سوریه عرصه قدرت‌نمایی پوتین

پایگاه دیفنس با این مقدمه در گزارشی نوشت: "تمامی اینها از ملاقات رجب طیب اردوغان،‌ رئیس‌جمهوری ترکیه با پوتین در تفرجگاه سوچی آغاز شد. آنها پس از خاتمه گفت‌وگوها خبر توافقی را به رسانه‌ها اعلام کردند که براساس آن منطقه‌ای غیرنظامی‌شده مشترک در نزدیکی ادلب با هدف جداسازی نیروهای دولتی از گروه‌های شورشی متعدد تشکیل شود که در این شهر سه میلیونی ورود کرده‌اند.

پوتین این توافق را که به نیروهای روسیه و ترکیه اجازه می‌دهد پس از تشکیل منطقه غیر نظامی شده در ۱۵ اکتبر آن را کنترل کنند، به عنوان یک نقطه عطف "چشمگیر" ستود. مارگاریتا سیمونیان، سردبیر ارشد راشا تودی که اخیرا با دو مظنون پرونده سرگئی اسکریپال، جاسوس سابق روسیه مصاحبه داشت، عصر ۱۷ سپتامبر در توئیتی نوشت: آیا درست متوجه شدم که ما جنگ در سوریه را بردیم؟

تمام کنترلی که روسیه حس می‌کرد یا امید داشت در سوریه به دست آورد، تنها ساعاتی بعد با سایه جنگی که حاصل ساقط شدن هواپیمای ایلوشین-۲۰ روسیه با ۱۵ سرنشین به دست دفاع هوایی سوریه بود، تضعیف شد. رسانه‌های روس در گمانه‌زنی اولیه گزارش دادند که این هواپیما احتمالا با شلیک موشک‌های یک ناوشکن فرانسوی سرنگون شده باشد.

اما زمانی که گرد و غبار فروکش کرد، تقصیرها به گردن اسرائیل انداخته شد. جنگنده‌های اف‌-۱۶ اسرائیلی در حال حمله به اهدافی در استان لاذقیه سوریه بودند که محل استقرار نیروهای هوایی روسیه بود و دفاع هوایی سوریه به حضور آن جنگنده‌های اسرائیلی واکنش نشان داد. بر اساس بیانیه وزارت دفاع روسیه، هواپیمای ایلوشین-۲۰ خود را در میان آتش یافت. به گفته این وزارتخانه مسئولیت حقوقی آن متوجه اسرائیل است زیرا هشدار این حمله تنها دقیقه‌ای پیش از آغاز اعلام شد.

واکنش اولیه روسیه که با سخنان ایگور کوناشنکوف، سخنگوی وزارت دفاع روسیه همراه شد، شدیداللحن بود. او در انتقادی تند گفت: ما این اقدامات تحریک‌آمیز اسرائیل را خصمانه می‌دانیم. ۱۵ عضو ارتش روسیه به علت اقدامات غیرمسئولانه ارتش اسرائیل کشته شدند. ما حق هرگونه پاسخ مقتضی را برای خودمان محفوظ می‌دانیم.

اما پوتین در پایان روز وارد مهلکه شد و در تماسی تلفنی با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی اوضاع را آرام کرد. پوتین این حادثه را به یک سری تحولات غم‌انگیز نسبت داد و در بازخوانی مکالمه‌اش با نتانیاهو از اسرائیل خواست تا با در نظر گرفتن تمهیداتی از تکرار چنین اتفاقی جلوگیری کند.

تحلیلگران در مسکو می‌گویند، روسیه تنها باید خود را مقصر از دست دادن آن هواپیما بداند. یک منبع نزدیک به وزارت دفاع روسیه که خواست نامش فاش نشود، تاکید کرد پرواز عملیات شناسایی در زمانیکه نشانه‌های فراوانی از حملات در منطقه‌ای وجود دارد جزو خطاهای عملیاتی مهم است. سایرین هم به فقدان یک عامل مشخص کننده هویت دوست یا دشمن اشاره می‌کنند.

ولادیمیر فرولوف، تحلیلگر مستقل امور خارجی در روسیه می‌گوید: کرملین تندروها را کنترل کرد اما برای موضع سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه پوشش مضحکی ایجاد کرد که برای مخفی کردن این واقعیت استفاده شد که او نتوانست کنترل بیشتری را بر نیروهای دفاع هوایی اسد اعمال کند و این که یک فرد ترانسپورتر (مشخص‌کننده دوست یا دشمن) را برای این عملیات خاموش کرد.

از یک حادثه بالقوه خطرناک اجتناب شد اما ارتباط اسرائیل با روسیه ممکن است بر سر این حادثه گرفتار عقب‌گردهایی شود. فرولوف خاطرنشان کرد اسراییلی‌ها به نسبت قبل حملاتی را انجام می‌دهند که در موقعیت‌های بسیار نزدیک‌تر به روسیه است؛ تقریبا جلوی چشم آنها؛ که یک اقدام تحقیرکننده برای روسیه است. این حادثه همچنین نشان دهنده عدم هماهنگی با نیروهای سوریه بود.

یک منبع نزدیک به وزارت دفاع روسیه گفته است: هماهنگی و سازماندهی بسیار ناچیزی میان روسیه و ارتش سوریه وجود دارد؛ همچنین میان روسیه و ایران و در سطحی عمیق‌تر میان دفاع هوایی روسیه و سوریه در این منطقه. کسی باید تقصیر را به گردن بگیرد که در حال حاضر، اسرائیل است.

این تحلیلگر مستقل امور خارجی در روسیه تبعات منفی بلند مدت در روابط روسیه – اسرائیل را پیش‌بینی نمی‌کند اما یک منبع مطلع در وزارت دفاع روسیه گفت اعتماد روسیه به اسرائیلی‌ها شدیدا لطمه دیده است. این منبع تاکید کرد: اسرائیل مرتکب اشتباه شد. آنها فقط در یک عملیات از روسیه فاصله گرفتند و همزمان روسیه را به دشمنانشان ایران و اسد، نزدیک‌تر کردند.

سرنگونی ایلوشین-۲۰ قطعا برای یک لحظه پوتین را به تأمل مجدد در توافقش با اردوغان بر سر طرح‌ها برای ادلب واداشته است و همین‌طور سیر اخبار به گونه‌ای بود که درباره اجرایی شدن این توافق تردیدهایی به وجود آید. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین ۱۸ سپتامبر گفت، چالش به وجود آمده با اسرائیل هیچ تأثیری بر ادلب نمی‌گذارد و طرح‌ها اجرایی می‌شود.

اما بسیاری از سوالات در مورد پیشنهاد ادلب، از جمله کنترل کرملین بر اسد همچنان ادامه دارد؛ کسی که ممکن است هنوز انتظار داشته باشد که در آینده کنترل ادلب را دوباره به دست بگیرد. فرولوف افزود، ترکیه هم می‌تواند در این اوضاع خرابکاری کند؛ چرا که این قرارداد به شدت از منافع روسیه حمایت می‌کند. او تاکید کرد که روسیه عملا از ترکیه خواسته است تا بر خلع سلاح گروه‌های شورشی افراطی در یک چارچوب زمانی جاه‌طلبانه نظارت کند.

فرولوف تاکید کرد: اگر ترکیه موفق شود و آتش‌بس پایدار بماند، این توافق می‌تواند بسیار چشمگیر باشد. اگر اپوزیسیون تحت حمایت آنکارا کنترل اراضی قابل توجهی را مجددا به دست بگیرد، ما می‌توانیم شاهد ظهور یک سازش سیاسی معناداری باشیم که اسد را در جایی که اکنون هست، نگه می‌دارد اما کنترل سایر بخش‌های سوریه را به آن نمی‌دهد که شامل مناطق شرقی تحت کنترل آمریکا در سوریه می‌شود. او افزود: اما اینها اما و اگرهای بزرگی است."