آیین های وداع با رمضان در اردبیل

هر چند که امروزه در گیرودار زندگی ماشینی بسیاری از سنت های نیکوی گذشته در حال از بین رفتن است اما هنوز در جنگ سنت و مدرنیته آداب و رسوم به سختی در جدال برای بقا بوده و در این میان آیین های ویژه آخرین روزهای رمضان هنوز در اردبیل برگزار می شود.
وقتی رمضان از نیمه می گذرد و شب های احیا و قدر فرا می رسد استان اردبیل یکپارچه روزه می شود، از گذشته ها رسم است که حتی کودکان و آنهایی که توان روزه گرفتن را نیز ندارند در ایام شب های قدر روزه بگیرند.
شب های قدر اردبیل یکپارچه دعا و مناجات شده و شب ها به روزها پیوند می خورد، بک الله ، گریه و مویه همنشین شب ها تا سحر این ایام است، در این ایام سفره احسان و افطاری نیز پررونق می شود و بسیاری از خانواده های اقوام و آشنایان خود را به افطاری دعوت کرده و یا خود دعوت آنها می شوند.
در این ایام در کنار برپایی آیین های ویژه لیالی قدر که تا بامداد و با دعا و رازو نیاز با پروردگارادامه می یابد، صله رحم و دادن افطاری به خویشان و اقوام نیز افزایش یافته و شب ها تا پاسی از نیمه شب و بامداد خیابان ها و معابر اردبیل شلوغ و پر تردد می شود.
مهمترین بخش در صله ارحام ، یاد کردن از دختران از سوی مردان خانواده هاست، در این ایام تقریبا اغلب خانواده های اردبیلی اقدام به دادن افطاری به خویشان نزدیک می کنند و خانواده هایی که از تمکن کافی برخوردار نباشند دستکم دختران به خانه بخت رفته خود را از اطعام کرده و بر سر سفره افطاری دعوت می کنند.
بسیاری از شهروندان اردبیلی نیز نذرهایشان را در شب های قدر و پس از آن ادا می کنند.

** آیین دوخت کیسه برکت
بر اساس یک سنت دیرینه در شهرستان مشگین شهر در ایام پایانی رمضان دختران آیین دوخت کیسه برکت را در مساجد این شهرستان برگزار می کنند.
در این آیین مذهبی بانوان پس از ختم قرآن کریم در مساجد اقدام به دوختن کیسه ای از جنس پارچه می کنند.
این کیسه معمولا در ابعاد کوچک و به صورت دستی دوخته می شود و پس از آماده شدن با خواندن آیاتی از قرآن متبرک می شود.
خانواده هایی که اقدام به دوختن کیسه برکت کرده اند آن را تا رمضان سال آینده به عنوان کیسه پس انداز خانواده مورد استفاده قرارمی دهند و آن را در امور عام المنفعه و خیر هزینه می کنند.
این کیسه‌ها که بین مردم به' برکت تورباسی' معروف است، از پارچه نذری تهیه می‌شود و پس از آماده ‌شدن، مقداری نمک و وجه نقد در آن قرار داده می‌شود.

* فطر و بوی عید
وقتی که بوی عید فطر به مشام می رسد مردم خود را آماده رسیدن عید می کنند ، نه به خاطر اینکه روزه داری و گرسنگی به پایان می رسد بلکه به خاطر اینکه یک ماه بندگی ، یک ماه آزمون الهی با موفقیت به نهایت می رسد.
توجه و آماده سازی فطریه در این ایام یکی از ضروریات خانواده ها در روستا و شهرهای استان می باشد، در روستاها فطریه که بیشتر شامل آرد یا گندم می‌شود از میان غلات انبار شده جدا شده و در پشت در قرار می گیرد تا در نخستین فرصت در اختیار افراد فقیر و مستمند قرار گیرد.
دربرخی از خانواده ها در آخرین روزهای ماه رمضان پدر و سرپرست خانواده مبلغ زکات فطر را از قوت سالانه یا از پول خرجی جدا کرده و پس از نیت اعضای خانواده آن را دست به دست چرخانده و در جای مخصوصی قرار می دهند تا پس از نماز عید آن را در اختیار فقرا قرار دهند.
آیین های خداحافظی با رمضان نیز در روزهای آخر این ماه با برپایی نمازهای مستحبی و خواندن دعا در مساجد و حسینیه ها برگزار می شود، قران خوانی دسته جمعی نیز که از روز اول در مساجد شروع می شود تا پایان رمضان و هر روز یک جز قران ادامه می یابد و در پایان با آیین های ویژه ای ختم می شود.

**یادی از درگذشتگان
در یک روز مانده به عید فطر و روز عید مردم بیش از همه یاد تازه رفتگان و اموات خود را گرامی می دارند، عصر قبل از روز فطر آرامگاههای اردبیل مملو از زیارت کنندگانی می شود که بر سر مزار درگذشتگان خود حضور یافته و حمد و سوره ای نثار آنها می کنند.
در روز عید نیز معمولا در مساجد شهرها و روستاها آیین های ختم برای افرادی که در این سال دیار باقی را ترک گفته اند برگزار شده و سرکشی به خانواده ای داغدیده معمولا مهمترین کار روزه داران در ساعت اولیه روز عید فطر می باشد.
با حلول ماه شوال شادی و نشاطی دیگر فضای خانه و خانواده ها را فرا می گیرد، توانایی در یک ماه بندگی خدا برای هر مومن روزه دار فرح بخش می باشد.
در بیشتر روستاهای اردبیل مردم نماز عید را در مساجد ویا منزل در فضای باز به جماعت و با شکوه تمام برگزار می‌کنند، در شهرها نیز اغلب مساجد بویژه مصلی ها میعادگاه هزاران مومن و نمازگزار می شود.
به صف کشیدن صندوق های خیریه برای جمع آوری زکات فطریه در مقابل مساجد و مصلی ها و پرداخت زکات از سوی نمازگزاران از جمله جلوه های نخستین ساعات عید فطر پس از اقامه نماز می باشد.
در صبح عید همچنین بسیاری از خانواده ها بوِیژه در روستاها نان های مخصوص محلی موسوم به " فتیر" و نیز نوعی غذای محلی به نام " نزیه" که متشکل از آرد، شکر، شیر، زردچوبه، کره و حلواست آماده کرده و ضمن مصرف خود بین فامیل و آشنایان پخش می کنند.
روزهای عید فطر بیشتر برای دختران نامزد و نوعروسان شیرینی خاصی دارد، چه در این روز انواع هدایا از سوی خانواده عروس و داماد به سوی آنها سرازیر می شود.