الزام بکارگیری نیروی انسانی متخصص در مدیریت آبی کشور

آب یکی از اساسی ترین عناصر زیست است. برخورداری از آب سالم برای نیازهای انسانی از عوامل اساسی و به منزله عامل تمدن شناخته شده است، به طوری که همواره مورد احترام جوامع بوده و رودخانه های مختلف در سراسر جهان، نزد جمعیت های ساکن در آن نواحی اهمیت زیادی داشته و مورد تقدس بوده است.

هیچ کشوری بدون اطمینان از داشتن آب نمی تواند ثبات اقتصادی و اجتماعی و سیاسی خود را حفظ کند و بدون کاهش میزان آلودگی جو، امنیت نسلهای آتی از نظر آب و غذا مبهم و، بدین طریق، توسعه پایدار فقط در حد یک شعار دلفریب باقی می ماند.

افزایش جمعیت جهان و منجمله کشورمان ایران، سبب افزایش تقاضا برای آب در همه عرصه های اصلی آب (کشاورزی، شرب و صنعت) شده است. ایران جزء مناطق خشک و نیمه خشک جهان محسوب می شود و متوسط بارندگی سالانه آن حدود 250 میلی متر می باشد که از یک سوم متوسط بارندگی سالانه جهان کمتر است. بنابراین، از یک سو افزایش تقاضا برای آب و از سوی دیگر محدودیت و کمبود آب باعث شده بحران آب، بیش از پیش چشمگیر شودبراین اساس و برای یافتن راه کار بحران کم آبی با علیرضا حسینی دکتری آب و استادیار دانشگاه ایلام و به گفت وگو پرداختیم تا به عنوان رسانه مطالبه گر راه کار علمی دراین خصوص ارائه دهیم که بخش اول آن تقدیم می گردد.

تسنیم : ارزیابی جنابعالی از وضعیت آب کشور چگونه است؟

حسینی : پیشینه اقلیمی ایران نشان می دهد، ایران در منظقه ای خشک و نیمه خشک واقع شده است و متوسط آن کمتر از 1.3 متوسط بارندگی در جهان است. هرچند فعالیت های بشری وتغییر اقلیم تا حدودی بر تشدید این پدیده ممکن است اثرگذار بوده باشد. اما کشورایران، ذاتا کشورکم آبی است و باید به گونه ای برنامه ریزی شود که با همین مقدار منابع آبی بتوان نیازهای آبی کشور را مدیریت نمود.مصرف درست آب در کشور باید یک فرهنگ عمومی تبدیل شود. در حال حاضر حدود 90 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است و حدود 10 درصد دربخش شرب استفاده می شود .

تسنیم : چه مشکلاتی در حوزه آب کشور وجود دارد؟

حسینی : برای پاسخ به این سئوال چند مشکل اساسی در حوزه آب کشور وجود دارد و دقیقا رفع این مشکلات منوط به پیدا کردن راه حل هایی برای این این چالش ها است. برای تبین مسائل آب کشور، بهتر است گریزی به وضعیت مدیریت آب کشور زده شود. در چند دهه اخیر دو دستگاه اجرایی، وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی تقریبا متولی عمده آب کشور محسوب می شوند.این دو وزارت خانه در عمل هریک فعالیت های جداگانه در بخش مهار آب های سطحی و زیر زمینی و استفاده ازآنها به عمل آورده اند. به گونه ای که سدهای مخزنی بزرگ و شبکه های آبیاری و زهکشی اصلی از وظایف وزارت نیرو و شبکه های فرعی و آبیاری و زهکشی در حوزه فعالیت های جهاد کشاورزی قرار دارد. این دوگانگی در مدیریت آب کشور که هم اکنون هم ادامه دارد و مسائل دیگری از جمله اعتبارات بسیار هنگفت دراین دو وزارت خانه در عمل با وجود داشتن کمیته های مشترک، عملا به صورت جزیره ای عمل نموده و همین مشکلات سبب پرت و هدر رفت بیشتر آبی در کشور شده است .

هرچند این مسئله به معنی انجام نشدن کار عمرانی در حوزه آب نیست و کارهای بسیار بزرگی در این بخش صورت گرفته است اما به جرات می توان گفت این فعالیت ها در راستای توسعه پایدار نبوده است. هدررفت بسیارزیاد آب حتی در شبکه های مدرن آبیاری، کیفیت پایین عملیات اجرایی صورت گرفته است، مخاطرات زیست محیطی، توزیع نا عادلانه آب در کشور و عدم مدیریت منسجم از ویژگی های آن می باشد .

بنظر می رسد آنچه باعث گردیده است که بعد از این همه فعالیت و سرمایه گذاری امروز کشور از نظر آب در وضعیت بحران قرار گیرد را می توان ناشی از مواردی دانست که در ادامه به آن اشاره می شود .

مدیریت آب در کشورباید عقلانی و علمی شود. در چند دهه اخیر نقش مسائل حاشیه ای ، سلیقه ای و سیاسی بسیار پررنگ تر از مدیریت غقلانی درآب کشور است .

تسنیم : آیا نبود مدیریت واحد در حوزه آب کشور و نگاه سیاسی در بحران آب موثراست؟

حسینی : نگاه سیاسی به آب و مدیریت دوگانه، باعث شده است کشور از نظر منابع آب در وضع بسیار حساس قرار گیرد. این مسئله می طلبد که موضوع به شکل جدی تر دیده شود. این مسائل با لفاظی درست نمی شوددر شرایط فعلی کار درست وعلمی نیاز هست. مدیریت فعلی آب کشور باید علمی و عقلانی شود و این میسر نمی شود مگر اینکه نیروی انسانی توانمند و علمی به کار گرفته شود. دردهه چهارم انقلاب به اندازه کافی نیروی متعهد و متخصص وجود داردولی متاسفانه دررفع چالش ها از این نیرو استفاده نمی شود. در بخش کارفرمایی آب کشور بایستی نیروی علمی و متهد به کار گرفته شود. این در حالی است که نیروی انسانی کیفی در دستگاه های اجرایی از نظر تعداد و کیقیت به شدت تضعیف شده است و این زنگ خطری برای آینده مدیریت آب کشور است و در ایجاد این وضعیت بخش های مختلف مقصر هستندولازم است هردستگاه مرتبط با حوزه آب دربرنامه های خود بازنگری داشته باشند.