مشخص شدن مکان آرشیو فیلم

در ششمین نشست تخصصی مربوط به این دوره، مدیر فیلمخانه ملی ایران گفت: اصولا آرشیوها برای حفظ و تداوم میراث فرهنگی بنیان گذارده می‌شوند. فعالیت انسان‌ها در طول تاریخ همواره از طریق تصویر و کلام منتقل شده است؛ در دنیای مدرن امروز، آثار برای انتقال گسترده‌تر در قالب نوار صوتی و یا فیلم ضبط و ثبت می‌شوند. به این ترتیب اسناد دیداری-شنیداری متولد شده‌اند.

وی ادامه داد: فیلمخانه‌ها، موزه‌ها و کتابخانه‌ها، مسئولیت جمع‌آوری، حفظ، نگهداری، ثبت و عرضه صحیح این گنجینه عظیم را برای مطالعه نسل فعلی و نسل‌های آینده به عهده دارند. نخستین گام برای تأسیس «آرشیو فیلم» در ایران برگزاری جلسه‌های نمایش «کانون ملی فیلم» بود که از آذر ۱۳۲۸ آغاز شد. برگزاری این جلسه‌های پربار در سال‌های ابتدایی منتج به تأسیس «آرشیو فیلم ایران» و پس از آن فیلمخانۀ ملی ایران (در سال ۱۳۵۲) شد. اساس‌نامۀ فیلمخانۀ ملی ایران در زمستان همان سال به تصویب رسید و اهداف، وظایف کلی، سازمان، بودجه و اعتبارات آن را مشخص کرده بود. در فاصلۀ سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۲ عمدۀ تلاش‌ها در فیلمخانۀ ملی ایران معطوف به نمایش فیلم بود. از سال ۱۳۶۳ با کاستن از حجم جلسه‌های نمایش، عمدۀ فعالیت‌ها در زمینه‌های دیگر متمرکز شد و برنامه‌های جدی سر‌لوحه فعالیت‌ها قرار گرفت.

طاهری خاطر نشان کرد: سوال روزهای اول این بود که چه نوع فیلم‌هایی را باید نگه داریم؟ پاسخ ما این بود که باید همه فیلم‌ها را نگه‌داری کنیم. زیرا حتی در برخی فیلم‌های به ظاهر کم‌ارزش ممکن است تصاویر مهمی وجود داشته باشد؛ مثلاً تصاویر خیابان‌هایی که شاید امروز آن خیابان‌ها دیگر نباشند و یا صدایی در فیلم‌ها شنیده می‌شود که امروز وجود ندارد و موسیقی که امروز از بین رفته است.

مدیر فیلمخانه ملی ایران افزود: آنچه در اختیار قرار داده شد همان مجموعه کوچکی از کانون فیلم بود. در واقع آرشیو بسیار کوچکی بود که متاسفانه پرسنل تمام وقت در آنجا حضور داشتند و اولین اقدام استانداردسازی مخازن بود و در همان سال‌ها ایده پیوستن به فدراسیون بین‌المللی آرشیوهای فیلم (فیاف) شکل گرفت تا ویژگی هاییک آرشیو استاندارد اعلام شود.

طاهری همچنین گفت: با پیوستن فیلمخانه ملی ایران به این فدراسیون، دستورالعمل‌های نگهداری فیلم‌ها و اینکه فیلم‌ها در چه دما، رطوبت و شرایطی نگهداری شوند و سطح دسترسی باید چگونه باشد، اعلام شد. عضویت در فیاف (فدراسیون بین‌المللی آرشیوهای فیلم) سبب شد تا هم‌چون سایر فیلمخانه‌های بزرگ دنیا از روش طبقه‌بندی نظام‌مند و فهرست‌نویسی که ویژه فیلمخانه‌ها طراحی شده بود، استفاده کنیم.

وی ادامه داد: همزمان اهداف اصلی فیلمخانه ملی ایران نیز تبیین شد؛ یعنی جمع‌آوری، حفظ و نگه‌داری یک نسخه از تمامی فیلم‌های سینمایی ایرانی، تهیۀ گنجینه‌ای از عکس‌های صحنه، پوستر و آنونس فیلم‌های سینمای ایران، تهیۀ شناسنامۀ کامل برای تمامی مجموعه، فهرست‌نویسی و طبقه‌بندی اسناد دیداری و شنیداری، ایجاد آرشیو نوار ویدئو در کنار آرشیو فیلم، همکاری مستمر با «فیاف»، حفظ لابراتوار آنالوگ، ایجاد لابراتوار دیجیتال و اصلاح و مرمت دیجیتال فیلم‌های سینمای ایران، طراحی و ساخت ساختمان و فضایی متناسب با استانداردها برای نگهداری بهینه از گنجینه اسناد و آثار سینمایی. به طور کلی هدف ما در طی این سال‌ها حفظ فریم به فریم اسناد و آثار تصویری کشور بوده است. پس از آن و بر اساس اصل حمایت مادی و معنوی از تولیدکنندگان سینمای ایران و از آنجا که مهم‌ترین وظیفه فیلمخانه ملی ایران است حفظ و نگهداری محصولات سینمای ایران (مستند، کوتاه و سینمایی) است، از سال ۱۳۶۳ حقوق فیلمخانه‌ای/ فرهنگی فیلم‌های سینمایی ایرانی توسط فیلمخانه خریداری می‌شود.

طاهری گفت: فیلمخانه‌های ملی حتی اگرقانونی برای جمع آوری کلیه اسناد صوتی وضع و اجرا شده باشد نیز صاحب تمامی نسخه‌های سینمایی نیستند. بنابراین هیچ آرشیوی نمی‌تواند مدعی مالکیت تمامی اسناد تصویری و شنیداری باشد. یاد‌آوری می‌کنم با توجه به جایگزینی سیستم نمایش دیجیتال به جای آنالوگ از سال ۱۳۹۳، فیلمخانه ملی ایران نیز هم‌زمان نسبت به ایجاد آرشیو دیجیتال اقدام کرده است و هر ساله کلیه تولیدات سینمای ایران که به صورت دیجیتال تولید شده، خریداری و به آرشیو دیجیتال فیلمخانه ملی ایران افزوده می‌شود. با ورود تکنولوژی این بحث پیش آمد که شاید بسیاری از فعالیت‌های آنالوگ نیاز نباشد، زیرا نسخه دیجیتال در دسترس‌تر، ارزان تر و کم‌حجم‌تر بود و مزیت‌های بسیاری برای تکنولوژی دیجیتال فهرست شده بود. اما بعدها مشخص شد که تکنولوژی دیجیتال برای آرشیوها چندان ارزان نیست.

طاهری همچنین گفت: فدراسیون بین‌المللی آرشیوهای فیلم در یکی دو سال گذشته طی بیانیه‌ای اعلام کرده که آرشیوهای فیلم ملزم و موظف هستند تنها نسخه اصل فیلم‌ها را نگه دارند؛ یعنی همه آنچه که به صورت نگاتیو و یا پوزیتیو در آرشیوها نگهداری می‌شده تا اطلاع ثانوی باید به همین صورت نگهداری شود. آرشیوهای دیجیتال درواقع آرشیوهای پشتیبان تلقی می‌شوند. یعنی ما نسخه پشتیبانی داریم که اگر از بین رفتند یک نسخه دیجیتال داشته باشیم.

در این نشست پدرام عظیمی مدیرلابراتوار فیلم صدا و سیما نیز گفت: آرشیویک کتابخانه علمی- پژوهشی است که شامل اتفاقات تاریخی، فرهنگی و سیاسی می‌شود و به ما راهکارهای لازم را نشان می‌دهد.

وی با بیان اینکه نمی‌توان روی آرشیو قیمت گذاشت، ادامه داد: سلطان صاحبقران، دایی جان ناپلئون و سمک عیار از جمله اولین سریال‌هایی بودند که در صدا و سیما بازسازی شدند و در آرشیو ما موجود هستند. جالب است که در بازسازی این فیلم‌ها می‌توانیم به اطلاعات جدیدیدرباره فیلم‌ها برسیم.

مدیر لابراتوار فیلم صدا و سیما تاکید کرد: آرشیو‌ها مهم هستند زیرا از طریق آنها می‌توانیم به اطلاعات مهم و زیادی برسیم. مستند «اربعین» ناصر تقوایی نیز به خاطر فرسوده بودنش مورد بازسازی قرار گرفت که تقوایی آنقدر از بازسازی این فیلم راضی بود که برای ارائه دیگر فیلم‌های قدیمی خود به سازمان صدا و سیما برای تبدیل به دیجیتال اعلام آمادگی کرده است.

احمد ضابطی جهرمی دبیر دومین جایزه پژوهش سینمایی نیز طی سخنانی گفت: آرشیو به دلیل اهمیتش به عنوان یک نهاد زیربنایی برای امر پژوهش و به طور خاص برای سینما عامل مهمی محسوب می‌شود.

وی ادامه داد: بدون آرشیو بسیاری از پژوهش‌های اسنادی امکان‌پذیر نیست زیرا حفظ و نگهداری از میراث ملی سینماییک سرزمین در آرشیوها بسیار اهمت دارد. نخستین آرشیو‌ها بعد از جنگ جهانی دوم بوجود آمد.

در این نشست شهاب‌الدین عادل مدیر دانشکده سینما تئاتر، ابراهیم غلامپور مدیر اجرایی جایزه پژوهش سینمایی، خسرو دهقان عضو شورای سیاستگذاری جایزه پژوهش، حسین فرج و دانشجویان و اساتید این دانشکده حضور داشتند.