضیه را حماسی کرد. این اتفاق از هشتم آذر 76 به بعد که با استرالیا مساوی و در واقع بر آن غلبه کردیم و جواز جام جهانی گرفتیم تشدید شد و از آن به بعد هر بازی مهم ملی برای صدا و سیما شده یک حماسه!

از این پس بود که تمام بار تاریخ و کورش و داریوش و وطنم وطنم و حماسه و فردوسی و ملیت را الصاق کردیم به ساق بچه هایی 20 تا 27 سال تا آرش کمانگیر ما باشند!

دو سه سالی است اما ماجرا از این هم فراتر رفته است. تلویزیون، فوتبال را باد می کند و باد می کند و باد می کند اما نه مانند گذشته به صرف وطن و ایران و ناسیونالیسم یا سرگرمی که برای کسب درآمد از هشتگ مربع ستاره!

تلویزیون شده بنگاه لاتاری و قرعه کشی. مردم را پای جعبه جادو می نشانیم و دلاور دلاور می کنیم و کلیپ محمد نوری را روی مهار پنالتی و فلان گل می گذاریم تا 7 میلیون پیام دریافت کنیم و فلان اپلیکیشن را تبلیغ کنیم و پول در بیاوریم.

صدا و سیما در واقع به خاطر کسب درآمد از فلان اپلیکیشن وثبت رکورد 7 میلیونی در فوتبال می دمد نه ان که عاشق کشته و مرده فوتبال باشد!

این دیگر ورزش نیست. سرگرمی هم نیست. لاتاری است. بخت آزمایی است. این وسط منتها خیابانی هم خیال می کند حکیم ابوالقاسم فردوسی است و میثاقی مثل سانچو پانزای دُن کیشوت دست و پایی می زند تا مستقل از عادل فردوسی پور به رسمیت شناخته شود و همین می شود که می شود.

این قدر روی بازیکن زوم می کنند که طفلک ها به قول علی پروین توان خود را از دست می دهند.پس قصه تیم ملی پیچیده نیست. باد کردند و باد کردیم تا ترکید!

در حالی که بازی، بازی است و لزومی ندارد لابه لای بازی با چین به روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور اشاره شود یا در بازی با ژاپن بگوییم مردم این کشور از محصولات تولید خودشان استفاده می کنند! نه پس، لابد انتظار دارید ژاپنی ها از لوازم چینی استفاده کنند!

آن قدر که عرفان و سیاست و حماسه را بار فوتبال کردیم و در پوستۀ زیرین واقعی وسیله ای شد تا مردم را پای جعبه جادو بنشانیم زیر این بار بچه ها دوام نیاوردند.

تلویزیون های دنیا با رقص و شو و موسیقی و فیلم و نمایش پر می شود و تلویزیون ایران می خواهد جای همه آنها را با فوتبال پر کند و همین می شود که از بام تا شام و در هر برنامه از فوتبال می گویند و همه کارشناسی می کنند. از رضا رشید پور در حالا خورشید تا شبکه خبر.

این همه تمرکز و توجه، تمرکز بچه ها را بر هم می زند. در حالی که اگر این همه تمرکز نبود آنها تمرکز می داشتند.

این که علیرضا بیرانوند یک پنالتی را گرفته یا پرتاب دست او خوب است به این معنی نیست که سوپر من شده و آن قدر او را بزرگ کنیم که در یک بازی سه گل بخورد.

تا یک اصطلاح یاد می گیریم همه طوطی وار تکرار می کنند و هی می گویند کلین شیت و حباب کلین شیت که می شکند دیگر حرفی برای گفتن نیست.

باختیم. چون صدا و سیما فوتبال را به ابزار پول درآوردن تبدیل کرده است. ما خیال می کنید بازی تماشا می کنیم. اما خودمان در بازی هشتگ مربع وارد شده ایم!

به خاطر رونق این هشتگ مربع ها هی باد کردند و باد کردند و ترکید! همین...