دو عامل افزایش میزان تورم در تابستان

مرکز پژوهش‌های مجلس در یک گزارش تحلیلی به بررسی عوامل موثر در تورم تابستان پرداخته است. در این گزارش عنوان شده که میزان تورم ماهانه در سه ماهه تابستان ۱۳۹۷ در ادامه روند افزایشی خود که از بهار آغاز شده بود، به ارقام کم سابقه ۵.۵ درصد برای مرداد ماه و ۶.۱ درصد در شهریورماه رسیده است. بر این اساس میزان تورم نقطه به نقطه در شهریورماه به ۳۱.۴ درصد رسیده است. از سال‌های گذشته در پی افزایش قابل توجه نقدینگی و پیشی گرفتن رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی) از تورم، هشدار‌ها برای افزایش میزان تورم توسط کارشناسان مطرح شده بود. در نتیجه روند فزآینده تورم در سال ۱۳۹۷ به دنبال افزایش نقدینگی در سال‌های گذشته است.

به طور کلی در خصوص روند فزآینده تورم در تابستان ۱۳۹۷ باید عنوان داشت که دو دسته عوامل بلندمدت و کوتاه مدت بر تورم تأثیرگذار بوده‌اند. در میان عوامل بلندمدت رشد نقدینگی مهم‌ترین عاملی است که باعث افزایش تورم شده و در میان عوامل کوتاه مدت نرخ ارز به عنوان مهم‌ترین عامل افزایش میزان تورم شناخته می‌شود.

طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ میزان تورم از رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی) فاصله گرفته است طی سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۹۲ نقدینگی به طور متوسط سالیانه ۲۵.۲۷ درصد رشد داشته و در این مدت میزان تورم به طور متوسط سالیانه ۱۹.۹۶ درصد بوده است. این در حالی است که طی سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶ نقدینگی به طور متوسط سالیانه ۲۴.۲۱ درصد رشد داشته و در مقابل میزان تورم متوسط سالیانه ۱۱.۵۳ درصد بوده است.

بالا بودن میزان سود بانکی حقیقی و افزایش سهم شبه پول از نقدینگی طی این سال‌ها موجب کاهش سرعت گردش پول شده و از علل اصلی فاصله گرفتن تورم از رشد نقدینگی بوده است. اما از اسفندماه روند افزایشی سرعت گردش پول شروع شد که تا تابستان ادامه یافت. سهم شبه پول از رشد نقدینگی در این مدت نیز روند کاهشی طی کرده و در تیر ماه به کمترین مقدار خود از سال ۱۳۹۴ رسید، پیش‌بینی می‌شود که روند افزایش سرعت گردش پول در ماه‌های باقی مانده از سال ۱۳۹۷ ادامه داشته باشد.

همچنین باید توجه داشت که افزایش سرعت گردش پول که پیش‌بینی می‌شود در ماه‌های آینده تداوم داشته باشد، خود منجر به افزایش میزان تورم شده و هر ریال نقدینگی را با ضریب بیشتری به تورم تبدیل می‌کند. از این‌رو حتی در کوتاه مدت میزان تورم می‌تواند بیش از رشد نقدینگی (منهای رشد اقتصادی)، افزایش یابد.

این گزارش تأکید می‌کند که علاوه بر عامل نخست، افزایش نرخ ارز به عنوان یک عامل کوتاه نیز بر افزایش میزان تورم در ماه‌های اخیر بسیار اثرگذار بوده و از آنجایی که در برخی مطالعات، گذر نرخ ارز بر برخی کالا‌ها تا یک سال برآورده شده، می‌توان انتظار داشت که افزایش نرخ ارزی که در ماه‌های گذشته رخ داده، همچنان منجر به افزایش شاخص قیمت‌ها (مصرف کننده و تولیدکننده) در ماه‌های آتی شود.

در مجموع بررسی‌های این مطالعه نشان می‌دهد که مهم‌ترین عوامل افزایش تورم تابستان سال جاری افزایش سرعت گردش پول نقدینگی افزایش یافته در سال‌های اخیر و افزایش نرخ ارز بوده است. همچنین بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد که بخش زیادی از کالا‌های اساسی که با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می‌شوند، افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند.

در این گزارش همچنان بیان شده است که تحولات شاخص قیمت مصرف‌کننده در پاییز تا حد زیادی تحت تأثیر سیاستگذاری‌ها و انتظارات خواهد بود. از طرف دیگر رشد شدید شاخص قیمت تولیدکننده در تابستان، روند افزایشی شاخص قیمت مصرف‌کننده در پاییز را نشان می‌دهد و می‌توان انتظار داشت که در پاییز ۱۳۹۷، روند چند ماه اخیر برای شاخص قیمت مصرف کننده تداوم داشته باشد.